Тэма 2. Пачатак другой сусветнай вайны і падзеі ў беларусі Лекцыя 3. Пачатак Другой сусветнай вайны і падзеі ў Беларусі

Асноўныя паняцці:

«план Вайс»; «сакрэтныя пратаколы»; аперацыя «Гімлер»; Другая сусветная вайна; германа-польская вайна 1939 г.; абарона Брэсцкай крэпасці 1939 г. «лінія Керзана»; акупацыя Албаніі; Беларускі і Украінскі франты; вызваленчы паход; гарантыі бяспекі беларускаму насельніцтву; загад Э.Рыдз-Сміглы; Катынская справа; уз’яднанне; акт гістарычнай справядлівасці; дагавор аб сяброўстве і мяжы паміж СССР і Германіяй; чацвёрты падзел Польшчы; Адукацыя на роднай мове; Народныя сходы; дэкларацыя аб уваходжанні Заходняй Беларусі ў склад БССР; Віленскі край; адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел; нацыяналізацыя; калектывізацыя; рэпрэсіі; дэпартацыя; падпольныя арганізацыі; пагадненні аб узаемадапамозе з Літвой, Латвіяй і Эстоніяй; «Прыбалтыйская канфедэрацыя»; «лінія Манэргейма»; «маральнае эмбарга»; «ўрад Куусінена».

Пачатак Другой сусветнай вайны

Польшча, як краіна, якой дасталася шмат германскіх зямель па выніках Першай сусветнай вайны, была адной з галоўных мішэняў для Гітлера. Але надзвычай вялікія абшары і вялікая колькасць насельніцтва гэтай дзяржавы патрабавалі ад Германіі добрай падрыхтоўкі. Пакуль Германія інкарпаравала Аўстрыю і Чэхію, Варшаву ўпэўнівалі ў сяброўстве з боку Берліна. Так было 16 лютага 1937 г. пры наведванні Варшавы Г.Герынгам, і 5 лістапада 1937 г., калі Гітлер заверыў польскага пасла ў Германіі аб нязменнасці юрыдычнага і палітычнага статуса былога прускага, а зараз польскага Данцыга.

Але 11 красавіка 1939 г., пасля вырашэння чэшскага пытання, Гітлер зацвердзіў «план Вайс», які прадугледжваў ліквідацыю Польшчы. 28 красавіка Германскае кіраўніцтва аб’явіла аб дэнансацыі сваіх абавязкаў аб ненападзенні, заключаных паміж Польшчай і Германіяй у 1934 г.

Да канца жніўня 1939 г. падрыхтоўка да нападзення на Польшчу была завершана. 22 жніўня 1939 г. Гітлер правёў нараду вышэйшага каманднага складу, дзе выказаў канкрэтныя мэты вайны супраць Польшчы, а 23 жніўня 1939 г. было заключана савецка-германскае пагадненне аб ненападзе, антыпольскае згодна «сакрэтнаму пратаколу». 31 жніўня 1939 г. Гітлерам была падпісана дырэктыва аб нападзе на Польшчу.

У ноч з 31 жніўня на 1 верасня 1939 г. германскія спецслужбы правялі аперацыю «Гімлер». Эсэсаўцы ў польскай форме, пад кіраўніцтвам штурмбанфюрэр СС А.Наўёкса «захапілі» радыёстанцыю ў горадзе Глейвіц, з якой прагучаў зварот на польскай мове «...аб’ядноўвацца і біць немцаў». Раніцай 1 верасня 1939 г., пасля выступлення Гітлера, Германія напала на Польшчу. Звязаныя пагадненнямі аб узаемадапамозе, 3 верасня вайну Германіі аб’явілі Францыя, Англія і яе калоніі і дамініёны. Пачалася Другая сусветная вайна.

Насельніцтва Польшчы з энтузіязмам сустрэла вестку аб рашэннях Англіі і Францыі ўступіць у вайну. Разам з Польшчай яны мелі: 172 дывізіі, каля 4000 танкаў, звыш 7600 самалётаў, да 36000 гармат і мінамётаў. Германія мела толькі 103 дывізіі, 3200 танкаў, звыш 4000 самалётаў і 26000 гармат і мінамётаў. Але, як і разлічвалі ў Берліне – саюзнікі здрадзілі і на гэты раз. 15 верасня наступленне, якое магло карэнным чынам змяніць сітуацыю на франтах, так і не пачалося. На заходняй мяжы Германія трымала толькі 23 дывізіі супраць 110 французскіх і англійскіх.