Пэўна, з пявучага золата Нашы напевы, бо не ржавеюць яны... М.Танк

... калі пяюць песні ў вас?

... пяюць на Каляды, на Запускі,

на Вялікдзень, на Тройцу, на Яна Купалу,

у Пятроўку, на зажынках і дажынках.

Пяюць на радзінах і хрэсьбінах, пяюць

дзіцё калыхаючы, і самі дзеці пяюць,

гуляючы; пяюць на ігрышчах і вяселлях, і

на хаўтурах, і ў бяседзе, і пры працы, і

на вайну ідучы, і ўва ўсякай іншай

прыгодзе. Увесь круглы год пяюць.

М.Багдановіч. Апокрыф

З маленства і назаўжды ўваходзіць у наша жыццё народная паэзія. Спачатку ў дзяцінстве нас прываблівае мілагучная калыханка, якую спявае маці або бабуля. Пасля мы захапляемся цікавай, дзівоснай казкай бацькі або дзядулі, здзіўляемся мудрасці і паэтычнаму хараству прыказак і загадак. Вусная народная творчасць, як невычэрпная крыніца, жывіць нашу мову, нашу літаратуру, наша жыццё.

Беларускі народ па праве можа ганарыцца савёй багатай фальклорнай спадчынай, дзе ярка адлюстраваліся высакароныя ідэалы, прага да плённай працы, маральная чысціня душы, здольнасць да глыбокіх пачуццяў, практычная і філа­софская мудрасць, любоў да роднага краю і ўсё тое лепшае, чым і дзеля чаго жы­­ве чалавек. Асабліва гэта тычыцца народнай песні. Нездарма кажуць, што пес­­ня - ду­­ша народа. Вясёлыя і сумныя, лірычныя і жартоўныя, абрадавыя і пазаабрадавыя, заўсёды мілагучныя, прыгожыя, поўныя непаўторнага хараства і шчырасці, беларускія песні – гэта велізарная найкаштоўнейшая энцыклапедыя жыцця нашага народа. Багатыя традыцыі і высокапаэтычная вартасць беларускай народнай песні забяспечылі ёй неўміручасць. Яна жыве і сёння, застаючыся духоўнай повяззю пакаленняў, крыніцай радасці, творчага натхнення, сродкам далучэння да сапраўдных каштоўнасцей.

Народныя песні спяваліся ў час каляндарных і сямейных абрадаў, у час працы і адпачынку, з любой нагоды і проста “для душы”. Нашы продкі віталі песняй і надыход вясны, і з’яўленне на свет новага чалавека, скардзіліся, выказвалі свае мары, надзеі, пажаданні.

Нацыянальны характар твора залежыць ад прыроды нашага краю, ад нашай гісторыі, ад эканамічных адносін і быту. Адзначыць гэты характар словам цяжка, лягчэй адчуваць яго, слухаючы песню, казку, прыказку, загадку і пры гэтым успамінаючы ўсе прычыны, якія тварылі іх характар. Тады нам будзе зразумела, чаму, напрыклад, наша песня бывае часам такая сумная, чаму ў ёй гэтулькі лірызму, пачуцця. Чаму ў ёй чуецца, як шуміць спелая ніва, шастаюць сярпы, а жнейка як бы галосіць, долечкі просіць. Чаму ёсць у ёй і радасныя веснавыя гімны, і поўныя жывучай прыроднай сілы купальскія матывы, і багатыя пераходы вясельнай абраднасці.

Сучасны верш, асабліва лірычны, вельмі ўзбагачае акампанемент, матыў, дзеля чаго яго часта кладуць на музыку. Народная песня толькі тады мае поўнае хараство, калі яна звязана з матывам. Кожны народ мае свае песенныя матывы, якія, узятыя разам, ствараюць характар народа. У большасці нашых матываў – засмучонасць, працягласць, мяккасць, часам далікатная жартаўлівасць, дужа многа ласкавасці, пяшчотнасці. Большасць нашых матываў вызначаецца асаблівай задумаю: яны не выклікаюць у чалавека жаданне забыцца на штодзённы клопат, а прымушаюць задумацца пра жыццё, паразважаць пра долю.

З кожным “глытком гаючага роднага слова” адраджаецца чалавечая душа. Гэта вынік найглыбейшых разваг і сумненняў, самая дакладная ацэнка з’явы ці асобы. Інакш кажучы, мудрасць, да якой чалавецтва ідзе, можа, сотнямі год, па-мастацку падсумаваная некалькімі радкамі.

Фальклорныя песні – гэта пакінутая нам у спадчыну ад продкаў сістэма, якая забяспечвае ўзаемасувязь чалавека з навакольным светам, з іншымі людзьмі, з самім сабою.

Качан А.Ф., Бігосаўская сярэдняя школа

Што для мяне сучаснае кіно

З кожным годам кінематограф уваходзіць у наша жыццё, становіцца ўсё больш важным і распаўсюджаным відам мастацтва. На жаль, не кожны сучасны фільм можна лічыць сапраўдным творам. Як і ў літаратуры, часта мы сутыкаемся з тыповымі, так званымі "агульнага выкарыстання" фільмамі. Але ёсць сярод сучасных кінастужак і насамрэч моцныя, філасофскія, праблемныя, якія прыносяць эстэтычнае задавальненне гледачу.

Чалавецтва імкнецца ўзнавіць у мастацтве тыя бакі жыцця, якія з'яўляюцца найбольш хвалюючымі, праблемнымі і актуальнымі. Так было ва ўсе часы існавання кіно. Фільмы, якія здымаюць зараз, з'яўляюцца вельмі разнастайнымі па тэматыцы і жанрах. Тым не менш, большасць фільмаў, якія мы глядзім па тэлебачанні або ў кінатэатрах, з'яўляюцца замежнымі. На мой погляд, справа не ў тым, што гэтыя стужкі былі знятыя за мяжой, а ў тым, што яны чужыя нашаму гледачу, чужыя па духу, па акрэсленых праблемах. У апошнія дзесяцігоддзі кінамастацтва ў нашай краіне пачало развівацца, бо мы маем самае галоўнае: таленавітых людзей, свежыя і арыгінальныя ідэі, мы маем сваю непаўторную духоўнасць.

Цікава назіраць, як хутка змяняецца наша грамадства з плынню часу. Пажылыя людзі распавядаюць, што ў пасляваенныя гады, тэлевізары былі вялікай рэдкасцю, бо яны толькі пачалі з'яўляцца. Тады на прагляд перадачы або кінафільма збіраліся ўсе суседзі. Распавядаюць таксама, што ў фільмах пра вайну, калі на экране буйным планам праходзіў ваенны са зброяй, дзеці з шумам разбягаліся, бо ім падавалася, што па іх будуць страляць проста з тэлеэкрана.

Адной з самых хвалюючых тэм сучаснага беларускага кіно з’яўляецца тэма Вялікай Айчыннай вайны. Чаму ж кінематаграфісты звяртаюцца да ўвасаблення такой важнай і яркай тэмы? Вельмі добра адказаў на гэтае пытанне драматург Аляксей Дудараў: "Таму што - баліць…" Так, подзвіг абаронцаў патрабуе адмысловага падыходу: праз уласнае сэрца і памяць трэба прапусціць матэрыял. Такія фільмы павінны быць бездакорнымі, нават народнымі, як і сама мінулая вайна… Права на працу над такім фільмам трэба заслужыць. І абавязкова даказаць! Кіно пра самую страшную ў гісторыі нашай краіны вайну пачалі здымаць на "Беларусьфільме" амаль адразу ж пасля яе канца і працягваюць здымаць па сённяшні дзень.

У святочныя ліпеньскія дні юбілейнага года беларускія кінематаграфісты атрымалі дарагі падарунак ад роднага тэлебачання: паказ фільмаў Нацыянальнай кінастудыі 2000-2009 гадоў выпуску пад назвай "Сучаснае беларускае кіно". "Дняпроўскі рубеж", "Крапавы берэт", "Пакуль мы жывыя...", "Кадэт"…

Адна з самых папулярных кінастужак “У чэрвені 1941” вяртае ўсіх нас у трывожны, трагічны час пачатку Вялікай Айчыннай вайны. Назва карціны адразу выклікае асацыяцыі з фільмам “У жніўні 1944” Міхаіла Пташука. Але пасля знаёмсва з фільмам становіцца зразумела, што гэтыя дзве карціны могуць існаваць аўтаномна і ў той жа час побач - у анталогіі добрых фільмаў пра Другую Сусветную вайну.

Ад таго, як сустрэне бой з захопнікамі адзін салдат, напэўна, зыход вялікай вайны не залежыць. Але і здавацца ён не стане. Таму што Герой. Таму што Мужчына. Таму што – Чалавек. Вядомы расійскі акцёр Сяргей Бязрукаў такім і адлюстраваў свайго героя Івана Бурава. "У агні не гарыць і ў вадзе не тоне” – так казалі пра яго крытыкі. А хіба мала было ў гісторыі Вялікай Айчыннай рэальных герояў, людзей з простымі імёнамі і прозвішчамі, чые подзвігі - на грані паміж легендай і быллю, чыё нядоўгае, але яркае жыццё ўвайшло ў гісторыю? Бураў- гэта прысвячэнне акцёра свайму дзеду, які прайшоў усю вайну. У фільме існуе другая паралельная лінія - гэта каханне. Пачуццё, здаецца, не сумяшчальнае з жахам, страхам і крывёй. Рэжысёр Аляксандр Франскевіч-Лайе сцвярджае, што фільм паказвае, як чалавек супрацівіцца вайне, гэта гісторыя пра тое, што часам прайграваючы баталіі, чалавек можа выйграць, захаваўшы сваё каханне.

Народны артыст Расціслаў Янкоўскі стварыў глыбока трагічную выяву, якая ўвабрала ў сябе мноства чалавечых лёсаў. Ён намагаецца захаваць астаткі чалавечай годнасці і ўсімі магчымымі сродкамі змагаецца за ўсё, што яму дорага: хату, зямлю, унучку, якую сыграла польская актрыса Магдалена Гурска.

Кіно сапраўды атрымалася цікавае. Гэтаму пасадзейнічалі і вернасць традыцыям айчыннага кінематографа, і выкарыстанне сучасных тэхнічных сродкаў і мастацкіх прыёмаў, і выдатныя акцёры (Расціслаў і Уладзімір Янкоўскія, Сяргей Бязрукаў, Павел Дэлонг, Магдалена Гурска). Яно яшчэ раз дае ўсведамленне таго, якім коштам была заваяваная Вялікая Перамога. Не пакідаюць раўнадушнымі ні галоўны жыццёвы прынцып героя - "Быць дакладным прысязе да канца", ні трагічны трохкутнік - ён, яна і вайна.

Да сучаснага тэлебачання часта ставяцца адмоўна, таму што яно ідзе па камерцыйным шляху, стварае толькі забаўляльныя перадачы, ад якіх новае пакаленне не робіцца разумнейшым. Аднак наша тэлебачанне імкнецца абвергнуць гэтую думку і стварае праграмы і нават цэлыя цыклы на высокім мастацкім узроўні. У якасці прыкладу возьмем "Кінаметры вайны". Кароткія (25 хвілін) штотыднёвыя дакументальныя фільмы сталі своеасаблівай энцыклапедыяй тэмы Вялікай Айчыннай вайны на нашым кінаэкране. Задача перад стваральнікамі праграмы стаяла грандыёзная: за год, што папярэднічаў юбілею вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, паказаць усе прысвечаныя той страшнай вайне стужкі "Беларусьфільма", дадаўшы да кожнай адпаведны дакументальны ўступ. Уступ - гэта і ёсць "Кінаметры". Ацаніць вайну, прадставіць сучаснаму, вельмі патрабавальнаму, тэлегледачу - нялёгкая задача. Па форме "Кінаметры" ўяўляюць сабою варыянт нарысу на вызначаную тэму, прычым не абавязкова на тэму заяўленага фільма. Сюжэт стужкі можа быць толькі зыходным пунктам для даследавання аўтараў. Яны здолелі стварыць фільмы, у якіх знайшлося месца і мастацкім вартасцям карцін, і падзеям вакол іх стварэння і стваральнікаў. Такім чынам, у даступнай і цікавай форме вяртаецца на экран наша ваенная класіка. Ужо паказалі "Вянок санетаў", "Альпійскую баладу", "Я родам з дзяцінства", "Зімародак"... Гэта - сапраўдныя сеансы памяці, нефармальныя ўрокі грамадзянскасці і патрыятызму.

Нацыянальная кінастудыя абяцае: новае кіно будзе! І яно будзе зроблена ў лепшых традыцыях беларускага кінематографа. І мы, удзячныя гледачы, будзем чакаць новых цікавых фільмаў.

Кліменцьева Маргарыта Генадзьеўна,Верхнядзвінская гімназія