Лёс дзядоў не быў салодкі… с. Законнікаў

Як прыемна прачынацца і адчуваць светлай волі зычны звон. Воля , незалежнасць, свабода, жыццё, беларус, беларуская мова…Можна і яшчэ дадаць словы, сэнс якіх успрымаецца зараз не так, як раней. Але, на жаль, былі змрочныя гады, калі лёс нашых дзядоў не быў салодкі. Доўга, самаахвярна і гераічна змагаўся беларускі працоўны люд за нацыянальныя і сацыяльныя правы. Але, нягледзячы ні на што, народ захаваў, пранёс праз стагоддзі і мову сваю, і песні свае, і звычаі, і паданні, а разам з імі неўміручую надзею на лепшую долю. “Пісьменнік ніколі не з’яўляецца выпадковасцю, а заўсёды гістарычная неабходнасць; ён, - заўважыў А.М. Горкі, - з’ява, выкліканая да жыцця духоўнай працай нацыі, насычаная яе творчай сілаю, апраўданая яе патрэбай бачыць сваё жыццё адлюстраваным у мастацтве”.

У кожнай літаратуры ёсць вялікія паэты – выразнікі дум і спадзяванняў народа. Да такіх паэтаў у беларускай літаратуры належыць Я.Купала. Першы верш Я Купалы “Мужык” вызначыў усю далейшую тэматыку творчасці дакастрычніцкага часу. Асноўнай тэмай творчасці гэтага перыяду з’яўляецца тэма сялянскага жыцця, лёсу народа, абуджэння яго свядомасці. Гэта тэма гучыць і ў вершы “ А хто там ідзе?”. Гэты твор Максім Горкі справядліва назваў “гімнам беларусаў”.Верш напісаны дыялогам, каб узмацніць эфект уздзеяння “ на свет цэлы”.Пытаецца нехта, быццам ідзе голас з неба. І гэты “нехта” вядзе размову з “цэлым народам”, імя якому – беларусы:

А хто там ідзе, а хто там ідзе

Ў агромністай такой грамадзе?

- Беларусы.

Свядомасць мужыка вырасла да такой ступені , што ён не проста абураецца, гнеўна заклікае пратэстуе. Аб’яднаўшыся з такімі, як ён, ідзе шукаць сваю праўду, долю. Ад імя народа аўтар вядзе гаворку з натоўпам беларусаў.І голас аўтара зліваецца з голасам народа.

У вершы прысутнічае абагульнены вобраз беларускага народа. Гэта шчырыя, добрыя, працавітыя, гарэзлівыя, але абяздоленыя беларусы аб’ядналіся ў адзін натоўп і ідуць “ на свет цэлы”, несучы крыўду. Гэта ідуць не проста беларусы , а пагарджаныя век людзі, у іх худыя плечы, рукі ў крыві, ногі ў лапцях. Дзеянні іх пакуль не да канца мэтанакіраваны. Яны ідуць” на свет цэлы”. Гэтым аўтар паказаў , што народ прачнуўся, ён заяўляе аб сваім існаванні, патрабуе лепшай долі.У вершы шмат сімволікі. Цапы, косы, скрываўленыя рукі, лапці, бяда, гора – гэта вечныя спадарожнікі жыцця селяніна. Асноўны сэнс верша заключаны ў апошніх радках: “ Людзьмі звацца”.Пошукі абуджаных беларусаў чалавечага шчасця – галоўная думка твора.

Бязмежная любоў да роднай зямлі, да скрыўджанага, абяздоленага народа вадзіла пяром многіх іншых паэтаў. Сярод іх і Алесь Гарун. Яго верш “ Брацця, к агульнаму шчасцю…” напісаны ў форме закліку. Паэт заклікае да свабоды і шчасця, кліча будаваць новы лад, дзе не будзе ліхвяроў і махляроў, дзе будуць панаваць і асвятляць людзям шляхі ў жыцці роўнасць, братэрства і згода. Алесь Гарун заклікае да будаўніцтва новага грамадства, якое павінна грунтавацца на сацыяльнай справядлівасці і нацыянальнай свабодзе, усеагульнай салідарнасці, роўнасці. Стваральная ж праца павінна стаць умовай дабрабыту людзей.

Многа хто прагнуў лепшай долі для свайго народа, але дачакацца яе не змог. Прароцкімі сталі радкі Цёткі :

Веру, братцы: людзьмі станем,

Хутка скончым мы свой сон,

На свет божы шырэй глянем,

Век напіша нам закон.

Ніхто лепш за паэта не скажа пра яго запаветную мару, жыццёвае і пісьменніцкае крэда:

З цэлым народам гутарку весці,

Сэрцаў мільёнаў падслухаць біцця…

Дзейнасць многіх выразнікаў дум і спадзяванняў народа можна вызначыць словамі Я.Купалы: “У народ і край свой веру і веру толькі ў самаго сябе”.Так, яны верылі ў гэта, і таму мы можам сёння з упэўненнасцю сказаць, што ”Мы ўзышлі не з насення, што ветрам занесла”, а мы тут жылі, жывём і будзем жыць

Мы – беларусы!

Пастушэнка Ірына Уладзіміраўна, Прыдзвінска-Бароўская сярэдняя школа