Binder1
.pdfРешение. При вынесении из под знака квадратного корня старшей степени x
следует учесть, что |
x2 |
|
x |
|
. Поэтому |
||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
x |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
lim |
x |
4x2 3x |
lim |
|
|
|
4 x |
. |
|||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||
x |
5x 2 |
|
x |
|
2 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 5 |
x |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Таким образом, возможны два случая:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
1) |
lim |
|
x |
4x2 3x |
|
lim |
1 |
4 x |
|
1 2 |
|
3 |
; |
||||
|
|
5x 2 |
|
|
|
|
5 |
5 |
|||||||||
|
x |
|
x |
5 |
|
2 |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
2) |
lim |
x |
4x2 3x |
|
lim |
1 |
4 x |
|
|
1 2 |
|
1 . |
|||||
|
5x 2 |
|
|
|
|
5 |
|||||||||||
|
x |
|
x |
5 |
|
2 |
|
|
|
|
5 |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 15. Вычислить lim 2x x3x 5x .
x 5 1
Решение. Данный предел является неопределенностью . Максимально
возрастающим при x слагаемым в числителе и знаменателе является 5x . Для раскрытия неопределенности разделим числитель и знаменатель дроби на 5x и
учтем, что lim ax 0, при a 1.
x
Итак, получаем:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
x |
|
3 |
x |
1 |
|
|
|
|
|||
lim 2 |
x |
|
3 |
x |
5 |
x |
|
|
5 |
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
1. |
|
|
|
||||||||||
|
5 |
x |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
x |
|
|
x |
|
|
|
1 |
|
x |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Пример 16. Вычислить |
|
|
lim |
|
x2 2x |
x2 9 |
|
. |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
||||
Решение. |
Для |
раскрытия |
неопределенности на первом этапе |
преобразуем её в неопределенность вида . Для этого умножим и разделим выражение на сопряженное:
75
x |
2 |
2x |
x |
2 |
9 |
|
x2 2x x2 |
9 |
|
2x 9 |
|
|
. |
|
|
|
|
x2 2x x2 |
9 |
x2 2x |
x2 |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|||||
Полученное выражение при x приводит к неопределенности вида |
|
, которая |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
раскрывается делением числителя и знаменателя на x:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
lim |
|
|
x2 |
|
2x x2 |
|
9 |
|
lim |
|
|
2x 9 |
|
|
|
lim |
|
|
|
2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
1. |
|||||||||||||||||||||||
|
x2 2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
1 |
1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
x2 9 |
x |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 x |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
Пример 17. Вычислить |
1 |
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x |
2 |
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 4 x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
Решение. Выражение под знаком предела приводим к общему знаменателю и |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
затем раскрываем неопределенность вида |
0 : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
8x 16 |
|
|
|
|
|
x 4 2 |
|
|
|
|
|
|
x 4 |
|
0 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
. |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x2 16 |
|
|
|
|
x2 16 |
x 4 x 4 |
|
x 4 |
8 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x 4 |
x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
x 4 |
|
|
|
x 4 |
|
x 4 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Задачи для самостоятельной работы |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
Вычислить пределы функций: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
1. |
lim |
|
|
|
|
|
x2 1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10. |
|
lim |
1 3x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
3x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
x 1 x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
2. |
lim |
|
x2 |
25 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11. |
|
lim |
x4 |
2x2 |
5x 2 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
x |
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x3 4x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
x 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
3. |
lim |
|
|
|
x2 5x 6 |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12. |
lim |
|
x3 |
4x2 |
9 |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
12x 20 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
x 2 x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 3 x4 5x2 12x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
4. |
lim |
2x3 2x2 x 1 |
. |
|
|
|
|
|
|
13. |
lim |
2x4 5x3 8x 3 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x3 |
x2 3x |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x2 |
8x |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
5. |
|
lim |
x3 2x2 3x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14. |
lim |
5x4 |
2x2 |
3 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
2x4 3x2 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x2 2x |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
6. |
lim |
3x3 2x2 1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15. |
lim |
|
|
|
x3 27 |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
x4 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5x2 11x |
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
76
7. |
lim |
|
|
|
|
|
|
2x3 5x2 4 |
|
. |
|
|
|
|
16. |
lim |
|
|
x3 27 |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
3x3 2x2 10x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
x 3 2x3 5x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
8. |
lim |
|
|
|
x4 x2 |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
17. |
lim |
2x3 5x2 4x 1 |
. |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10x2 3x 1 |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
x 0 x4 2x3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9. |
lim |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10x |
4 |
x |
3 |
3x |
2 |
|
2x 4 . |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
18. |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
1 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
x 1 |
|
|
1 x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
4x3 2x2 2x 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Ответы. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
1. -2. 2. 10. |
|
|
3. |
|
|
1 . 4. |
|
3 |
. 5. |
2 . |
6. |
5 . |
7. |
2 . |
|
8. . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
4 |
|
7 |
|
4 |
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
9. |
1 |
. |
10. |
|
|
3 |
. 11. |
. |
12. |
1 |
. |
13. |
. |
14. |
4. |
15. |
27 . |
16. |
|
|
9 . |
||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
|
30 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
19 |
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|||||||||
|
17. |
|
|
1 |
|
. |
18. |
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
14 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
19. |
lim |
|
x4 x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
28. |
lim |
5x3 2x2 3 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 3x 7x3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
20. |
lim |
|
|
|
x 1 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
29. |
lim |
4x5 8x3 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10 x2 2x5 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
2x3 3x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
21. |
lim |
|
|
|
10x 7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
30. |
lim |
|
|
2 5x 3 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
6x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
x 0,01x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
3x 1 2x 3 2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
22. |
lim |
|
x2 5x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31. |
lim |
2 3x 2 1 x |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
3x 7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
4x4 2x2 5 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
23. |
lim |
|
x3 5x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
32. |
lim |
|
|
3x2 1 3 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
x 106 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x5 1 1 2x |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|||||||||||||||||
24. |
xlim |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 2x |
2 |
|
2 |
x 3 |
||||||||||||||||||
3 x3 |
9x 1 |
|
|
|
|
|
|
33. |
lim |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
5x5 3x2 1 |
|
|
|
|
77
25. |
lim |
2x2 3x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
34. |
lim |
|
1 3x 3 |
3 2x |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 x 2 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
x x4 3x 8 |
|
|
|
|
|
x 4x2 1 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
26. |
lim |
|
3 x2 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
35. |
lim |
|
2 3x 2 |
4 5x 2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1 4x 2 1 6x 2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
27. |
lim |
|
3 8x3 5 3 27x3 10 |
|
36. |
lim |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
5 32x5 4x3 11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
x x x x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
Ответы. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
19. |
. |
20. |
|
|
|
1 . |
|
21. 0. 22. |
. 23. |
. 24. |
1. 25. 2. |
26. |
0. 27. |
5 . |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
||||
28. |
5 . |
|
|
29. -2. 30. 125 |
. 31. 0 . 32. |
|
9 . |
33. |
4 . |
34. |
27 . |
35. 25 . |
36. 1. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
|
|
|
|
2 |
|
5 |
|
|
|
2 |
|
|
|
64 |
|
|
|
|
|||||||||||
37. |
lim |
|
|
|
1 x |
1 x |
|
|
|
51. |
lim |
|
|
x 7 |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
38. |
lim |
|
|
|
|
2 x 2 |
|
|
|
52. |
lim |
|
x2 1 |
x2 |
|
1 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x |
2 |
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim x |
|
x2 1 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
39. |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
53. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
3 |
1 x |
3 |
1 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
40. |
lim |
|
|
|
|
x |
2 |
|
1 |
1 |
|
|
|
|
54. |
lim |
|
|
x |
|
x 6 |
|
x |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x2 16 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
41. |
lim |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
55. |
lim |
|
|
x2 7x |
|
|
x2 9x 3 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
1 3x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 2x |
1 2x |
|
|
|
56. |
lim |
|
|
x2 3x |
|
x2 5x |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
42. |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
x |
3 |
2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
43. |
lim |
3 |
|
|
5 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
57. |
lim |
|
3x2 2 |
x2 4x 1 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
1 |
|
|
5 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
44. |
lim |
|
|
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
58. |
lim |
3 |
x3 x2 |
|
1 |
3 x3 x2 1 |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
3 |
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
45. |
lim |
x 8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
3 2x2 |
|
|
|
|
|
3 2x2 x |
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
59. |
lim x3 |
x |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
x 8 |
|
|
|
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
78
|
|
|
|
|
|
1 x 3 |
|
|
|
|
|
|
60. |
lim |
|
|
4x2 2x 3 |
4x2 3x 1 |
|
||||||||||||||||
46. |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
2 3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
x 8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
47. |
lim |
|
|
|
x 3 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
61. |
lim |
x2 3x 2 |
x2 3 |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
x 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
48. |
lim |
1 x2 3x 3 |
|
|
|
|
|
|
62. |
lim |
|
x2 1 3x |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
4x2 3 1 |
|
|
|
|
|
|
|
2x 5 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
x 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
49. |
lim |
|
5 |
4x |
2 x 3 2x |
|
|
|
|
|
63. |
lim |
|
4x2 3x 1 2x |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
3 |
x3 2x 3 3 2x2 7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
50. lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
3 x |
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2x3 x 18 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
64. |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
x |
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Ответы: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
37. |
1. 38. |
|
1 |
. |
39. |
|
3 . 40. 4. 41. |
|
|
2 . |
42. 1. 43. 1 |
. 44. |
3 |
. 45. 12. 46. 2 . |
|
|
|
||||||||||||||||||
|
16 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
47. |
0,5. 48. 0, 125. 49. 5,25. 50. |
|
|
2 |
|
. |
51. 0. 52. 0. 53. |
1 |
. 54. 3. 55. 8. 56. 1. 57. . |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
75 |
2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
58. |
2 . 59. |
|
2 |
|
. 60. 1 .61. |
. 62. 1. 63. - 0,75. 64. 2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
33 |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
3 |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
§4. Непрерывность функции и предельные значения функций
Пусть точка a принадлежит области задания функции f (x) и любая - окрестность точки a содержит отличные от a точки области задания этой функции.
Определение непрерывности функции.
Функция f (x) называется непрерывной в точке a , если предельное значение этой функции в точке a существует и равно значению функции в этой точке, т.е.
lim f (x) f (a) - условие непрерывности функции f (x) в точке a .
x a
79
Так как a lim x , то для непрерывной функции символ предельного перехода |
|
|
x a |
( lim ) и символ характеристики функции ( f ) можно менять местами: |
|
lim f (x) |
f (lim x). |
x a |
x a |
Если функция f (x) непрерывна в точке a и слева и справа, то она непрерывна в этой точке.
Арифметические операции над непрерывными функциями:
Пусть заданные на одном и том же множестве функции f (x) и g(x)
f (x)
непрерывны в точке a . Тогда функции f (x) g(x), f (x) g(x), f (x) g(x) и g(x)
непрерывны в точке a (частное при условии g(a) 0 ).
Теоремы о непрерывности сложной функции:
1. Если |
функция x (t) непрерывна |
в точке |
a , |
а функция |
y f (x) |
непрерывна |
в соответствующей точке |
b (a) , |
то |
сложная |
функция |
yf (t) F (t) непрерывна в точке a .
2.Любая элементарная функция, определенная в окрестности некоторой точки, непрерывна в этой точке.
Классификация точек разрыва
1.Пусть a - предельная точка области определения функции f (x) . Точка a называется точкой разрыва функции f (x) , если f (x) в этой точке не является непрерывной.
2.Пусть f (x) определена в некоторой окрестности точки a , за исключением, быть может, самой точки a . Тогда a называется
1)точкой устранимого разрыва функции f (x) , если существует limx a f (x) b , но
либо f (x) не определена в точке a , либо f (a) b (если положить f (a) b , то функция f (x) будет непрерывной в точке a , т.е. разрыв будет устранен).
80
2) точкой разрыва I рода функции |
|
f (x) , если существует f (a 0) и |
f (a 0) , но |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
f (a 0) f (a 0) . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
3) точкой разрыва II рода функции |
|
f (x) , если в точке a не существует по крайне |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
мере один из односторонних пределов функции |
f (x) . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Примеры решения задач |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
Пример 1. Доказать, что: а) |
lim |
ln(1 x) |
|
1 |
; б) lim |
|
a x |
1 |
ln a , a 0 |
, a 1. |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
|
|
|
|
x |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
||||||||
Решение. |
а) |
|
Функцию |
под |
|
|
знаком |
предела |
представим |
|
в |
виде |
||||||||||||||||||||||||||
f (x) ln(1 x) ln 1 x x ln y , где |
y(x) 1 x x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Доопределим функцию y(x) , полагая y(0) e. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
Так как |
|
|
y(0) e lim y(x) , |
доопределенная функция непрерывна в точке |
x 0 . |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Тогда |
и |
функция |
|
|
ln y(x) |
будет |
непрерывна |
в |
|
|
точке |
x 0 |
и |
поэтому |
||||||||||||||||||||||||
lim ln y(x) ln lim y(x) |
ln e 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
x 0 |
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Таким образом, lim |
ln(1 x) |
|
1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
б) Пусть y(x) a x 1. Эта функция непрерывна в точке x 0, |
причем y(0) 0. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Выражая х через у получаем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
x loga (1 y), |
a x 1 |
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
ln a |
|
|
y |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
x |
|
|
loga |
(1 y) |
ln(1 y) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
Пользуясь далее результатом п.а, получаем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
lim |
|
|
y |
|
|
(ln a) lim |
|
y |
|
|
(ln a) lim |
|
|
1 |
|
|
|
ln a |
ln a. |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
(1 y) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
y 0 log |
a |
|
|
|
|
|
y 0 ln(1 y) |
|
|
|
y 0 |
|
|
y) |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln(1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Рассмотрим теперь сложную функцию f ( y) , непрерывную в точке y 0 : |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
y |
|
|
|
, y 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
y) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
f ( y) loga (1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
0. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
ln a, y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
81
Согласно теореме |
о непрерывности |
сложной функции |
lim |
ax 1 |
ln a, так как |
|||
x |
||||||||
|
|
|
|
|
x 0 |
|
||
|
|
x |
1 , x |
0 |
|
|
|
|
сложная функция |
a |
|
|
|
|
|||
f ( y(x)) |
|
x |
является непрерывной в точке x 0. |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln a, x 0 |
|
|
|
Пример 2. Исследовать на непрерывность, найти точки разрыва, указать характер разрыва, в случае устранимого разрыва доопределить до непрерывной функцию y f x sinx x .
Решение. |
Поскольку |
sin x и x |
непрерывны, то |
непрерывным |
будет их |
|||||
отношение |
sin x |
во всех точках, отличных от нуля. В точке x 0 данная функция |
||||||||
|
||||||||||
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
не определена, и поэтому разрывна. Но существует |
lim sin x 1, так что разрыв в |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
x |
|
этой точке |
устранимый. |
Положим |
f 0 1, |
тогда |
полученная |
функция |
||||
sin x |
при x 0 |
|
|
|
|
|
|
|||
|
x |
, является всюду непрерывной (рис.37). |
|
|||||||
F x |
|
|
|
|||||||
|
при x 0 |
|
|
|
|
|
|
|||
1 |
|
|
|
|
|
|
Рис.37.
Пример 3. Исследовать функцию y f x на непрерывность и найти точки разрыва функции.
cos x , |
x 0, |
|
0 x 1, |
f x 1 x2 , |
|
x , |
x>1. |
|
|
82
Решение. |
Данная |
функция |
определена |
|
для |
всех |
значений |
x . Функции |
|||||||
y cos x, |
y 1 x2 , |
y x |
непрерывны на всей числовой оси, а значит, данная |
||||||||||||
функция непрерывна на ,0 , |
0,1 |
и 1, . Поэтому разрывы возможны в |
|||||||||||||
точках x1 0 и x2 |
1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Исследуем точку x1 0 . Найдем |
lim |
f x : |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x 0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
lim f x |
lim |
cos x 1 , |
|
lim |
f |
x lim 1 x2 1. |
|
||||||||
x 0 0 |
|
x 0 0 |
|
|
|
|
x 0 0 |
|
|
x |
0 |
|
|
|
|
Односторонние пределы функции в т. |
x1 0 |
|
существуют и равны между собой, а |
||||||||||||
также равны f 0 |
1, |
следовательно, |
в точке |
x1 0 функция f |
x непрерывна |
||||||||||
потому, что |
lim |
f x |
lim f |
x f |
0 |
1. |
|
|
|
||||||
|
|
x 0 0 |
|
|
x 0 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Рассмотрим теперь поведение функции |
f |
x |
в точке x2 1. Найдем односторонние |
||||||||||||
пределы функции в точке x2 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
lim f x |
lim x 1, |
lim f x |
lim |
|
1 x2 2. |
|
|
||||||||
x 1 0 |
|
x 1 0 |
|
|
|
x 1 0 |
|
x |
1 0 |
|
|
|
|
||
Односторонние пределы существуют, но не равны между собой. |
|
||||||||||||||
lim f x |
lim |
f x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
x 1 0 |
|
x 1 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В точке |
x2 1 функция |
терпит разрыв первого рода, |
скачок |
функции равен |
h 2 1 3 (рис.38).
Рис.38. |
|
|
|
Пример 4. Исследовать на непрерывность функцию y |
1 |
. |
|
x 5 |
|||
|
|
||
Решение. Функция в т. x 5 не определена. |
|
|
83
Находим |
lim |
|
1 |
и |
lim |
1 |
. |
|
|
|
|||||
|
x 5 0 x 5 |
|
x 5 0 x 5 |
|
|||
Функция |
при |
x 5 не |
имеет ни левого, ни правого конечного предела. |
||||
Следовательно, |
x 5 является точкой разрыва второго рода (рис.39). |
|
|
|
|
|
|
Рис. 39. |
|
|
|
|
|
Пример 5. Исследовать на непрерывность функцию |
1 |
|
|
||||||||
y arctg |
|
. |
|
||||||||
x 5 |
|
||||||||||
Решение. Функция в т. |
x 5 не определена. Определим вид разрыва. |
Найдем |
|||||||||
односторонние пределы функции. |
|
|
|
|
|
|
|||||
lim |
arctg |
1 |
|
|
lim arctg |
1 |
. |
|
|
|
|
x 5 |
2 |
x 5 |
|
|
|
|
|||||
x 5 0 |
|
|
x 5 0 |
2 |
|
|
|
|
|||
lim |
f x |
и |
lim |
f x |
принимают конечные значения, следовательно, |
т. x 5 |
|||||
x 5 0 |
|
x 5 0 |
|
|
|
|
|
|
|
является точкой разрыва первого рода (рис. 40).
Рис. 40.
84