15.Вексельдермен есептесу және олардың түрлері

Вексель – қарызды өтеудегі заңды түрде бекітілген төлем міндеттемесі. Ол бағалы қағаз.

Вексель – тауар-ақша қатынастарын және коммерциялық несиені дамытуда ертеден келе жатқан ең бір басты қаржылық құрал. Егер кәсіпорын өз ісін парасаттылықпен жүргізіп отырса, оған айналым қаржысының уақытша жетіспестігін вексельмен толтыру онша қиын емес. Ол үшін саудадағы сенімді серігіне тауарды вексельге айырбастап берсе тауар-ақша айналымын жеделдетеді. ҚР нарықтық қатынастардың қалыптасу кезінде, төлем құралдарының жетіспеушілігі, өндірістің құлдырауы, шаруашылық байланыстарының үзіліп және үлкен мөлшерде өтелмеген төлемдер жиналуы жағдайында қолма-қол аөшасыз есеп ретінде вексельге деген ынта аса түсуде.

Вексельдің қолдану аясына, келісім жағдайына және олардың тауарлармен немесе ақшамен қамтамасыз етілуіне байланысты коммерциялық, қаржылық және жалған вексельдер болып та бөлінеді.

Коммерциялық вексель тауарларды сату және сатып алу келісімдерінің негізінде айналысқа түседі. Мұндай вексель нақты тауар кепілдігіне беріледі, яғни ол сату операцияларын несиелендіру мақсатында беріледі. Келісім шарты жасалған шақта сатып алушының қажетті мөлшерде бос ақшасы болмаған жағдайда оның орнына сатушыға басқа төлем құралы – вексельді ұсынады.

Несие келісімдерінің ақсшалай түрін рәсімдеу қаржы вексельдері болып есептеледі. Оған банктің, қазыналық, траст және басқа банк емес несие ұйымдарының вексельдері жатады. Бұған, мысалы, қаржы нарығында өзіне қаржы тарту мақсатымен бір банктің басқа банкке берген тратталары дәлел бола алады. Қазыналық вексельдер деп мемлекеттік қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелерді айтады. траст компаниялары ақша салушылардың өздеріне сенімін арттыру мақсатында олардың салымдары бойынша вексель міндеттемелерін беруде.

Жалған вексельдерді беру нақты не материалдық, не ақша құндылықтарының қозғалысымен байланысты емес. Оларға қола, достық, қарсы жүретін вексельдер жатады.

14.Жеке табыс салығы: объектілері, субъектілері, ставкалары, жеңілдіктері.

Жеке табыс салығы – жеке тұлғалардың ең бірінші кезекте төлейтін салығы болып саналады. Себебі, тапқан табыстарынан немесе табыс көздерінің бір бөлігін салық ретінде аударып отырады.

ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаев халыққа арнаған Жолдауында жеке табыс салығының ставкаларын төмендетіп, салық төлеу тәртібін оңтайлы етіп, белгілі бір жүйеге келтіруді атап өтті, яғни мұны жеке тұлғаларға халықятың әлеуметтік жағдайының жақсаруына қосқан үлесі ретінде қарауға болады.

Жеке табыс салығын – салық салу объектілері бар жеке тұлғалар төлейді. Резидент емес жеке тұлғалар жеке табыс салығы бойынша салықты есептеп, төлейді және жеке табыс салығы бойынша салық декларациясын табыс етеді.

Жеке табыс салығы бойынша негізінен екі салық салу объектілері бар:

1) төлем көзінен салық салынатын табыстар;

2) төлем көзінен салық салынбайтын табыстар.

Төлем көзінен салық салынатын табыстар – салық төлеушінің төлем көзінен салық салынатын табыстары жеке тұлғалардың ақшалай түрде алған барлық табыстарының жиыны болып табылады және оның құрамына жататындар: 1) қызметкердің табысы; 2) біржолғы төлемдерден алынған табыс; 3) жинақтаушы зейнетақы қорларынан берілетін табыс; 4) дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар түріндегі табыс; 5) стипендиялар; 6) жианқтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.

Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар:

1) мүліктік табыс;

2) жеке кәсіпкердің салық салынатын табысы;

3) адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы;

4) өзге де табыстар жатады.

Жеке табыс салығының ставкалары:

• қызметкерлердің ҚР-ның тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңында белгіленген, жылына ең төменгі жалақының 12 еселенген мөлшерінен аспайтын жалақысының төлем көздерінен салық салынатын кірістеріне қызметкерлердің тоқсан ішіндегі орташа айлық кірісі ең төменгі жалақы мөлшерінен аспайтын жағдайда «0» ставкасы бойынша;

• дивиденттер, сыйақылар мен ұтыстар түріндегі табыстарға 15%-дық ставка бойынша;

• адвокаттардың және нотариустардың табыстарына 10%-дық ставка бойынша;

2007 жылдан бастап барлық жеке тұлғалар үшін жеке табыс салығы 10%-дық белгіленген мөлшерлемесі енгізілді.

Жеке табыс салығының салық жеңілдіктері 2 топқа бөлінеді:

1) стандартты;

2) стандартты емес;

Стандартты емес жеңілдіктеріне салық төлеушінің өзіне және асырауындағы адамдарға, сонлай-ақ мүгедектерге, қарт адамдарға берілетін салық салынбайтын минимумды жатқызуға болады.

Стандартты емес салық жеңілдіктерінің стандартты салық жеңілдіктерінен айырмашылығы – оның салық төлеушінің нақты жұмсаған шығындармен байланысты болуында.