17.1 Уақыт бойынша коммутациялау принциптері.

Арналарды уақыт бойынша бөлу коммутациясы коммутация нүктелерін уақытты бөлуге және интервалдарға бөлуде қолданады. Олар циклмен ауысып отырады. Әр бір интервалда бөлек коммутация нүктелері және оған тиесілі аралық байланыс жолдарымен қосылады. Осындай түрде коммутация нүктелерін қолдансақ олардың сандарын азайтуға болады.

Уақыт бойынша коммутациялау арзан цифрлық жады элементтер (ЖЭ-ЭП) негізінде құрылады. Осыдан шешім шығарсақ цифрлық коммутация функциясы кеңістік бойынша бөлу сұлбасына қарағанда әлде қайда арзан.

Уақыт бойынша коммутациялау сұлбасының басты жұмысы ақпаратты жазу және оны есте сақтау құрылғысынан оқуы. Уақыт бойынша коммутациялаудыңжалпы жұмыс істеуі 17.1 суретінде көрсетілген.

Ақпаратты коммутациялау үрдісі келесі түрде жүреді. Ақпарат алдымен бір уақыт арнасы мен беріледі, одан кейін жады элементіне жазылады, одан кейін белгілі интервал санында кешігеді, одан кейін уақыт арнасымен беріледі. Әр бір уақыт арнасына белгілі интервал берілген сол себепті ақпараттың бір интервалдан екінші интервалға ауысуы туралы айтады.

Көлемі азғантай коммутациялық жүйе үшін экономиялық тұрғыдан алған коммутациялық сұлба алуға болады. Ол уақыт бойынша коммутациялау. Бір-ақ та жады элементер (ЭП) уақыт сипаттамаларына нақты түрде шектеу қойылады,олар уақыт бойынша коммутациялау блогының руалы сиымдылығын анықтайды.

17.1- сурет Уақыт бойынша коммутациялау принципі

Сондықтанда үлкен көлемдегі коммутациялау сұлбарында кеңістік бойынша коммутациялау ендіріледі. Осындай коммутациялау сұлбалары кеңістік – уақыт бойынша коммутациялау сұлбалары деп аталады.

Кеңістік – уақыт бойынша коммутациялау сұлбасының жұмыс істеу 10,2 суретте көрсетілген.

Мысал ретінде 1-ші байланыс жолының 3 уақыт арнасымен және соңғы жолдық 7 уақыт арнасы қосылуы келтірілген. Көрсетілген қосылуда 3-ші уақыт интервалындағы ақпарат 7-ші уақыт интервалына келіп түседі. Дыбыстық сигналды цифрлық түрге айналдыру үшіе дегеніміз 4 сымды жұмыс істеу режимі,сондықтанда кері байланыс соңғы байланыс жолының 7-ші уақыт интервалынан 1-ші байланыс жолының 3-ші уақыт интервалына келіп түседі.Сондықтанда әрбір қосылыс ақпарат 2 рет қайта жіберуді талап етеді,мұнда әрбір қайта жіберу уақыт бойынша және кеңістік бойынша болады.

Рис. 17.2 Уақыт - кеңістік бойынша коммутациялау принципі.

Кеңістік-уақыт бойынша коммутациялауын орындауы коммутациялық структуралық сұлбарының түрлері көп болады.Бұл сұлбалар кем деген де 2 буынды талап етеді, кеңістік бойынша коммутациялық буын және уақыт бойынша коммутациялық буынды.Үлкен көлемдегі коммутациялық сұлбаларда 2 буынның бірнеше түрлері болады.

17.2 Уақыт бойынша коммутация буынның жұмысы.

Уақыт бойынша коммутациялау блогының (БВК) негізгі элементтері жады элементері (ЭП). Жады элементер (ЭП) үшін цифрлық коммутациялық сұлбаның жұмыс істеуі 17.3 суретте бейнеленген. Мультиплексор және демультиплексор көмегімен арналарды уақыт бойынша бөлу байланыс жолы пайда болады. (ВРК)

Қандай жағдай болмасын әр бір кірістегі уақыт бойынша арнаға жады элементінің (ЭП) жазу арнасына рұқсат беру керек. Әрбір шығыстағы уақыт бойынша арнаға есептеу арнаға рұқсаттама беру керек. Екі уақыттағы арналар арасында ақпарат айырбас жасау үшін ақпараттық жадының (ИП) көмегіне сүйенеміз.

Кіріс уақыт бойынша арналарға түсетін ақпарат жады элементінің (ЭП) ұяшығына жазылады. Сол уақыттағы шығыс арнасына түскен ақпарат ақпараттың жадының мекен-жайынан оқылады.

Әрбір уақыт аралығында ақпарат жадыға (ИП) 2 сұрау беріледі. 1-ші сұраныс кірістегі ақпаратты ақпарт жадыға (ИП) жазған кезде жасалады.Ақпарат жадыдағыдағы (ИП) жазу мекен-жайы уақыт арналарды санауышпен анықтайды,оны 1 бірге айналдыру жолымен.Ал екінші сұраныс ақпарат жадынан (ИП) ақпаратты оқыған кезде.

Сонымен әр бір уақыт арнасы үшін (кіріс немесе шығыс) ақпарат жадыға (ИП) жазу және оқу операциясы орындалады.

Арналарды уақыт бойынша коммутациялау үшін кешігу элементтерін қажет етеді. Жады элементінде (ЭП) кешігуді өте ыңғайлы қолдану.Осындай жады элементінде (ЭП) мәлімметті алғанда жазу,ал берген оқу орындалады.

17.3 - сурет. ЖЭ-нің коммутациялық сұлбасы

Әр бір уақыт бойынша арнасындағы ақпарат 1 толық цикл ішінде бұрмаланусыз сақталып қалады.

Уақыт бойынша коммутациясының жады элементт (ЭП) бөлігінің жұмысын бақылау үшін 2 әдіс бар:

• тізбектей жазу және еркін оқу

• еркін жазу және тізбектей оқу

Осы Уақыт бойынша коммутациялау бөлігінің жұмысы циклдық бақылау жадысын қолданады. Ал оған кіру уақыт аралығын санауыш жұмысымен анықталады.

17.4 суретте уақыт бойынша коммутациялау бөлімінің 1 әдіс үшін басқару көрсетілген.

17.4 - сурет Тізбектей жазу және еркін оқу

Кейбір анықталған жады ұяшықтары өзіне сай болған кіріс жолының уақыт интервалына тіркеледі.(ВИ). Уақыт интервалына (ВИ) әрбір кірген ақпарат тізбектелген жады ұяшығына сақталады. Бұл санауыштық мәнін 1-ге ұлғайтады.Сондықтан 3-ші уақыт аралығындағы түскен ақтарат ЖЭ 3-ші ұяшығында сақталады.

Ақпарат жадына оқыған кезде, берілген уақыт интервалы үшін ақпарат-тық мекен-жайын анықтайды. 10,4суретке сүйенсек ақпарат жадысының 7 сөзі 3 деген салды білдіреді.Осыдан 7-ші Уақыт Интервалында ақпаратық жадыдан (ИП) ақпарат оқылып 3-менен жайға берілуі тиіс.

Уақыт бойынша коммутациялаудың бөлігінің жұмысының 2ші әдісі 1ші әдіске қарама-қайшы. Кіріспе түскен ақпарат ақпарт жадысына жазылып, басқару жадысында (УП) сақталады. Ал ақпарат жадыда (ИП) ақпаратты оқығанда уақыт аралығының санауышы арқылы тізбектей 1 ұяшықтан соң келесі ұяшық оқылады.

17.5 – сурет. Еркін жазу және тізбектей оқу

17.3 В-П-В сұлбасында арналарды коммутациялау

Қазіргі уақытта үлкен көлемдегі жүйелерде уақыт-кеңістік-уақыт (В-П-В) типті коммутациялау сұлбалары қолданады. 17.6 суретте (В-П-В) типті коммутациялау сұлбаның структурасы көрсетілген.

Мысал ретінде 1-ші жолдағы 3 арнамен соңғы жолдың 7ші арнасымен байланысты қарастырайық. 1-ші кіріс арнаның арналарды уақыт бойынша бөлудің (ВРК) 3-ші уақыт аралығына түскен ақпарат,1ші кезекте кешігіп содан кейін бос уақыт интервалымен кеңістік бойынша коммутациясына келіп түседі.

17.6 – сурет. У-К-У түрлі коммутациялық сызба

К бөлігінің уақыт интервалы ішкі уақыт интервалы деп аталады. В бөлігінің интервалдары сыртқы уақыт интервалы деп аталады. 22-уақыт интервалында П бөлігі арқылы ақпарат 1 кірістен N-ші шығысқа арқылы қосылады.

Дәріс 18. Аналогты коммутация жүйелері.

Дәрістің мақсаты: Аналогті желілерде пайдаланылатын ондық-адымдық және координатты АТС-тердің құрылу принциптерін қарастыру.

Мазмұны:

18.1 Ондық-адымдық АТС (АТСДШ).

18.2 Координатты АТС (АТСДШ).