6.1 Негізгі түсініктер және анықтамалар.
Ұялы радиобайланыс – біреуі немесе екеуіде қозғалыста болады, сонымен қатар бір-бірімен кездейсоқ орында тұрып, осы объектілердің біреуі базалық станция болуы мүмкін қозғалмалы объектілер (ҚО) арасынды радиобайланыс болып табылады. Ұялы радиобайланыс жүйесін меншіктік қозғалмалы байланыс жүйелері, персоналды шақыру жүйелері, сымсыз телефондар жүйесі және ортақ қолданыстағы ұялы байланыс жүйелеріне бөледі.
Меншіктік (профессионалды) қозғалысты радиобайланыс жүйелері – PMR (Professional Mobile Radio) – мемлекет ұйымдары және мекемелері, коммерциялық құрылымдар, жедел жәрдемде, милиция т.б. құрылып, дамып келеді.
Персоналды радиошақыру ( ПРШЖ) немесе пейджинг жүйесі.
Алушының терезесінда мәліметтерді көрсетіп тұратын қызмет көрсету зонасында бір бағытты ақпаратты сымсыз таратуды қамтамасыз ететін радиобайланыс қызметін көрсетеді.
Ұялы байланыс жүйесінің құрылу негізі.
Әрбір ұяшық орталығында базалықстанция орналасады (БС), ол барлық қозғалмалы станцияларға қызмет (ҚС) етеді – абоненттік немесе радителефондық аппараттар өз ұяшығы шегінде. Абонентті бір ұяшықтан БС – дан келесіге өтеді.
Барлық БС – лар, коммутация ораталығына келіпбекітіледі; одан ортақ қолданыстағы телефондық желіге шығыс бар, егер байланыс қалада болса – шығыс ҚТС (қалалық телефондық станцияда) болады.
Абонентті ауыстыру кезінде ұяшықтар қызмет көрсетуді беру жүреді, ал егер басқа бір қызмет көрсету зонасының бір операторынан екіншісіне ауыстырғанда байланысты қамтамасыз етіп тұратын процедура.
Базалық станция. Базалық станцияның құрылымдық схемасы 3 – сурет көрсетілген. Станцияның бірінші ерекшелігі - алшақтатып қабылдауды пайдалану. Осыдан басқа қозғалыс станциясы тарату мен қабылдауға жеке антенналары болуы мүмкін. Екінші ерекшелігі - әртүрлі жиілікте бірнеше арналарда жұмысты қамтамасыз ететін бірнеше қабылдағыштары және соншама таратқыштарының болуы.
Байланыс желісімен (жолымен) үйлестіру блогы коммутация ораталығы байланыс жолымен берілетін ақпараттарды нығыдауға және одан қабылданатын ақпараттарды ашып – шешуге арналған. Базалық станцияның коммутация ораталығы үшін радиорелейлі немесе талшықты – оптикалық желі пайдаланады.
Базалық станция контроллеры (бақылаушы) станция жұмысын басқаруға және де оған кіретін барлық блоктар мен түйіндердің жұмыс қабілетін анықтауға арналған.
Жылжымалы станция.
Жылжымалы станцияның құрылымдық схемасы 4.3-суретте көрсетілген, мұндағы келесі белгілеулер:
Т-телефон; ДСП-дисплей; КЛВ-клавиатура, М-микрофон; ЦАТ-цифрлы-аналог- ты түрлендіргіш; ДКР- сөз декодері; ДКК- арна декодері; ЭКЛ-эквалайзер; АЦТ-аналог - ты-цифрлы түрлендіргіш; КР-сөз кодері; КК- арна кодері.
Қозғалмалы станция келесі блоктардан тұрады: басқару блогы, қабылдап-тарату блогы және антенналық блок. Қабылдап-тарату блогы таратқыш, қабылдағыш, жиілік синтезаторы және логикалық блоктан тұрады.
Ең құрамы қарапайым антенналық блок.: қарапайым жағдайда төрттолқынды штырь және қабылдап-тарату коммутатордан тұрады.
Басқару блогы микротелефондық трубкадан-микрафон және телефон (динамик), клавиатура және дисплейден тұрады.
Қабылдап-тарату блогы біраз күрделірек, ол қабылдағыш, таратқыш синтезатор және логикалық блоктан құрылған.
Таратқыш құрамына кіреді:
Аналогты-цифрлы түрлендіргіш (АЦТ)-микрофон шығысынан сигналдарды цифрлы пішінге түрлендіреді және барлық келесі сөздік сигналдарды өңдеу мен тарату цифрлық қалыпта орындалады;
Сөз кодері-сөз сигналын кодалауды жүзеге асырады, яғни цифрлық қалыптағы сигналды оның артықшылықтарынан қысқарту үшін түрлендіреді;
Арна кодері-(АК)-сөз кодерінен алынған цифрлық сигналға байланыс жүйесінен сигналды жібергенде қателерден қорғауға арналған қосымша асталы ақпаратты қосады. Осы мақсатпен ақпаратты қайта нығыздауға, буып-түюге болады. Логикалық блоктан келіп түсетін басқару аппаратын тарататын сигнал құрамына енгізіледі:
Модулятор-кодаланған видеосигнал ақпараттарын тасымалдаушы жиілікке жеткізуді іске асырады.
Қабылдағыш – құрамы бойынша таратқышқа ұқсас. Оған кіретін блоктардың функциясы таратқышқа қарағанда қарама-қарсы;
Демодулятор-модулденген радиосигналдардан ақпараттарды алып жүретін кодаланған видеосигналдарды бөліп алады;
Арна декодері-кіріс басындағы ақпарат ағынынан ақпараттарды бөліп алып, логикалық блокқа жібереді, қбылданған ақпарат қателер барлығына тексеріледі де, табылған қателер түзетіледі де келесі операцияға дейінгі қабылданған ақпарат кері буып-түюге түседі.
Сөз декодері-өзіне арна кодерінен келіп түскен сөз сигнаалды қайта қалпына келтіреді (артықшылықтарын), бірақ цифрлық қалыпта табиғи түріне келеді.
Цифрлы-аналогты түрлендіргіш (ЦАТ) – қабылданған сөздің цифрлы сигналдарын аналогты қалыпқа түрлендіруді де динамикалық кірісіне береді;
Эквалайзер (ЭКВ) – көп сәулелі таралу себебінен болған сигнал бұрмалануларын ішінара өтемдеуге арналған. Шындығында ол берілетін ақпарат құрамына кіретін адаптивті сүзгі болып табылады.
Логикалық блок және жиілік синтезаторы. Логикалық блок - өзінің тұрақты және оперативті жадысы бар микрокопьютер, ол қозғалыс стнциясының жұмысын басқарады. Синтеразатор-радиоарна арқылы сигналдарды таратуда қолданылатын тасушы жиілік тербелісінің көзі болып табылады.
Ақпараттың таратуда дұрыстығын қамтамсыз ету үшін кейбір жүйелерде шифрлау режимін қолданады. Мұндай жағдайда тарату және қабылдауда қозғалмалы станцияға шифрлау және дишифрлау хабарларының блоктары қосылады.
Қозғалмалы GSM станция GSM жүиесі қоректену энергия көзін эканомды (тиімді) қолдануды, деңгей төмендеуін бөгеуліктерден, абонент сөйлесу кезінде белгілі бір уақыт интервалында таратқыш жұмысын қарастыратын активті сөз деректерінен құрылады. Үзіліс уақытында таратқвштан қабылдағышқа қосымша жайлы шуыл кіргізіледі.
Коммутация орталығы (КО). ұялы байланыс жүйесінің миы және бір уақытта диспечерлік пункті болып табылады. Коммутация орталығы құрамына бірнеше процессорлар (басқарушы) кіреді және ол көп процессорлықтың типтік мысалы болады.
Коммутация орталығының құрылымдық схемасы 5-суретте көрсетілген. Коммутатор ақпарат ағындары арасында қосылуды жүзеге асырады. Коммутатор байланыс желілеріне байланыс бақылаушы контроллер арқылы қосылады
Деректер базасының маңызды элементтері жүйеде-үйдегі регистр, қонақтар регистрі, аутентификация орталығы, аппаратура регистрі болып табылады.
Үйдік регистр-барлық абоненттер жөнінде, осы жүйеде тіркелген, қызмет түрлері туралы мәліметтерден турады. Мұнда абонентті шаұыруды ұйымдастыру үшін, көрсетілетін қызметтері, тұрғылықты жері тіркеледі.
Қонақтар регистрі абонент қонақтар жөнінде мәліметтер, яғни басқа жүйеде тіркелген, бірақ осы ұялы байланыс жүйесін қолданып жүрген абоненттер үшін қолданылады.
Аутентификация орталығы (Authentication center)-абоненттердің аутентификация процедурасын қамтамасыз етеді,яғни қозғалмалы байланыс жүйесін жжәне хабарды шифрлауда абоненттердің шындықты дәлелі.
Аппаратура регистрі (Equipment identity Register)-қозғалмалы станцияның-идентификация процедурасы-абоненттік радиотелефон аппараты, орнату процедурасын топтау, (анықталған қасиеттері), егер ол болса, қозғалмалы станцияның эксплуатация мәліметі бар немесе оларды санкциялық қолдану немесе түзету.
Дәріс №7. Аналогты телефондық желілер.
Дәрістің мақсаты: Ауылдық және қалалық аналогтеі телефон желілерінің ерекшіліктерін оқып үйрену.т
Мазмұны:
7.1 Ауылдық телефон желілері.
7.2 Қалалық телефон желілері.