Служебные части речи.

1. Qoşma – послелог (üçün(для), qədər(до), dək(до), ötəri(для), kimi(до)).

2. Bağlayıcı – союз (və(и), ki()что, çünki(потому что), amma(но), lakin(однако)).

3. Ədat – частица (bəs(а), yoxsa(или), bircə(только), axı(ведь)).

4. Modal sözlər – модальные слова əlbəttə(конечно).

Особая часть речи:

Nida – междометие (ah, pəh- pəh, eh).

Порядок слов в простом распространённом предложении.

Простые предложения в большинстве случаев начинаются подлежащим и заканчиваются сказуемым.

В простом распространенном предложении все второстепенные члены предложения находятся между главными членами предложения.

Определение находится перед определяемым словом.

Дополнения находятся перед глагольными сказуемыми.

Место обстоятельства свободно.

Например:

Anam qırmızı don alır.

Моя мама покупает красное платье.

Oktay maraqlı kitab oxuyur.

Октай читает интересную книгу.

Səməd Gəncədən gəlir.

Самед едет из Гянджи.

Arif dostuna məktub yazır.

Ариф пишет другу письмо.

Текст.

Kim? Nizami.

Nizami nə edir? Nizami oxuyur.

Nizami nə oxuyur? Nizami kitab oxuyur.

Nizami necə kitab oxuyur? Nizami maraqlı kitab oxuyur.

Kim? Füzuli.

Füzuli nə edir? Füzuli yazır.

Füzuli nə yazır? Füzuli hekayə yazır.

Füzuli necə hekayə yazır. Füzuli maraqlı hekayə yazır.

Kim? Vaqif.

Vaqif nə edir? Vaqif alır.

Vaqif nə alır? Vaqif dəftər alır.

Vaqif neçə dəftər alır? Vaqif iki dəftər alır.

Kim? Sabir.

Sabir nə edir? O yazır.

Sabir nə yazır? Sabir məktub yazır.

Kim? Lalə.

Lalə nə edir? Lalə oxuyur.

Lalə nə oxuyur? Lalə nəğmə oxuyur.

Lalə necə nəğmə oxuyur? Lalə gözəl nəğmə oxuyur.

Nə? Quş.

Quş nə edir? Quş oxuyur.

Quş nə oxuyur? Quş nəğmə oxuyur.

Nə? Ördək.

Ördək nə edir? Ördək üzür.

Hara? Bakı. Şuşa. Gəncə. Sumqayıt.

______________________________________________________

Комментарии к тексту.

- ır, - ir, - ur, - ür – аффиксы глагола настоящего времени, которые прсоединяются к корню или основе глагола: oxu+yur - читает, yaz+ır пишет, al+ır – покупает.

O – местоимение 3л. ед. числа – он.

_______________________________________

Упражнение. Прочтите вслух:

əmək, düz, dünən, böyük, ördək, gözəl, gün,hərf, hörmət, bahar, ac, bacı, balaca, ağac, ağ, bağ, qənd, dərd, söz, ölkə, kömək, gecə, sərgi,

nəhəng, pələng, şəhər, şah, hava, dağ, nağara, bağca, qoca, dalğa, oğlan.

Упражнение: Прочтите вслух:

Tələ - dələ, taxıl – daxıl, zaman – saman, qapaq – qabaq, pərdə - Bərdə.

Упражнение: Прочтите вслух:

1. O, ox, oxu. Dayaz, ayaz, yaz, az.

əl, ələ, ələk. ələk, lək, ək.

Al, alt, altı. Çiçək, içək, çək, ək.

2. Qaz, qız, göl, gül, qaş, qış, aş, iş, əl, il, gec, güc, it, at, duz, düz, səs, saz, boz, buz.

Упражнение: Пользуясь словарём, запишите в один столбик прилагательные, в другой существительные.

Gözəl, yaxşı, qız, dəftər, yaşıl, qələm, qara, kitab, maraglı, ev, böyük, qışa, bağ.

Упражнение: Вместо точек вставьте подходящие по смыслу слова, указанные ниже.

. . . kitab, . . . film, . . . yoldaş, . . . dəftər, . . . karandaş, . . . ev, . . . qız, . . . otaq.

Слова: maraqlı, böyük, gözəl, təzə, bu, əsl, qara, bədii.

Упражнение: Переведите и обратите внимание на словосочетания.

Böyük şəhər, böyük bacı, böyük bina, bir adam, bir dəftər, bu şkaf, bu kitab, bu paltar, maraqlı jurnal, maraqlı ekskursiya, maraqlı kino.

Упражнение: Напишите и правильно произнесите имена известных писателей и поэтов Азербайджана:

Nizami Gəncəvi, Məhəmməd Füzuli, İmadəddin Nəsimi, Molla Pənah Vaqif, Seyid Əzim Şirvani,

Mirzə Ələkbər Sabir, Abbas Səhhət, Cəfər Cabbarlı, Hüseyn Cavid, Abdulla Şaiq, Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Rəsul Rza, Süleyman Rəhimov, Mirzə İbrahimov.

Упражнение. Прочитайте и обратите внимание на порядок слов в предложении.

Nizami oxuyur. - Низами читает.

Lalə yazır. - Лала пишет.

Vaqif dəftər alır. - Вагиф покупает тетрадь

Vaqif təzə dəftər alır. - Вагиф покупает новую тетрадь.

Mehriban gözəl nəğmə oxuyur. - Мехрибан поёт красивую песню.

Sabir maraqlı hekayə yazır. - Сабир пишет интересный рассказ.

Sabir dəftər alır. – Сабир покупает тетрадь.

Новые выражения:

Salam – Здравствуйте

Sağ ol. Sağ olun - Спасибо

Necəsən? Nə təhərsən? – Как поживаете?

Nə var, nə yox? – Как дела?

İşləriniz necədir? – Как дела?

Sabahınız xeyir – Доброе утро

Axşamınız xeyir – Добрый вечер

Tanış olun – Познакомьтесь

Gəlin tanış olaq – Давайте познакомимся

Sağ olun – До свидания

Allaha şükür – Слава Богу!

Allah qoysa – Бог даст

Allah xatirinə - Ради Бога

_____________________________________________________________

Словарь – Lüğət

Kim - Кто?

Yazır - пишет.

Nizami - Низами (мужское имя)

Nə - Что?

Hekayə- Рассказ.

О- он, она, оно

Necə? - Как?

maraqlı - интересный.

oxuyur - читает, поёт

Lalə - Лала (женское имя)

kitab - книга

nəğmə - песня

alır - покупает, берёт

dəftər - тетрадь

iki - два

Sabir - Сабир ( мужское имя )

Məktub - письмо

Gözəl - красивый, (- ая, - ое)

quş – птичка

ördək - утка

üzür - плавает

Bakı - Баку ( столица Азербайджана)

Şuşa - Шушу ( город)

Gəncə - Гянджа (город)

_____________________________________________________________

Прочтите стихотворение.

Ana yurdum

Çöllərindir şən, Bağdır,əkindir

Hər yerin gülşən. Hər bir bucağın.

Sən nə gözəlsən, Qızıl təkindir

Ey ana vətən! Sənin torpağın.

Qəlbim, canımsan,

Ey ana yurdum.

İsti qoynunda

Şən yuva qurdum!

Пословицы и поговорки.

Hər kəsə öz Vətəni əzizdir.

Всякому мила своя Родина.

Vətəndən əziz yenə də vətəndir.

Нет ничего милее Родины.

Самед Вургун

«Азербайджан»

Çox keçmişəm bu dağlardan,

Durna gözlü bulaqlardan,

Eşitmişəm uzaqlardan

Sakit axan arazları;

Sınamışam dostu, yarı. . .

El bilir ki, sən mənimsən,

Yurdum,yuvam məskənimsən,

Anam, doğma vətənimsən!

Ayrılarmı könül candan?

Azərbaycan, Azərbaycan!

Я ходил по горам, я глядел меж лугов

В журавлиные очи родных родников;

Издалека выслушивал шум тростников

И ночного Аракса медлительный ход…

Здесь я дружбу узнал, и любовь, и почет.

Можно ль душу из сердца украсть? Никогда!

Ты – дыханье мое, ты – мой хлеб и вода!

Предо мной распахнулись твои города.

Весь я твой. Навсегда в сыновья тебе дан,

Азербайджан, Азербайджан!