23)Этапы і змест палітыкі расійскага урада на тэрыторыі Беларусіў канцы 18 першай палове 19 ст.

Беларусь з ладу шляхецкіх вольнасцяў ўвайшла ў склад строга цэнтралізаванай манархічнай Расійскай імперыі. Таму ўсё наступнае развіццё Беларусі трэба разглядаць у цеснай сувязі з гісторыяй Расіі, яе велізарнага ўплыву на лёс свайго заходняга краю. Разам з тым, у значнай меры на тэрыторыі Беларусі захаваліся і традыцыі Рэчы Паспалітай, уплыў польскай шляхты і культуры. Адсюль і многія асаблівасці далейшага развіцця нашай Радзімы ў складзе Расіі.

У першай палове XIX стагоддзя ў асяроддзі імператара склаліся дзве групоўкі: пропольская і прорусская. Іх уплыў на дзяржаву шмат у чым вызначылі палітыку расейскіх уладаў у заходніх губернях. Але галоўная стратэгічная лінія царызму з часоў Кацярыны II нязменна заставалася адна: 1) русіфікацыя краю і 2) ператварэнне праваслаўя ў асноўную царкву і рэлігію на тэрыторыі Беларусі. Улічваючы вядучыя пазіцыі польскіх памешчыкаў, да паўстання 1830-31 гг. расійская адміністрацыя імкнулася прыцягнуць іх да супрацоўніцтва, зрабіць іх сваёй апорай. Уся палітыка царызму да 1830 г. зводзілася да наступнага: 1) ўводзілася новае тэрытарыяльна-адміністратыўны падзел: генерал-губернатарства (Беларуска-Віцебская і Магілёўская губерні), Літоўская (Мінская, Гродзенская і Віленская губерні), паветы; 2) панавальнае саслоўе-шляхта - пасля прыняцця адпаведнай прысягі захоўвала свае маёнткі і атрымлівала саслоўныя прывілеі і правы расійскага дваранства. У ўгоду шляхце захоўвалася дзеянне статуту ВКЛ 1588 г. пры разглядзе грамадзянскіх спраў і ўжыванні польскай мовы ў мясцовым справаводстве і ў навучальных установах; 3) для ўмацавання сваёй сацыяльнай апоры ў беларускім краі з часоў Кацярыны II шырока практыкавалася раздача казённых зямель з сялянамі расійскім генералам і буйным чыноўнікам (1 млн. чалавек - ¼ усяго насельніцтва); 4) засноўвалася Беларуская каталіцкая епархія і свабода каталіцкіх культаў; захавалася і уніяцтва, уласнасць каталіцкай царквы; 5) ліквідавана Магдэбургскае права. Жыццё горада рэгламентавалася «дарчых грамат гарадах» 1785 што пагоршыла становішча "нізоў» у горад. Ўводзілася расійская сістэма падаткаў (у Расіі плацілі асігнацыямі, а тут срэбрам, гэта значыць падатак апынуўся значна вялікі); 6) уводзілася рэкруцкіх павіннасць (1 = 125); 7) у сялянскай пытанні акцэнт быў зроблены на ўзмацненне феадальнай эксплуатацыі. З часам становішча і побыт беларускіх прыгонных мала чым адрознівалася ад астатніх сялян на тэрыторыі Расіі; 7) ў 1794 г. уводзілася рыса аселасці для яўрэйскага насельніцтва - гэта прывяло да яркай спецыфіцы развіцця беларускага горада і рашэнні нацыянальнага пытання; 8) і праводзілася палітыка насаджэнні рускага землеўладання. (Не атрымала развіцця)

Такім чынам «Залатыя вольнасці» для мясцовай шляхты скончыліся, але прывілеі і ўласнасць захаваліся. Пасля няўдалага шляхецкага паўстання 1830-31 гг. царская адміністрацыя праводзіць жорсткі курс на поўную русіфікацыю краю: 1) мясцовая адміністрацыя (польская шляхта) замяняецца. Уся адміністрацыя камплектуецца з ліку рускіх прадстаўнiкоў; 2) ўся афіцыйная дакументацыя перакладаецца на рускую мову; 3) выкладанне перакладалася на рускую мову; 4) ліквідаваны Віленскі акруга, уводзілася выразная саслоўная сістэма адукацыі; 5) У 1936 г. зачынены Віленскі універсітэт - цэнтр беларускай культуры, кузня нацыянальнай эліты; 6) пад падставай падрыхтоўкі «Поўнага збору законаў Расійскай імперыі ў 45 г.». У 1840 г. адменены Статут1840 г.; 7) Указам ад 18 чэрвеня 1840 г. былі забароненыя тэрміны «літоўскія губерні», «беларускія губерні». Афіцыйна ўводзілася назва «Паўночна-Заходні" край »; 8) моцныя ганенні на каталіцкую царкву, фактычна яна пазбавілася уласнасці. У 1841 г. усiм царкоўным канферэнцыям было забаронена мець зямлі і сялян. У 1839 г. па выніках працы Полацкага царкоўнага сабора належыў працэс «ўз'яднання» уніятаў і праваслаўных; 9) завяршыўся «разбор шляхты». Дваране, якія не змаглі дакументальна пацвердзіць сваё паходжанне, перакладаліся ў разрад аднадворцаў, а частка з іх з сем'ямі былі пераселены на межы Імперыі. (Сустракаюцца розныя лічбы - 12 тыс. чалавек).

Выснова. Агульны кірунак палітыкі царызму на тэрыторыі Беларусі вызначалася стратэгічнай задачай - поўнае эканамічнае, палітычнае і культурнае падпарадкаванне. Тактычныя рашэнні па асобных пытаннях гэтай задачы былі супярэчлівымі і вызначаліся абставінамі, якія складаліся на канкрэтны момант. Беларусь, якая спачатку разглядалася як недастаткова каланізаваныя частка Польшчы, пасля падзей 1830-31 гадоў, пачала разглядацца як занадта каланізаваныя частку Расіі. Пытанне аб культурнай і тым больш этнічнай самабытнасці мясцовага насельніцтва наогул не існавала.

Уключэнне беларускіх зямель у Расійскую Імперыю пераарыентавалі ўсё жыццё на Усход. Станоўча: 1) палітычныя фактары - канец спусташальных войнаў і міжусобіц шляхты; 2) эканамічныя - Беларусь уключылася ў агульнарасійскую гаспадарчую сістэму, што шмат у чым вызначыла далейшую гаспадарчую спецыялізацыю, адкрыла ёмісты рынак, стымулявала развіццё транспартнай сістэмы.