12.3.Ктм (птм) жетілдіру бағыты мен болашағы.

Көтеріп-тасымалдайтын техниканың мұнан ары қарай дамуының негізгі мақсаты- оның қолдану аясын кеңейту, жұмыс өнімділігін көтеру жəне өнімнің құнын төмендету, барынша көп таысмалдайтын операцияларды автоматтандыру, комплексті тиеп-түсіретін жəне монтаждық жұмыстарды механикаландыру жəне автоматтандыруы болып табылады. Көтеріп-тасымалдайтын жаңа техникаларды шығару барысындағы ғылыми-

техникалық дамудың бағыттарына тоқталсақ:

1. Өнеркəсіпте көтеріп-тасымалдайтын жұмыстың барлық негізгі түрлерін комплексті механикаландыруды қамтамасыз ететін машина комплекстерін жасау (құру); жүктиейтін машиналарды ауысымдық жұмыс құрал-саймандарымен жабдықтау, олардың өнімділігін арттыру; қызмет көрсетушілердің еңбек жағдайларын жақсарту.

2. Олардың жұмыс органдарының ең ұтымды формаларын таңдау жолымен машиналардың жұмыс өнімділігін көтеру, оның жүру жылдамдығын арттыру, тасымалданатын жүктің шығынын шығару мүмкіншіліктері жəне т.б.

3. Машиналардың беріктігін арттыру жəне пайдаланудың ауыр жағдайында олардың қызмет көрсетуін жеңілдету.

4. Машинамен басқаруды автоматтандыру, оларды жобалау үшін ЭЕМ кең қолдану.

5. Жеңілдетілген жаңа конструкцияларды құру (жасау) жолымен металл сыйымдылығын төмендету, габаритті машиналардың көлемі мен салмағын азайту.

6. Перспектиавлы тасымалдау əдістерінің негізінде жаңа машиналарды жасау: магнитті жəне əуе аспасымен жүк əкелуші элементтерімен, линиялы асинхрондық қозғалтқыштардың жетегімен жəне т.б.

7. Олардың үдемелі қозғалысының үрдісінде ЭЕМ көмегімен басқаратын жəне берілген бағдарлама бойынша жұмыс істейтін робот-манипуляторларын тасымалдаушы машиналардың автоматты тиеу жəне түсіру үшін түгел қамтитын арнайы кран- манипулятор түрлерін жасау (құрау).

Көтеріп- тасымалдайтын техникаларды жетілдіру-теориялық жəне эксперименттік зерттеулер, машина есебінің жаңа əдістерін жасау жəне оқыту шарттарын пайдаланудың негізінде жүзеге асыру керек. Сондықтан ғылыми жұмыстар мен зерттеулер көтеріп-жүк тасымалдайтын машиналар өндірісінің өсуімен қатар дамуы керек.

4. Манипуляциялық (əрекеттік) жəне роботты техникалық көтеріп-жүк тасымалдайтын машиналар қондырғылары.

Көлік пен құрылыста тиеп-түсіретін жəне құрылыс монтаждық жұмыстарын механикаландыру жəне автоматтандыру қажеттілігі-автоматты жəне жартылай автоматты жүйесіндегі жоғары өнімділігі бар жəне күрделі жүк операцияларының номенклатурасымен орындайтын көтеріп-тиейтін қондырғылардың жаңа құрылмаларын жасау белгіленген. Қатты аспалыжүк крандары кран-манипуляторына тікелей байланысты болады. Роботты техникалық комплексінде осындай басқару жүйесімен автоматтандырылып жабдықталған крандарды пайдалануға рұқсат берілген.

Автоматтандырылған өндірістік операцияларды кең түрде тарату кезінде өнеркəсіптік роботтарды автоматтандырылған көліктік-қойма жұмыстарынада көп қолданыс тауып келеді. Бұл жағдайда олардың негізгі жұмысы-өнімдерді пакеттеу, олардың қаптамасы (упаковка), контейнерге жүк тиеу, тасымалдайтын құралдармен тиеу жəне ішкі қоймалық тасымалдау болып табылады. Роботтарды қолдану-тасымалдайтын жүктік ағындар мен техникалық үрдіс арасындағы байланысты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Көліктік-қойма операциялары работтандырылған объекті сияқты тасымалданған массасының үлкен диапозонымен, өлшемімен жəне жүк түрлерімен қызмет көрсетудің шектелген зоналарымен ерекшеленеді.

Пакеттендіру мен контейнерлеудің дамуы-тиеп-түсіретін жəне көліктік-қойма жұмыстар механикаландырылған деңгейінің тезкөтерілуіне мүмкіндік беріп отыр. Мұның өзі соңғы жылдары кең тұрғыда бақылануда манипуляторды екі жағдайда ғана ұтымды пайдаланады:

1. көліктік жəне құрылыстық-монтаждық ұйымдар барысындағы контейнерлерге даналық жүктерді тиеу жəне пакеттерді жасау үрдісінде;

2. пакеттендірілген немесе контейнерлендірілген жүктерімен тиеп-түсіретін жүргізу үрдісінде.

Бірінші жағдайда манипуляторлар жүккөтергіштігі 100кг дейін, 4 жылжыма деңгейі жəне қолмен басқарылуы тиіс. Мұндай манипуляторлар колоннада, рельсті, пнево доңғалақты жүрісте орындалуы мүмкін немесе аспалы болуы мүмкін.

Екінші жағдайда манипуляторлар, қымбат тұратын жүккөтергіштік крандарды ауыстыру үшін 5т дейін жүккөтергіштігі болуы тиіс. Тасымалдайтын құралдарда жəне стационарлы сияқты олар құрамалы болып орындалуы мүмкін. Соңғы жағдайда манипуляторлар контейнерлердің тиеу немесе түсіруін жəне өзіндік механизм көмегімен жүк пакеттерін қамтамасыз ете отырып, жүк тасымалдауды іске асырады.

Дайын өнім қоймаларына қызмет көрсету үшін ұстап тұрушы күйме қондырғыларымен жылжитын, тік колоннадан тұратын кран-манипуляторларын міндетті

түрде қолдану керек. Бұл жерде мақсатқа сəйкестендіріліп өңделген жəне берілген қаптық-даналық жүктерімен, автоматандырылған басқару жүйесінің (АБЖ) қабылдауымен енгізу. Бұл жағдайда жүк қоймаларына түскен заттардың есебін жүргізетін, əр заттың тұрған орны жөніндегі ақпараттарды беретін жəне іске сақтайтын, оларды қабылдау жəне беру үрдістерімен басқаратын сияқты барлық операцияларын шағын ЭЕМ.