4. Жүк көтеру механизмдері.

Жүккөтергіш машиналар машиналардың əмбебаптық дəрежесіне байланысты бірнеше механизмдерден тұрады. Мысалы, тельфер көтеру жəне жылжу механизмдерінен тұрады,ал кран (2) немее (4) механизмнен тұрады. Кез келген жүккөтергіш машиналарда жүккөтеру механизмі негізгі болып табылады.

6.4.1. Көтеру механизмнің құрылымы.

Көтеру механизмі (6.2 сурет) (оның құрылымдық формасының орындалуына байланыссыз) электрқозғалтқыштан (1), тежегіш муфтадан 1, тісті, жылжымалы немесе басқа берілістен (3) (редуктор), барабаннан (4) (немесе жұлдызшадан) тартқыш элементтен (5), полиспасттан (6) жəне жүк қармайтын құрылғылардан (7) тұрады.

Атқыш типтегі крандарда қозғалтқыш, редуктор жəне барабан лебедка деп аталатын агрегатты құрайды. Көпір типтегі крандарда көтеру механизмі кранның көпірі бойынша қозғалатын арбаға орнатылады.

Көтеру механизмінің сұлбасы

2. - сурет. Көтеру механизмінің сұлбасы.

электр қозғалтқыш; 2- тежеуіш муфта; 3- редуктор; 4- барабан; 5-иілмелі тартым элементі; 6- полиспаст; 7- жүк қармайтын құрылғы.

Барабанды редуктор мен қосу ерекшелігі көтеру механизмінің майдалану сапасына елеулі əсер етеді. Осы түйінді орындаудың бірнеше варианттары бар (6.3а - сурет).

Айналмалы моментті ашық қос тістің көмегімен барабанға беруде муфта істен шығады, барабан осі тек бұрылысқа жұмыс істейді, бірақ осы берілісте кемшіліктер бар, ол ашық қос тіске тəн барабан білігін (вал) екі жəне тіректерге (6.3.б - сурет) орнату жұмысқа қолайлы, бірақ ол гибариттердің үлкеюіне əсер етеді. Бұл жағдайда барабан білігі айналуға жəне бұрылуға жұмыс істейді. Тиімді шешім тіректің біреуін барабан осінің ішіндегі редуктор білігінің шығыс консолиге орнату болып табылады ( 6.3.в - сурет).

2. - сурет. Барабанды редуктормен жəне айналу моментінің Т_рб берілісімен қосу

сұлбасы.

а – ашық тісті берілістер; б – қосқыш муфталар; в- барабанға бекітілген тісті муф- та; г – барабан ішіндегі қозғалтқыш орналасуы; 1- тісті тəж (венец); 2- барабан; 3- айналу

осі; 4- қосу муфтасы; 5-арнайы тісті муфта; 6- редуктор; 7- қозғалтқыш роторы;

8- статор

Бұл жағдайда айналу моменті редуктордан барабанға тісті муфтамен беріледі де, беріліс үлкен габаритке ие болады, жабдықтауда сенімді, əрі қолайлы болады, барабан осі тек бұрылуда жұмыс істейді.

Қозғалтқыштың жылжуы жəне барабан ішіндегі беріліс жүйелері

(6.3.г - сурет) өте ыңғайлы көтеру механизмін жасауға мүмкіндік береді, бірақ бұл беріліс механизмді дайындауда қымбатқа түседі.

Көтеру механизмдерінің құрылымына полиспасттың қайталануы елеулі əсер етеді полиспастың қайталануының артуы арқан диаметрінің азаюына əкеп соғады, демек, сонымен бірге барабан мен блоктардың диаметрі де төмендейді. Бірақ, бұл жағдайда арқан ұзындығы арта түседі. 25 т дейінгі жүккөтеретін крандарда əдетте кратностью 2 -

4. қайталанатын полиспастылар қолданылады. Одан үлкен жүккөтергіштерде

полиспастың қайталануы 12-ге жетеді. Əртүрлі жүккөтергіш крандардың көтеру механизмдерін унификациялау жүкпен бірдей айналу моменттерін жəне электрқозғалтқыштарынан қажет қуатты алуға арналған полиспастың қайталануын өзгерту жолымен жетіледі.

Бұл əртүрлі жүккөтеретін крандарда қуаты бірдей, редукторлары, барабандары, блоктары, арқандары, тежеуіштері жəне бірдей электрқозғалтқыштарын қолдануға мүмкіндік береді.

Көп жағдайда жүккөтергіш машиналардағы көтеру механизмдерінде орындалатын операция сипатымен жүк шамасына қарай жүкті көтеру мен түсіру жылдамдығын өзгерту қажет.

Бұл қажеттілік көп жылдамдықтың пайда болуына əсер етті. Бұл механизмдерде негізгі жəне қосымша электрқозғалтқыштары бар, онда планетарлық беріліс қолданылады. Олар негізгі жылдамдықтан бірнеше есе төмен отырғызу жылдамдығын алуды қамтамасыз етеді. Кранның көтеру механизмінің көп жылдамдығының сұлбасы. 6.4 - суретте көрсетілген, ол екі көтеру жылдамдығын жəне күш түсіру жылдамдығын алуды қамтамасыз етеді, сөйтіп құрастырылатын элементті кранмен нақты бекітуге мүмкіндік береді.

Екі қозғалтқышты жəне планетарлық берілісті көтеру механизмі бекітілген қозғалыстағы статикалық моментінің қозғалтқыш білігіне (6.2. - сурет) қара

2. – сурет.

1-электр қозғалтқыш; 2- барабан; 3- планетарлық беріліс; 4- редуктор; 5-тежегіш муфта

Механизм екі бірдей электроқозғалтқыш (1) қуатынан, қысқа тұйықталған ротордан, екі сатылы редуктордан (4) жəне барабанға (2) бекітілген планетарлық берілістерден (3) тұрады. Жүкті көтеруде екі жылдамдық қолданылады: біріншісі-бір қозғалтқыштың жұмысында жəне екіншісі-екі қозғалтқыштардың бір бағытына қосылуының жұмысына. Жүкті түсіргенде төмен отырғызу жылдамдығы екі қозғалтқышты əртүрлі бағытта қосқанда жəне орташа жылдамдық-бір қозғалтқышты қосқанда.