Glossary

Determine	устанавливать	Орнату
Rate	норма, темп	Норма, ереже
Preliminary	предварительный	Алдын ала
Revise	пересматривать, исправлять	Қайта қарау
Implement	орудие, инструмент	Жабық құрал
Dispossessed	лишать собственности	Меншіктен айыру
Disturbance	волнения, восстания	Көтеріліс
Militant atheism	воинствующий атеизм	Жауыққан атеизм
Condemn	приговаривать	Жаза белгілеу
Deprivation	лишения	Айыру
Casualty	жертва, потери	Құрбан
Previous	прежний	Алдыңғы
CEK	ЦИК (Центральный Исполнительный Комитет)	Орталық атқару комитеті
SPC	СНК (Совет Народных Комиссаров)	Халық комиссарлар кеңесі

1. Tasks for IWS: Make annotation: Козыбаев М. К. Абылхожин Ж. Б. Алдажуманов К. С. Коллективизация в Казахстане. Трагедия крестьянства. – Алма-Ата, 1992.

2. Task for IWS under a teacher’s control: Write a short report: “Peculiarities of the collectivization in Kazakhstan.”

3. Home tasks: Write a short essay: “Consequences of the collectivization in Kazakhstan.”

4. List of reference of the theme:

1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. Очерк. Алматы: Дәуір, 1993, с. 306-310.

2. Кан Г. В. История Казахстана: Учебное пособие. – Алматы: ВШП Әділет, 2000, с. 176-178.

Lecture 23: Kazakhstan eve and during the Great Patriotic War.

The objective of the lecture: Kazakhstan eve the war. The policy of repressions and deportation. The main stages of the Great Patriotic war. To show the economy and political development during the war.

Outline of the lecture:

1. Kazakhstan eve the war.

2. Kazakhstan in the plans of German fascism.

3. Mobilization in Kazakhstan. The Kazakhstanians at fronts.

4. Economy of Kazakhstan.

1. The criminal total deportation of the whole peoples, the considerable part of which was reflected to Kazakhstan.

• In October-November 1937 from Far East 110 th. the Koreans were resettled in Kazakhstan.

• In October-November 1938 from Turkmenia, Azerbaijan, Georgia, Armenia 2,4 th. families of the Iranians, Azerbaijanians, Kurds and Armenians were deported.

• On the eve of the war the Poles and also all the representatives of the other peoples, who were objectionable for the regime, lived in the Western Ukraine and Western Belorussia were deported.

• Besides in Kazakhstan the citizens of the Baltic republics were moved.

• The huge stream of the evacuated population had been arriving in Kazakhstan from the Western regions of the country. 536 th. people evacuated in Kazakhstan, whose autonomous forming were liquidated.

• In August 1941 349713 Germans resettled, resettling of the rest part of the Germans in Kazakhstan went in 1944-1945.

• In Febriary 1944 in Central Asia and Kazakhstan were resettled by force the Chechens and Ingushes, in March -–the Balkars. In November – the Turks - Meskhetines and also the Crimean Tatars, Karachais, Kalmyks and other illegally repressed whole peoples.

In October 1946 in Kazakhstan 890698 “special migrants” lived

In the end of the 20-s the mass repression began in Kazakhstan. In the 1928 44 “bourgeois nationalist activists of “Alash-Horde” were arrested. Among them: A.Bukeykhanov, A.Baytursynov, M.Zhumabayev, Zh.Aimautov. In 1930 other group of intelligent (about 40 men) was arrested: M.Tynyshpayev, Kh.Dosmukhamedov. In 1937-1938 repression had mass character. T.Ryskulov, D.Sadvakasov, U.Issayev, U.Djandossov and other state and social activists were repressed and killed. Representatives of the Kazakh literature and science S.Seifullin, B.Mailin, I.Djansugurov, K.Zhubanov, S.Asfendiarov and others were killed.

7 concetration camps were formed in Kazakhstan. Biggest of them Karlag, ALJIR for wives of betrayers and others.

2. On June 22, 1941 the Great Patriotic War began. According “Barbarossa” plan Kazakhstan should been entered to “Gross Turkestan” and “the Moslems had to be slaves of the German race”.

Political plans of German fascism: to form an empire; Moslem’s states: Turkestan (the eastern part); “Idel-Ural” (the Western part). In perspective – to form a colony “Great Turkestan” (Kazakhstan, Middle Asia, Tataria, Bashkiria, Azerbaidjan, North Caucasus, Crimea, Sintsyan, North Afganistan, Iran).

The economic purpose: to form the region supplying Germany with raw materials and food.

Political purpose: to use this territory in the struggle against Moscow; to break the plan of Britain in the East.

3. In 1939 the population of Kazakhstan was 6,2 mln. People, 1mln 200 th of them were mobilized to the army: every fifth man was sent to the fronts and defense industry. At the first period of the war there were formed, trained and sent to the fronts 16 rifles and cavalry divisions, 7 brigades.

One of the first was organized the 316 rifles regiment consisted of the mobilized people from Alma-Ata, Djambul and South-Kazakhstan regions. (Panfilov regiment). 27 military schools trained officers. The glory of the Kazakhstanians was born near the Moscow, where 316 regiment took part. Heroism of 28 soldiers. B.Momyshuly – his batalyon defeated the enemies which 3 times surpassed the number of Kazakhstan soldiers. B.Momysuly was awarded by the title of the Hero of the SU in 1990. Heroes of the Soviet Union T.Tokhtarov, M.Gabdullin and others fought at Moscow.

310, 314 devisions from Kazakhstan took part in defense of Leningrad (S.Baimagambetov - Hero of the SU). In the autumn of 1942 Western-Kazakhstan region became front line. 120 divisions of Stalingrad front were dislocated here. (N.Abdirov, S.Spatayev, G.Ramayev and others fought at Stalingrad). Stations Saikhan, Shungai, Zhanibek were bombed by German aviation.

During the Patriotic War 499 Kazakhstanians, 99 Kazakhs among them were awarded by the title of the Hero of the SU. Pilots T.Begeldinov, L.Beda, I.Pavlov, S.Luganski awarded twice. Two Kazakh girls M.Mametova and A.Moldagulova became the Heroes of US. 410 th. Kazakstanians didn’t return from the war.

4. 670 th. people worked in industry. 1.5 mln. were evacuated to Kazakhstan. In 1941-1942 220 factories and plants from Ukraine, Beylorussia, Moldova, Moscow and Leningrad evacuated to Kazakhstan. During 1941-1945 460 enterprises were built in Kazakhstan.

2/3 of the mobilizing was workers of agriculture. 80% women worked in kolkhozes and demonstrated labor heroism. Sh.Bersiev from kolkhoz "Kurman"”of Aktjubinsk region made world record in cultivation of millet (202 centner from hect. I.Zhakayev from kolkhoz “Kzyl-Tu” Kzyl-Orda region gathered 172 centners of rice from hect. Kim Man Sam gathered 150 centners of rice from hect.

Cultural and scientific societies were evacuated to Kazakhstan. Moscow and Leningrad movie studious, more than 20 scientific offices. Academics V.Obruchev, A.Pankratova, U.Vernadski, A.Scochinski and others worked in Kazakhstan during the War. About heroes of front and rear wrote Zh.Zhabayev, M.Auezov, S.Mukanov, D.Snegin, D.Muldagaliev, S.Maulenov, S.Seitov, Zh.Sain. About 90 writers and poets of Kazakhstan fought on fronts.

Лекция мақсаты: Қазақстан соғыс қарсаңында. Жазалаулардың саясаты және депортация. Ұлы Отан соғысның негізгі кезеңдері. Көрсету үшін, экономиканың және соғыс уақытына саяси дамудың үрдістері.

Лекция жоспары:

1. Қазақстан соғыс қарсаңында.

2. Қазақстанның Неміс фашизмі жоспарлары.

3. Қазақстанды мобилизациялау. Қазақстандықтар майдандарда.

4. Қазақстан Республикасының экономикасы.

1. Халықтардың қылмыстық жаппай депортациясының, маңызды бөлім3 қайсылардың Қазақстанға өз тойтарысын тапты.

-1937жылы қазан - қараша алыс шығыстан 110 мың. корейлер болды - Қазақстанда.

- 1938 жылы қазан - қарашада Түркімениядан, әзірбайжанды, Грузиядан, Арменияның 2,4 мың ирандықтардың жанұяларына, әзірбайжандықтар, күрдтер және армяндар депортированы болды.

- Поляктар соғыс қарсаңында, сонымен қатар басқа халықтардың барлық өкілдерінің, тәртіпке арналған жағымсыз депортированы батыстағы Украина аумақтарына және батыстағы Белоруссияда өмір сүрді.

- Сонымен қатар, балтық жағасы республикалардың азаматтарын Қазақстаннан апарылған болатын.

- Эвакуацияланған халық үлкен селі болды, 536- ел батыстағы аймақтарынан Қазақстанға келушілер көбейді. Қазақстан эвакуациялады, кімнің автономиялық құрулар жойылған болатын.

- 1944 жылы ақпанында орталық Азияда шешендер болды. Қарашада – түріктер, крымдық татарлардың, қалмақтардың және басқалардың - жазаланған халықтардың саны ұлғая түсті.

Қазақстанға 1946 жылы 890698 "спецпереселенцев" өмір сүрді.

Соңыда Қазақстанға бұқаралық жазалаулардың басында 20 жылдары 192844 буржуазиялық ұлтшылдық қайраткерлердің "Алаш - орданың" тұтқындалған болатын. Арасында олардың: Байтұрсынов, Жұмабаев, 1930 жылы Айматов басқа топ ойдыңдардың (жанында 40 мың адам) бұқаралық мінез-құлықты Тынышпаев, 1937-1938 жазалауға Досмұхамедов тұтқындалған болатын. Рыскулова, Сәдуақасов, Исаев, Жандосов және басқа мемлекеттік және қоғамдық қайраткерлерді жазаланған болатын және өлді. Қазақ әдебиеті өкілдері және ғалымы Сейфуллин, Майлин және Жансүгіров, Жұбанов, Асфендияров және басқалар өлтірілген болатын.

2. 1941 жылы 22 маусымда ұлы Отан соғыс басталды. "Барбаросса" жоспарына Қазақстанға тиісті енгізілген болатын "Түркістан Гросы" және "мұсылмандар неміс нәсілі құлдарымен тиісті болу".

Неміс фашизмінің саяси жоспарлары: империялар, мұсылман мемлекеттерге ұйымдастыру: Түркістан (шығыс бөлімінде); "Идеал - Орал" (батыстағы бөлім) колония болашағын - құруына "үлкен Түркістан" (Қазақстан, орта Азия, Татарии, Башқұртстанның, Әзірбайжанда, солтүстік Кавказда, Қырымға, солтүстік Ауғанстан, Иран ) түгелімен кірді.

Саяси мақсат: Мәскеуге қарсы күресте мына аумақты қолдану, шығыста Англия жоспарын жаулап алу үшін.

Әскерді мобилизацияланған болатын.

3. Қазақстан Республикасының 1939 жылы халықына, 1 млн 200 мың адамдар 6,2 млн біріктірді: әрбір бесінші еркек майданға жүріп кеткен болатын. Соғыс бірінші дәуірінде ұйымдасқан болатын, 7-ші бригада 16 бесатар және кавалериялық дивизиялардың майданға дайындығы болатын.

316 бесатар полк біріншілердің ұйымшыл болатын аймақтарда Алматыдан адамдарды, Жамбыл және оңтүстік - Қазақстанды мобилизациялады. 27 әскери - оқулық мекемелердің оқытылған қызметкерлер. Мәскеуден алыссыз қазақстандықтар даңғы дүниеге келді, 316 полкты қатысуды қабылдады. Батырлық 28 жауынгер Б. Момышұлы - оның баталионы дұшпандарды сындырды. Қазақстан әскери қызметкер саны шамадан асты. 1990 жылБ.Момышұлыға батыр атағын марапатталған болатын. Кеңестік одақ батырлары Т.Тоқтаров, М.Ғабдуллин және басқалар Мәскеу астында соғысты.

310,314девизия Қазақстан Ленинград қорғанысында қатысуды қабыл алды (С.Баймағамбетов - батыры). 1942 жылы батыстағы аймақты Қазақстан майдан сызықтары болды. Осында бөлімдерді майдан Сталинградқа орналасқан болатын. (Әбдіров Н, Спатаев. және басқалар Сталинградттың астында соғысты). Сайхан станциялары, Жанибек неміс авиациясымен бомбалауға ұшырады.

Отан соғыс уақытына 499 қазақстандық, арасында оларды Бегельдинов Т қасірет ұшқыштар батыр атақтары лайықталған болатын Лугански орденімен екі рет лайықталған . Екі қазақ қыздарының М.Мәметова және Ә.Молдағұлова АҚШ батырларымен соғысып соғыстан қайта оралмады.

4.1,5 адамдар өнеркәсіпте жұмыс істеді. Қазақстан эвакуацияланған болатын. 1941-1942 жылдары фабрикаға және зауыттары, Украинадан, Беларуссиядан, Молдавиядан, Мәскеуден және Ленинградтан Қазақстанға эвакуациялады. 1941-1945 жылдары 460 кәсіпорын Қазақстанға салған болатын.

80-пайызы 2/3 мобилизациялаудан ауылдық шаруашылық қызметкерлерінен болды. Әйелдерде колхоздарда жұмыс істеді және еңбекті батырлықты демонстрациялап өтті. Колхоздан Ақтөбе облыстарында 202 цэхтары өндіруде дүниежүзілік рекордты істеді. Колхоздан "Кзыл - ананы", күріш 150 центнерін жинады өзі облыс Қызыл – Орданың күріштерін 172 центнерін жинады.

Мәдениет тілі және ғылыми қоғамның, Қазақстанға эвакуацияланған болатын. Мәскеудің студиялардың фильмі Ленинградының, 20 ғылыми айырылулардың Академиктер, Обручев, Панкратова, Вернадски және басқалар соғыс уақытында Қазақстанға жұмыс істеді. Майдан батырлары туралы және тылды Ж.Жабаев, М.Әуезов, Мұканов, Молдағалиев, Мәуленов, Сеитов 90-шы жылдардың жазушылары Қазақстан Республикасының ақындары майдандарда соғысты.

Glossary

Rear	тыл	тыл
Objectionable	нежелательный	Ұнамсыз, жағымсыз
Part	остальной	қалғаны