- •List of the reference on the theme
- •1. Үйсіндер.
- •2. Қаңлылар.
- •3. Ғұндар.
- •2. Ғұндар.
- •List of the reference on the theme
- •Outline of the lecture
- •List of the reference on the theme
- •List of the reference on the theme
- •List of the reference on the theme
- •1. Moғолстанның құрылуы.
- •2. Moғолстанның саяси тарихы.
- •List of the reference on the theme
- •XV ғасырдың соңы мен XVI ғасырдың басындағы Қазақ Хандығы
- •Glossary
- •List of the reference on the theme
- •Glossary
- •List of the reference on the theme
- •Glossary
- •List of the reference on the theme
- •1. Сырым Датов бастаған көтеріліс (1783-1797)
- •2. Исатай Тайманов және Махамбет Өтемісов бастаған көтеріліс (1836-1838).
- •3. Кеңесары Қасымов бастаған көтеріліс (1837-1847).
- •Glossary
- •List of the reference on the theme:
- •1. Glossary
- •List of the reference on the theme
- •1. Glossary
- •List of the reference on the theme
- •1. Glossary
- •List of the reference on the theme
- •1. Glossary
- •List of the reference on the theme
- •List of reference of the theme:
- •1. Glossary
- •List of reference of the theme:
- •Glossary
- •Glossary
- •4. List of reference of the theme:
- •List of the reference on the theme
- •Glossary
- •List of the reference on the theme
- •Glossary
- •1. Glossary
- •List of the reference on the theme
1. Үйсіндер.
2. Қаңлылар.
3. Ғұндар.
1. Үйсіндер. Сақ Тиграхауда тайпаларының мирасқоры болды. Олар Жетісу жерін мекендеген. Түбі Орта Азиялықтар болатын.
Үйсіндердің халқы 630000 адам шамасында және 188000 жауынгерлер болды. Бас көсемін "Гунмо" деп атады.
Үйсіндердің аумақтары Іле өзені алқабында орналасқан, батыс жағында Шу өзені мен Талас өзенімен шекараласты, сондай-ақ олар қаңлылармен шектелесті.
Астанасы Чегу Чен (қызыл алқаптар) қаласы болды. Ыстықкөл жағасында орналасты.
Үйсіндердің этникалық топтары осы уақытқа дейін анық емес. Кейбір зерттеушілер оларды түркітілдес тайпалар, кейбіреулері Шығыс Ирандық тайпалар деп есептейді.
Үйсіндер көшпенділер болды.
2. Ғұндар.
Құрылу кезеңі |
Б.э.д. IV-III ғғ. |
Жағрапиясы |
Байкалдан Тибетке дейін, Шығыс Түркістаннан Хуанхэ өзенінің орта ағысына дейін |
Бас қалалары |
Қырғыздың Нұр өзенінің жанында (Чжичжи ғимараты) |
Шаруашылығы |
Көшпенді мал шаруашылығы |
Басқа аттары |
Сюнну, Гунну |
Мемлекет түрі |
Көшпенді өмір салты. Ғұндар сондай-ақ мемлекет деп саналды. |
Діні |
Пұтқа табынушылық |
Халқы |
Түркі тектес моңғолойдтар, 1,5 млн. халық саны. |
Тілі |
Алтай түбірінен шыққан тілдік құрамы. |
Қоғамның құрылымы |
Төрт құрылымнан тұрды: ең бастысы «Луанди» олардан тек Шаньюлер ғана іріктелетін. Ғұндарда құлиеленушілік болатын. |
Әскери жорықтары |
Ғұндар үйсіндерге қарсы қаңлылармен бірігіп соғысты, бірақ толықтай жеңе алмады. Ғұндар қытайларға қарсы сәттілікпен соғысты, Дунхуларды бағындырды (үйсін мен саян Алтайлардың тайпалары). |
Мемлекеттік әскер |
Бүкіл әскер 300-400 мың әскер болды. «Тма» 10 мың атбасы. 24 бас «Тма» болды, оларды «темникс» деп атады. Әскерлер бір орталыққа бағынды және екі қанаты болды. |
Тарихи деректер |
Қытайлық тарихшы Сым Цанның Ғұндардың шабуылы атты «Тарихи жазбалар» еңбегі бар. |
Ұлы оқиғалар, саяси тарихы |
Б.з.д. 206 жылы Муд мемлекетін күшейту үшін реформаларды еңгізді. 47 жылы мемлекет оңтүстік және солтүстік болып екіге бөлінді. Чжичжи мемлекеттің тұтастығын қайтарғысы келді, бірақ Қытайлар Ғұндарға қысым көрсетті және оларды Тян Шан арқылы Қазақстанға көшуін талап етті. Ол жерде олар бірінші қаңлылармен қарым қатынас жасай бастады. Бұл тарихта «Ұлы көштің» алғашқы белгісі болды. Екінші «Ұлы көш» I ғасырда болды. Ғұндар тағы да қытайлардың қысымымен батысқа қарай ығыса бастады. Ғұндардың қысымымен орталық Қазақстандағы, Сырдарьяның оңтүстігінде және Арал мен Каспий Теңіздерінде тайпалардың толқулары пайда болды. Халықтардың «Ұлы Көші» II - V ғасырларда орын тепті. Атилланың басшылығымен көшкен адамдар Рим Империяның ыдырауына себеп болды. Ғұндар Қазақстанда түркі тілдес тайпалардың санын көбейтуге ықпалын тигізді. |
Glossary
Inherited |
Наследовать |
Мұра етіп алу |
Middle flow |
среднее течение |
Орта ағым |
Valley |
Долина |
Аңғар |
Supervision |
Руководство |
Басшылық, жетекшілік |