1. Glossary

Oppress	Подавлять	Басып тастау
Rear	Тыл	Майдан
Rebel	Повстанец	Жауынгер қарақшылар
Be numbered	Насчитывать	Есептеліну
Siege	Осада	Қоршауда қалу
Corps	Корпус	Корпус
Merge	Сливаться	Тұтасу
Punitive	Карательный	Жазалаушы
Draw up	Составлять	Құру
Sentence to death	Приговаривать к смерти	Өлім жазасына кесу
Execute	Казнить	Азаптау
Assign	Назначать	Тағайындау

3. Tasks for IWS: Make up a table: “Differences between programs of “Alash” and “Ush-Zhuz” parties.”

4. Task for IWS under a teacher’s control: Write a short report: “Leaders of the “Alash” party”.

5. Home tasks: Write a short essay: “Program of the “Alash” party”.

6. List of the reference on the theme

1.      Асфендияров С. Д. История Казахстана (с древних времен): Уч. Пособие. / Под ред. А.С.Такенова. – Алма-Ата, 1993. – 2-е изд.

2.      История Казахстана с древнейших времен до наших дней. Очерк. – Алматы: Дәуір, 1993.

3.      История Казахстана: Пособие для студентов. – Алматы: Казинтерграф, 1998.

4.      Кан Г.В. История Казахстана: Учеб. Пособие. – Алматы: ВШП Әділет, 2000.

5. Оразбаева А.И. Курс лекций по истории Казахстана для студентов неисторических факультетов. Часть 1. Древняя и средневековая история Казахстана. – Алматы: Қазақ университетi, 2001

                                               

Lecture 19: October Revolution of 1917 and Kazakhstan

The objective of the lecture: To show establishment of the Soviet power on the territory of Kazakhstan, it’s peculiarities. Struggle between the leaders of political parties of Kazakhstan for perspectives of future Kazakhstan.

Outline of the lecture:

1. Kazakhstan in the period of October Revolution. Establishment of the Soviet power in Kazakhstan.

2. Formation and activity of Alash-Orda.

      On the 24 of October 1917 in Petrograd there was begun an armed uprising. At the morning of 25 of October there were captured important objects in the city by the Soviet power allied people: railway stations, electric power stations, telephone stations, government enterprises and banks. Provisional government was arrested.

    The news about the victory of armed uprising in Petrograd and the Soviet power authorization there reached Kazakhstan. There was started the establishment of Soviet power in krai. On the 3th of October the Soviet workers and soldiers deputies of Perovsk announced about the conquering of power in their hands. On the 1 of November in the result of war actions the power of Soviets was established in Tashkent. On the 6 of November the power was transited to Soviets in Aulie-Ata, in Chernyaev by peaceful way. In December – in Bukey Horde, Petropavlovsk, Kokchetav, Atbasar, Kustanai. In January of 1918 – in Aktubinsk, on the 18 of January – in Orenburg, in the result of failure of armed uprising of ataman Dutov. On the 17 of February the Soviet power was established in Semipalatinsk, and then  in Ust-Kamenogorsk, Karkaralinsk, Zaisan, on the 3 of March in Verny and during the March it was established in whole Semipalatinskaya oblast. The establishment of the Soviet power was proclaimed on the 15 of January of 1918, but on the 29 of March it was overthrown, and finally the power was authorized already in the years of civil war.

    On the 22 of November of 1917 in Kokand there was opened IV Urgent Krai Muslim congress. It was opened by M.Chokai. On the congress there was decided to create the Turkestan autonomy that was called “Turkestoni mukhtariat”, which firstly was headed by Tynyshpayev, and then by M.Chokai.  The place of Congress passing and autonomy supervisory organs being was the city of Kokand, that’s why the autonomy was named after it – “Kokand Autonomy”. But in the February of 1918 the autonomy was eliminated by the Soviet power.

    On the 5-13 of December 1917 there was held Second All-Kazakh congress in Orenburg. In this congress delegates from whole Kazakhstan participated: from Bukey Horde, Semipalatinskay, Semirechenskaya, Samarkadskaya oblasts, and from Altai gubernia. The organization was made by Bukeikhanov, Baytursynov, Omarov, Doshyanov, Dulatov. Kulmanov was the chairman of congress.  The agenda was filled by following questions: the attitude to Siberian autonomy, to Turkestan autonomy and to south-east union, autonomy of Kazakh oblasts, militia, national council, education, national fund, muftiat, national court, aul supervising, and food question.

    The main question of the congress was the creation of the Kazakh autonomy. The report about the autonomy was presented by Bukeikhanov. This report and the question about Kazakh autonomy were transmitted to special commission for consideration. The congress stated to create the autonomy of Kazakh oblasts and to give to it the name “Alash”.

    There was formed Provisional national council “Alash-Orda” consisting of 25 members, 10 of which were for Russians and other representatives of different nations of Krai. The head-office of Alash-Orda was defined to situate in Semipalatinsk. A.Bukeikhanov was elected on the alternative basis on the post of government head, chairman of All-Kazakh national Council. Beside him, Kulmanov and Turlubayev were pretending to take this post.

    The leaders of Alash-Orda had contacted with soviet power. Brothers Dosmukhamedovs had met with Lenin and Stalin, Gabbasov also had negotiated with Stalin as national commissar of the business on nationalities. They were trying to achieve the mutual acceptance of Alash autonomy and Soviet power. But this didn’t happen. In that time leaders of Alash-Orda had established the contacts with ataman Dutov after his overthrowing of the Soviet power in Orenburg, with Committee of Constituent assembly in Samara and with Provisional Siberian government in Omsk. The Alash-Ordians passed from contacts and compromises with Soviet power to unity with the last mentioned organizations with the purpose of struggling with Soviets. In June of 1918 there was accepted the decree of Alash-Orda, where was told: “All the decrees, which were issued by the Soviet power on the territory of Alash autonomy, are illegal”. In the August in Semipalatinsk there was formed first Alash cavalry regiment.

    In Alash at that time happened a split. On September, 1918 there was formed Western department of Alsh-Orda with the center in Jambeity in Uralskay oblast, in the head was J.Dosmukhamedov. Western department – Wilskiy olyayat consisted of: Uralskaya oblast, Bukey Horde, Mangystauskay uezd, Aktubinskay and Irgizskiy uezds of Turgaiskaya oblast. The center of Eastern separated department of Alash-Orda had moved from Semipalatinsk to Zhana Semey.

    Soviet government understood that for attraction of big Kazakh population masses on their side, it should cooperate with the Alash-Orda leaders, and of the November, 4, 1919 there was issued the decree about Alash-Ordians amnesty. On the 21 of December of that year the council of Alash-Orda had accepted a dicision to move to the side of Soviets. In the beginning of 1920 year Alash-Orda stopped to exist, because on the 9 of March there was accepted the decision of its elimination.

Лекция мақсаты: Қазақстан аумақтарында кеңестік өкімет құруын көрсету, оның ерекшеліктері. Қазақстан болашағы үшін саяси партияларының күресі.

Лекция жоспары :

1. Қазақстан қазан революциясы дәуірінде. Қазақстанда кеңестік өкімет құруы.

2. Алаш – орда партиясының қызметі.

1917 жылы 24 қазанда Петроградта көтеріліс басталды. 25-ші қазанда қаланың маңызды объектілері алып қалынды: вокзалдар, электр станция, телефондық станциялар, мемлекеттік кәсіпорындардың және банкілер. Уақытша үкімет тұтқындалған болатын.

Петроградта көтеріліс жеңісі туралы және кеңестік рұқсаттарға өкімет Қазақстанды жетеді. Кеңестік өкімет құру басталды. Перовскіде кеңестік жұмысшы және солдаттық депутаттардың қол өкімет жаулап алуы туралы жариялады. 1-ші қарашада әскери әрекеттер нәтижесінде кеңестердің өкіметі Ташкентте жасалған болатын. 6-шы қарашада кеңестердің өкіметі Әулие - Атада транзитпен , Черняевте бейбітшілік жолмен орнады. Желтоқсанда кеңес өкіметі Петропавлда, Көкшетауда, Атбасарда, Қостанайда орнады. 1918 жылдың қаңтарында - Ақтөбеде, 18 қаңтарда - Орынборда, 17 ақпанда Атаман Дутов көтерілістері Семей обылысында, содан соң және Өскеменде, Қарқаралыда, Зайсанда болып өтті. 1918 жылы облыста кеңестік өкімет құру Семейде. 15 - қаңтарда жарияланған болатын бірақ 29-шы наурызда ол өзгертілген болатын.

1917 жылы 22-ші қарашада Қоқандыда ашылды. Түркістан автономияларын құру туралы шешім қабылданған болды ол съезде жария болатын, " Түркістан мұқтариятты", Тынышпаев бастады, ал конгрес орыны автономияға жақын және бақылайтын органдарымен Қоқан қаласын болды. Сондықтан автономияны "Қоқан автономиясы" деп аталды. 1918 жылы ақпанда автономия кеңестік өкіметпен жойылған болатын .

1917 жылы 5-13 желтоқсанда Орынборда қазақ съезді өткізілген болатын. Мына съездте делегатта барлық Қазақстандық қатыстырылды: Семейде, Жетісу облыстарда Самарқанда және Алтай губерниясында өткізілді. Съезд төраға ұйымдары Бөкейханов, Байтұрсынов, Досұмжанов, Кулманов, Дулатов сөз сөйледі. : Сібір автономиясына көңіл бөлу, Түркістанның оңтүстіктік - шығысынадағы автономия, Қазақстан облыстарының автономиясы, милициялар, ұлттық кеңес, білімдер, ұлттық қорды, муфтият, ұлттық сот, ауылды қадағалады.

Съезд негізгі Қазақстан автономиясын жасау болатын. Бөкейханов автономия туралы баяндап комиссия құруды жөн көрді.Съезд мәлімдеді облыстардың автономиясын жасау және оны"Алаш" деп атады.

Кәсіби ұлттық кеңесі ұйымдасқан болатын "Алаш - орда" құрылушы 25 мүшеден, әр түрлі халықтарының орыс және басқа өкілдері болды. “Алаш – орда” Семейде орналаcқан болатын. Үкімет бастары қазақ ұлттық кеңес төрағасы Бөкейханов лауазымға негізде сайланған болатын.

Алаш - орда көсемдері өкіметпен кеңесімен байланысты. Досмұхамедов Ленинмен және Сталинмен, Габбасовпен кездесті. Алаш автономиялары және кеңестік өкіметті өзара жетуге тырысты. Орынборда кеңестік өкімет құлауынан кейін көсемдер Алаш - орда Дутова атаманмен келісім жасалған болатын, Самарада құрылтай жиналысы комитетімен және үкіметпен Омскіде келісім шарт жұргізді. Алаш - орда компромистердің бірлікте өкіметпен айтылған ұйымдардан күрес мақсатымен кеңестермен құрылды. 1918 жылы маусым айында Алаш - орда қаулы қабылданған, барлық қаулының, автономия аумақтарына кеңестік өкіметтерге берілген болатын. Тамыз айында Семейде Алаш бірінші ұйымдасқан болатын.

1918 жылы қыркүйекте Орал облысында Алш - орда бөлімі білімді болатын, баста бөлімді – Дала валаяты деп атаған. Бірінші осы облыстарда пайда болған Оралда, Маңғыстауда, Ақтөбеде, Ырғызда, Торғайда пайда болған.Орталық шығыс бөлінгендердің Алаш - орда бөлімі Семейде өтті.

Кеңестік үкімет қазақ халық жағында, ол бірге қызмет істеу көсемдердің Алаш - ордасы, 4 қараша 21 желтоқсанға Алаш - орда кешірімі туралы қаулыны 1919 жылы шығарылған болатын. Алаш - орда кеңестердің жағына көшуін қабыл алды. 1920 жылы Алаш - орда жойылды, себебі 9-шы наурызда оның жоюы туралы шешім қабылданған болатын.

1. Glossary

Agenda	повестка дня	Күн тәртібі
Tend	Стремиться	Ұмтылу
Transmit	передавать	Мұра етіп қалдыру
Regiment	полк	Полк
Transition	передача	Мұраға қалдыру
Hearth	очаг	Қайнаркөз
Provisional	временный	Уақытша
Hesitate	колебание, нерешительность	өзіне сенімсіздікпен қарау