42. Эканамічнае становішча Беларусі ў другой палове 80-х — першай палове 90-х гг.

Змены ў эканамічным становішчы рэспублікі прывялі кіраўніцтва да вываду, што патрэбны сур'ёзныя рэформы ў эканоміцы і СССР, і тым ліку ў БССР. 3 1985 г. эканоміка Беларусі развівалася ва ўмовах вызначанага партыйным кіраўніцтвам курсу на паскарэнне, якое меркавалася ажыц-цяўляць на аснове фарсіраванага развіцця машынабудаван-ня. Пошукі шляхоў рэфармавання эканомікі звязваліся з удас-каналеннем планавага кіравання (1986 г.), з пераходам ад цэнтралізаванай, каманднай сістэмы да дэмакратычнай, засна-ванай на эканамічных метадах (1987 г.). Кіраўніцтва рэспублікі ўбачыла выхад з склаўшайся сітуацыі ў пераводзе галін на-роднай гаспадаркі на самафінансаванне і поўны гаспадарчы разлік. Першымі на самафінансаванне перайшла ў 1987 г. беларуская чыгунка. Пашыраліся правы прадпрыемстваў, іх самастойнасць. Была зроблена спроба спалучыць планавае цэнтралізаванае кіраўніцтва з самакіраваннем прадпрыем-стваў (1987 г.).

Аднак усе праведзеныя мерапрыемствы не маглі стры-маць паступовы спад вытворчасці і пачатак эканамічнага крызісу. Шэраг распрацаваных праграм («Жыллё», «Інтэнсіфікацыя») не былі ажыццяўлены. Асобныя эксперыменты па расшырэнню гас-падарчага разліку не прынеслі жаданых вынікаў.

Прычыны гэтага:

1. незакончанасць пераходу ад каманднага кіравання да дэмакратычнага;

2. недасканаласць эканамічнай рэформы;

3. інертнасць мышлення людзей.

Абвастрылася сітуацыя ў сувязі з аварыяй на Чарнобыль-скай АЭС. Акрамя таго Беларусь, ператвораная ў абарончы цэх былога СССР, засталася па сутнасці без рынку збыту сва-ёй прадукцыі.

На рубяжы 80-х — 90-х гг. пачаўся рэзкі спад вытворчасці, рост цэн, інфляцыі. Сацыяльнае становішча насельніцтва значна пагоршылася. Канешне, адбываліся ў гэты перыяд часу пошукі новых форм інтэграцыі прадпрыемстваў, арганізацыі працы і яе стымулявання.

Але жыццё патрабавала кардынальных змен ва ўсіх сфе-рах і галінах.

У пачатку 90-х гг. урад спрабаваў стабілізаваць эканоміке, прымаў меры па сацыяльнай абароне насельніцтва. Так, была распрацавана Дзяржаўная праграма прыватызацыі, шэраг за-конаў, накіраваных на рэфармаванне эканомікі Беларусі (За-кон аб уласнасці, Мытны кодэкс, Закон аб Нацыянальным бан-ку і банкаўскай дзейнасці і інш.). У 1992 г. востра праявіліся праблемы ў грашова-фінансавай сферы. Былі ўведзены разлі-ковыя Білеты Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь.

Вялікай праблемай заставалася знешняя запазычанасць.

Такім чынам, у Беларусі ў II пал. 80-х — першай палове 90-х гг. склалася цяжкае эканамічнае становішча, якое адбілася на сацыяльным становішчы насельніцтва. Але ўрад вядзе пошукі новых шляхоў выйсці з крызісу, пераходу да рынку. Намеціліся тэндэнцыі збліжэння Беларусі і Расіі, што павінна спрыяць ук-рапленню эканамічнай сітуацыі, эканамічных сувязей.

43. Станаўленне суверэннай Рэспублікі Беларусь. Кан-стытуцыя Рэспублікі Беларусь.

Адзінага погляду на прычыну краху савецкай таталітарнай сістэмы не існуе. Але трэба адзначыць, што выбар шляхоў развіцця быў добраахвотным. Ён стаў вынікам прызнання ўлад СССР неабходнасці карэнных змен ва ўсіх сферах жыцця.

27 ліпеня 1990 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў «Дэклара-цыю аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай Савецкай

Сацыялістычнай Рэспублікі». Адпаведна Дэкларацыі Беларусь — суверэнная дзяржава, якая ўсталявана на аснове ажыццяўлен-ня беларускай нацыі, яе права на самавызначэнне, дзяржаўнасці беларускай мовы, вяршынства народа ў вызначэнні свайго лёсу. Абвяшчэнне суверэнітэту Беларусі было пошукам новых форм сувязей паміж рэспублікамі, спробай пераўтварэння нацыяналь-на-дзяржаўных адносін.

У жніўні 1991 г. былі прыняты рашэнні аб незалежнасці, палітычнай і эканамічнай самастойнасці Беларусі.

У верасні 1991 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў новую назву дзяржавы — Рэспубліка Беларусь.

Важнейшым крокам да станаўлення незалежнасці было 8 снежня 1991 г. У гэты дзень кіраўнікі Беларусі, Украіны і Расіі прынялі рашэнне і падпісалі пагадненне аб прыпыненні існа-вання СССР, а таксама аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД).

Такім чынам, Беларусь уступіла ў новы этап свайго развіцця. Вялікае значэнне мела прыняцце 15сакавіка 1994 г. Канстытуцыі РБ. У лістападзе 1996 г. на рэспубліканскім рэферэндуме ў Канстытуцыю РБ былі ўнесены папраўкі і дапаўненні.

Канстытуцыя — гэта асноўны закон дзяржавы, які вызна-чае дзяржаўны і грамадскі лад, прынцыпы і парадак стварэння прадстаўнічых органаў улады, выбарчую сістэму, правы і абавязкі грамадзян.

Адпаведна Канстытуцыі, Рэспубліка Беларусь з'яўляецца ўнітарнай дэмакратычнай сацыяльна-прававой дзяржавай.

Прынятая Канстытуцыя РБ налічвае 9 раздзелаў, 146 ар-тыкулаў. Найвышэйшай каштоўнасцю і мэтай дзяржавы з'яў-ляецца чалавек, яго правы, свабоды, гаранты іх рэалізацыі. Носьбітам суверэнітэту ў Рэспубліцы Беларусь абвешчан на-род, які ажыццяўляе сваю ўладу праз прадстаўнічыя органы ўлады. Дэмакратыя ў рэспубліцы ажыццяўляецца на аснове разнастайнасці палітычных інстытутаў, ідэалогіі, поглядаў. Дзяр-жава засноўваецца на прынцыпе падзелу ўлад: заканадаўчай, выканаўчай і судовай. Заканадаўчым органам Рэспублікі Бе-ларусь з'яўляецца Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь — парламент, які складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. Выканаўчая ўлада належыць Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь. Судовую ўладу ажыццяўляюць суды. Кан-троль за канстытуцыйнасцю нарматыўных актаў у дзяржаве ажыццяўляецца Канстытуцыйным Судом Рэспублікі Беларусь.

Упершыню ў рэспубліцы ў адпаведнасці з Канстытуцыяй уведзена прэзідэнтская форма праўлення. Прэзідэнт з'яўля-ецца кіраўніком дзяржавы, гарантам Канстытуцыі РБ, праў і свабод чалавека і грамадзяніна. 10 ліпеня 1994 г. першым прэзідэнтам краіны быў абраны А.Р. Лукашэнка. Дзейнасць прэзідэнта падкантрольна толькі парламенту, рэгламентуецца Канстытуцыяй РБ і законамі дзяржавы.

Трэба зазначыць, што Канстытуцыя РБ адпавядае ўсім асноўным параметрам сусветных дэмакратычных стандартаў дзяржаўнага і грамадскага будаўніцтва.