- •І тарау. Медицинаның аймағы ретінде стоматологиялық ауруларды алдын-алу
- •Іі тарау. Ересектер мен балалардың стоматологиялық ауруларын біріншілік алдын-алуда санитарлы ағарту мен тәрбиелеу
- •Өмір салты және стоматологиялық денсаулық
- •Тұрғындардың субъективті стоматологиялық қажеттіліктерінің деңгейлері
- •1. Проблеманың
- •2. Проблеманың пайда болу себептерін және оны жоюдың принципті мүмкіншіліктерін бейнелеу
- •3. Алдын-алудың нақты әдістерін бейнелеу (демонстрация), тренинг
- •Ііі тарау. Стоматологиялық ауруларды біріншілік алдын-алудың шараларын өткізу үшін жұмыс орнын ұйымдастыру
- •Ыңғайлылық пен жабдықтың минимальды және оптимальды деңгейлерінде кеңселік алдын-алу үшін жұмысшы орынды ұйымдастырудың сызбасы
- •Стоматологиялық алдын-алу қабылдауында ең қауіпті инфекциялар
- •IV тарау. Алдын-алу қабылдауында стоматологиялық тексеру
- •Уақытша және тұрақты тістердің шартты сандары
- •Тістер жағдайының шартты белгілері
- •5 Тарау. Тіс жегісін біріншілік алдын-алу
- •5.1. Тіс жегісінің этиологиясы мен патогенезінің теориялары. Тіс жегісін біріншілік алдын-алудың негізгі бағыттары
- •5.2. Тіс жегісінің статистикасы
- •Тіс жегісімен аурушаңдылықты бағалау көрсеткіштері (ддұ бойынша)
- •«К», «п» және «ж» категориясында тіс сауыттарының қосылу ережелері
- •Тіс жегісі қарқындылығының салыстырмалы бағалау шкаласы
- •Кид мәндері бойынша тіс жегісі белсенділігін бағалау
- •Әртүрлі жас топтарында кпжс (кпжскпжс, кпжс) әр түрлі мәндері кезінде тіс жегісінің белсенділігі
- •5.3. Тіс жұғындылары тіс жегісінің этиологиялық факторы ретінде
- •5.3.1. Кариесогенді тіс жұғындыларының құрамы, құрылымы, түзілу механизмдері және биохимиясы
- •5.3.2. Тіс жегісін алдын–алуда тіс жұғындыларын сандық және сапалық бағалау
- •Тіс жұғындыларын анықтау тәсілдері
- •Pfri шкаласын бағалау
- •5.3.3. Қызылиектүстілік жұмсақ тіс жұғындыларының қалыптасуын сақтандыру әдістері, химио алдын-алу мен химиотерапия
- •5.3.4. Тамақтану тіс жұғындыларының белсенділігін және тістің қатты тіндерінің жағдайын анықтайтын жергілікті факторы ретінде
- •Арасында тағамдану үшін жиі қолданылатын тағамдардың кариесогенділігі
- •Стефан тәжірибесінде әртүрлі тағамдардың кариесогендігі
- •Қантты қолдану жиілігі мен тәуліктік мөлшеріне диета кариесогенділігінің салыстырмалы байланысы
- •Жемістер мен көкөністерде қанттың құрамы
- •5.3.5. Жұмсақ тіс жұғындыларын механикалық бақылау: ауыз қуысы гигиенасының бұйымдары мен заттары, гигиеналық оқыту.
- •Полимерлі қылдың қаттылығы
- •Щеткалар қаттылығының сипаттамасы
- •5.4. Тіс жегісіне резистенттілік
- •5.4.1. Тіс жегісіне резистенттілік қалыптасуының табиғи жағдайлары
- •Тістер тіндерінің қалыптасу мерзімдері
- •Тістердің тіс жегісі резистенттілігі қалыптасуының критикалық кезеңдері
- •Балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау
- •5.4.2. Тістер жегісінің жүйелі алдын алу әдістерімен жегіге резистенттілікті қалыптастыру және ұстану жағдайларын оптимизациялау мүмкіндіктері.
- •Кальцийдің жоғары құрамы бар азық-түлік өнімдерінің тізімі
- •Фторидтің тәуліктік түсуінің консервативті деңгейлері
- •Ауыз қуысы сілекейінің құрамы мен қызметі
- •Тыныштық кезінде және стимуляцияланған сілекейдің негізгі мінездемесі
- •Гипосаливациның себептері
- •5.4.4. Эмальдың тіс жегісіне тұрақтылығын анықтау әдістері
- •Тіс эмалінің тіс жегісіне тұрақтылығын зерттеу әдістері
- •5.4.5. Тіс жегісіне тұрақтылықты ұстап тұру және қалыптастыру үшін жергілікті алдын-алу заттарын қолдану
- •Фторқұрамды сықпаларды қолдану бойынша Еуропа Ассоциациясы балалар стоматологтарының ұсынымдары
- •5.5. Тіс жегісін алдын-алуда тістердің шұңқырлары мен фиссураларының герметизациясы
- •Фиссуралар мен шұңқырлардың мүмкін формалары
- •Тістердің шұңқырлары мен фиссураларында тіс жегісін біріншілік алдын-алудың бағыттары және қауіп факторлары
- •1. Жағдайды бағалау. Стратегияны анықтау
- •Шұңқырлар мен фиссуралар аймағындағы тіндер жағдайын зерттеу
- •2. Герметизацияға тістің алдын-ала дайындығы
- •Өңделген жегі қуысына сәйкес шұңқырлар мен фиссураларды толтыру технологиясының нұсқалары
- •3. Силанттың аппликациясы
- •4. Герметизация сапасын бақылау
- •5. Флюоризация
- •6. Герметиктермен жабылған тістердің жағдайын бақылау
- •Герметик жағдайының нұсқалары
- •7. Фиссуралар мен шұңқырлардың герметизациясының клиникалық тиімділігін зерттеу
- •VI тарау. Периодонт ауруларын біріншілік алдын-алудың принциптері
- •6.1. Периодонт ауруларының этиологиясы мен патогенезі, алдын-алудың негізгі бағыттары
- •Периодонтопатогенді микроағзалар
- •Периодонт патологиясын біріншілік алдын-алудың принципиальды сызбасы
- •6.2. Периодонт жағдайын клиникалық және эпидемиологиялық бағалаудың әдістері
- •6.3. Периодонт ауруларын алдын-алуда ауыз қуысының гигиенасы
- •VII тарау. Тістесу патологиясын біріншілік алдын-алу
- •7.1. Әр түрлі жас топтарында жақ-бет аймағы қызметтері мен тістесудің қалыпты жағдайы. Тістесу жағдайының индексті бағалауы
- •Dai индексі
- •Патологиялық тістесу қалыптасуының қауіп-қатер факторларымен басқару принциптері
- •7.3. Тістесу патологиясын алдын-алуда миогимнастика: мақсаттары, әсер ету механизмдері, әдістері, сабақтарды ұйымдастыру
- •Мектепке дейінгі жастағы балаларда жақ-бет аймағы бұлшықеттерінің қалыпты физиологиялық төзімділігі
- •Бұлшықеттер төзімділігінің төмендеу дәрежесіне байланысты миогимнастиканы орындау кезінде күш
2. Герметизацияға тістің алдын-ала дайындығы
Тістің окклюзионды контакттарын анықтау. Герметик окклюзионды жүктеме аймағында болмауы керек, сондықтан силант аппликациясының мүмкін шекарасын алдын-ала нақтылап алу керек. Зерттеуді көшірме қағазымен жүргізеді (жақсысы - арнайы екі жақты бояғыш қабаты бар артикуляциялық). Тістерді кептіргеннен кейін қағазды тіске орналастырып, науқастарға жақтарын жаптырып, төменгі жақпен бүйірлік және алдыңғы–артқы қозғалыстар жасауын сұрайды.
Қағазды алып, зерттелетін тістер бетінде бастырмалар іздерін қарайды. Іздердің орналасу нүктелерін жаттап алу қажет себебі олар келесі процедуралар барысында шайылып кетуі мүмкін.
Алынған мағлұматты силант аппликациясы кезінде және превентивті пломбалау жүргізетін пломбалық материалдарды таңдағанда жүргізіледі.
Тістің жеке және кәсіби гигиенасы. Тісті тазарту қажет:
тіс жағдайын дәл бағалау үшін (жұғынды фиссуралы тіс жегісінің белгілерін жабады);
эмаль мен кондиционер және силанттың толық контактысын қамтамасыз ету үшін.
Басында науқас тіс беткейін ірі тіс жұғындылары бөліктерінен тазарту үшін тіс щëткасының айналмалы қозғалыстарымен тазартады. Келесіде тіс беткейінің мамандандырылған гигиенасын жүргізеді. Егер тіс енді жарып шыққан және қызылиекпен жабулы болса, оны тазарту үшін абразивтерді қолданбайды, тек 3% сутегі асқын тотығымен аппликациямен шектеледі. Басқа қалған жағдайларда тістерді жай жылдамдықпен айналатын құралдармен және абразивтермен тазартады. Щëтка ішкі беткейін тазалауға, ал резиналы тостақан шығыңқы беті тазартуға жақсы. Абразивтер ретінде пемза ұнтағы немесе құрамында май және глицерині жоқ маманданған тазартқыш пасталарды қолданады, пастада фторидтердің болуы кедергі болмайды. Сықпа бөлшектері фиссура тереңдіктерінде тіпті оларды активті түрде ауалы-сулы аэрозольмен жуып шайғаннан кейін де қалып кетеді және силант пен эмальдың жанасуына қатысады. Сондықтан кейбір авторлар құрғақ , таза сықпасыз щëтканы қолдануға ұсыным береді.
Соңғы уақытта эмальды тазарту үшін герметизация алдында ауалы абразия әдісін қолданады. Аппараттың арнайы ұштығын стоматологиялық қондырманың турбинді ұштығының орнына қондырады. Ұштықтан тіс бетіне ауалы қысыммен құрғақ абразивті бөлшектер түседі, диаметрі 15 тен 50 мкм. Ауа қысымы, абразивтер энергиясы соншалық, тіпті ол тіс жұғындыларын жойып (фиссуралар тереңдігінде), беткей тіс жегісін егеуді қамтамасыз етеді. Мұның кемшілігі жіңішке фиссуралар тереңдігінде абразив бөлшектерінің тұрып қалуы. Ауалы абразия әдісі экологиялық мәселелерді тудырады: кабинеттің ауалы кеңістігі абразив бөлшектерімен ластанады. Қауіпсіздік шаралары коффердам мен науқасқа арналған көзілдірікті, стоматолог пен оның ассистентіне маска-экранды, сонымен қатар үлкен мықтылықты вакуумды сорғышты талап етеді.
Фиссуралар мен шұңқырларды тазартудың тағы бір альтернативті әдісі тіс жұғындыларын алатын ультрадыбыстық приборды қолдану.
Инвазивті емес герметизация әдісі қолданарда тазалаудың агрессивті әдістері қолданылмайды. Жеке гигиенаны жүргізгеннен кейін, абразиві бар (немесе жоқ) щëтканы қолданып, ауалы абразияны немесе ультрадыбыстық құрылғыны қолданғаннан кейін тісті сутегі асқын тотығымен жуады, кептіреді, ластану іздері қалғаны анықталса, қайтадан өңдейді. Тісті тазартқаннан кейін оны тағы да тіс жегісінің бар жоқтығына тексереді және келесі сатыларға көшеді - реизоляция және эмальды улану.
Тіс жегісі белгілері жоқ немесе бастапқы тіс жегісі белгілері бар тістердің фиссуралары мен шұңқырлары эмалін инвазивті механикалық өңдеу. Мамандандырылған гигиенаны жүргізгеннен кейін фиссуралар эмалін жоғары жылдамдықты ұштыққа арналған бормен егейді. "Ультраконсервативті" найза тәрізді борларды қолданған жөн №806-314-466514-031 формасы - орташа терең фиссураларға және № 806-314-465514-061 терең фиссураларға.
Сау эмальды 0,08-0,10мм қалыңдыққа келтіреді, эмальдың беткей зақымдануларын 1,2-2,5 мм тереңдігі көлемінде және еніне қарай егейді. Егегеннен кейін қуысты жуады, кептіреді және айналадағы тіндерде тіс жегісін анықтау мақсатында тағы бір тексереді. Егер тіндер сау болса – келесі сатыға – эмальды қышқылмен өңдеуге өтеді.
Эмаль мен дентин жегісі белгілері бар фиссураларды механикалық өңдеу. Егер кейбір фиссуралар мен шұңқырларда эмаль мен дентин жегісі белгілері анықталса, жансыздандыру туралы ойлаған жөн. Эмаль жегісін №329 алмұрт тәрізді бормен жоғары жылдамдықта егейді. Жегіленген дентинді карбидті домалақ бормен ½ төмен жылдамдықпен егейді. Механикалық өңдеу аяқталғаннан кейін қуыс пен жақын фиссураларды 3% сутегі асқын тотығымен өңдеп, кептіреді және тағы да тексереді. Егер тіндер сау болса, оларды қорғау үшін силанттардан басқа да материалдарды қолдану керектігі туралы шешім қабылдау керек. Қуыс көлеміне сәйкес герметизация жүргізу немесе превентивті реставрация әдістерін таңдайды (қара табл. 5.26).
Оқшаулау. Оптимальды жағдайда жұмысшы алаң ауыз қуысынан окклюзиялық іздерді анықтап болғаннан кейін оқшауланады. Улағыш агентпен аппликациялау сатысында оқшаулау барлық жағдайда қажет, себебі ол АҚКҚ химиялық жарақаты қаупін төмендетеді, силант аппликациясы сатысында жақсылап оқшаулау негізінен герметизацияның нәтижелі немесе нәтижесіз болуын қамтамасыз етеді: сілекей муциндері – қышқылмен өңделген және жуылған эмальдың микросаңылаулары бір секунд жанасу кезінде оларды толтыратын белсенді бөлгіш агент. Сілекейімен ластанған беткей жай жуумен қайта қалпына келтірілмейді, оны қайтадан улау қажет.
Таблица 5.26