- •І тарау. Медицинаның аймағы ретінде стоматологиялық ауруларды алдын-алу
- •Іі тарау. Ересектер мен балалардың стоматологиялық ауруларын біріншілік алдын-алуда санитарлы ағарту мен тәрбиелеу
- •Өмір салты және стоматологиялық денсаулық
- •Тұрғындардың субъективті стоматологиялық қажеттіліктерінің деңгейлері
- •1. Проблеманың
- •2. Проблеманың пайда болу себептерін және оны жоюдың принципті мүмкіншіліктерін бейнелеу
- •3. Алдын-алудың нақты әдістерін бейнелеу (демонстрация), тренинг
- •Ііі тарау. Стоматологиялық ауруларды біріншілік алдын-алудың шараларын өткізу үшін жұмыс орнын ұйымдастыру
- •Ыңғайлылық пен жабдықтың минимальды және оптимальды деңгейлерінде кеңселік алдын-алу үшін жұмысшы орынды ұйымдастырудың сызбасы
- •Стоматологиялық алдын-алу қабылдауында ең қауіпті инфекциялар
- •IV тарау. Алдын-алу қабылдауында стоматологиялық тексеру
- •Уақытша және тұрақты тістердің шартты сандары
- •Тістер жағдайының шартты белгілері
- •5 Тарау. Тіс жегісін біріншілік алдын-алу
- •5.1. Тіс жегісінің этиологиясы мен патогенезінің теориялары. Тіс жегісін біріншілік алдын-алудың негізгі бағыттары
- •5.2. Тіс жегісінің статистикасы
- •Тіс жегісімен аурушаңдылықты бағалау көрсеткіштері (ддұ бойынша)
- •«К», «п» және «ж» категориясында тіс сауыттарының қосылу ережелері
- •Тіс жегісі қарқындылығының салыстырмалы бағалау шкаласы
- •Кид мәндері бойынша тіс жегісі белсенділігін бағалау
- •Әртүрлі жас топтарында кпжс (кпжскпжс, кпжс) әр түрлі мәндері кезінде тіс жегісінің белсенділігі
- •5.3. Тіс жұғындылары тіс жегісінің этиологиялық факторы ретінде
- •5.3.1. Кариесогенді тіс жұғындыларының құрамы, құрылымы, түзілу механизмдері және биохимиясы
- •5.3.2. Тіс жегісін алдын–алуда тіс жұғындыларын сандық және сапалық бағалау
- •Тіс жұғындыларын анықтау тәсілдері
- •Pfri шкаласын бағалау
- •5.3.3. Қызылиектүстілік жұмсақ тіс жұғындыларының қалыптасуын сақтандыру әдістері, химио алдын-алу мен химиотерапия
- •5.3.4. Тамақтану тіс жұғындыларының белсенділігін және тістің қатты тіндерінің жағдайын анықтайтын жергілікті факторы ретінде
- •Арасында тағамдану үшін жиі қолданылатын тағамдардың кариесогенділігі
- •Стефан тәжірибесінде әртүрлі тағамдардың кариесогендігі
- •Қантты қолдану жиілігі мен тәуліктік мөлшеріне диета кариесогенділігінің салыстырмалы байланысы
- •Жемістер мен көкөністерде қанттың құрамы
- •5.3.5. Жұмсақ тіс жұғындыларын механикалық бақылау: ауыз қуысы гигиенасының бұйымдары мен заттары, гигиеналық оқыту.
- •Полимерлі қылдың қаттылығы
- •Щеткалар қаттылығының сипаттамасы
- •5.4. Тіс жегісіне резистенттілік
- •5.4.1. Тіс жегісіне резистенттілік қалыптасуының табиғи жағдайлары
- •Тістер тіндерінің қалыптасу мерзімдері
- •Тістердің тіс жегісі резистенттілігі қалыптасуының критикалық кезеңдері
- •Балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау
- •5.4.2. Тістер жегісінің жүйелі алдын алу әдістерімен жегіге резистенттілікті қалыптастыру және ұстану жағдайларын оптимизациялау мүмкіндіктері.
- •Кальцийдің жоғары құрамы бар азық-түлік өнімдерінің тізімі
- •Фторидтің тәуліктік түсуінің консервативті деңгейлері
- •Ауыз қуысы сілекейінің құрамы мен қызметі
- •Тыныштық кезінде және стимуляцияланған сілекейдің негізгі мінездемесі
- •Гипосаливациның себептері
- •5.4.4. Эмальдың тіс жегісіне тұрақтылығын анықтау әдістері
- •Тіс эмалінің тіс жегісіне тұрақтылығын зерттеу әдістері
- •5.4.5. Тіс жегісіне тұрақтылықты ұстап тұру және қалыптастыру үшін жергілікті алдын-алу заттарын қолдану
- •Фторқұрамды сықпаларды қолдану бойынша Еуропа Ассоциациясы балалар стоматологтарының ұсынымдары
- •5.5. Тіс жегісін алдын-алуда тістердің шұңқырлары мен фиссураларының герметизациясы
- •Фиссуралар мен шұңқырлардың мүмкін формалары
- •Тістердің шұңқырлары мен фиссураларында тіс жегісін біріншілік алдын-алудың бағыттары және қауіп факторлары
- •1. Жағдайды бағалау. Стратегияны анықтау
- •Шұңқырлар мен фиссуралар аймағындағы тіндер жағдайын зерттеу
- •2. Герметизацияға тістің алдын-ала дайындығы
- •Өңделген жегі қуысына сәйкес шұңқырлар мен фиссураларды толтыру технологиясының нұсқалары
- •3. Силанттың аппликациясы
- •4. Герметизация сапасын бақылау
- •5. Флюоризация
- •6. Герметиктермен жабылған тістердің жағдайын бақылау
- •Герметик жағдайының нұсқалары
- •7. Фиссуралар мен шұңқырлардың герметизациясының клиникалық тиімділігін зерттеу
- •VI тарау. Периодонт ауруларын біріншілік алдын-алудың принциптері
- •6.1. Периодонт ауруларының этиологиясы мен патогенезі, алдын-алудың негізгі бағыттары
- •Периодонтопатогенді микроағзалар
- •Периодонт патологиясын біріншілік алдын-алудың принципиальды сызбасы
- •6.2. Периодонт жағдайын клиникалық және эпидемиологиялық бағалаудың әдістері
- •6.3. Периодонт ауруларын алдын-алуда ауыз қуысының гигиенасы
- •VII тарау. Тістесу патологиясын біріншілік алдын-алу
- •7.1. Әр түрлі жас топтарында жақ-бет аймағы қызметтері мен тістесудің қалыпты жағдайы. Тістесу жағдайының индексті бағалауы
- •Dai индексі
- •Патологиялық тістесу қалыптасуының қауіп-қатер факторларымен басқару принциптері
- •7.3. Тістесу патологиясын алдын-алуда миогимнастика: мақсаттары, әсер ету механизмдері, әдістері, сабақтарды ұйымдастыру
- •Мектепке дейінгі жастағы балаларда жақ-бет аймағы бұлшықеттерінің қалыпты физиологиялық төзімділігі
- •Бұлшықеттер төзімділігінің төмендеу дәрежесіне байланысты миогимнастиканы орындау кезінде күш
Балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау
Балалардың денсаулық топтары |
Критерийлері | |||||
Онтогенез |
Физикалық дамуы |
Нервті-психикалық дамуы |
Резистенттілік |
Функциональды жағдайы |
Созылмалы аурулары және ақаулары | |
І топ. Сау |
Қолайлы |
Ауытқулары жоқ |
І, ІІ топ |
Жоғары, орташа |
Қалыпты |
Жоқ |
ІІ топ. Шартты сау | ||||||
ІІа |
Ауытқулары бар |
Ауытқулары жоқ |
І, ІІ топ |
Жоғары, орташа |
Қалыпты |
Жоқ |
ІІб |
Ауытқулары бар |
Ауытқулары бар |
І, ІІ, ІІІ топ |
Төмендеген |
Бұзылған |
Жоқ |
ІІІ топ. Ауру (компенсирленген) |
Ауытқулары бар |
Ауытқулары бар |
І, ІІ, ІІІ топ |
Төмендеген |
Бұзылған |
Жоқ |
ІV топ. Ауру (декомпенсирленген) |
Ауытқулары бар |
Ауытқулары бар |
I, II, III, IV топ |
Төмендеген |
Бұзылған |
Бар |
Науқастың соматикалық денсаулығына әсер ету мүмкіндіктері санитарлы ағарту жұмыстармен шектеледі. Жүкті әйелдермен, ата-аналармен және балалармен қабылдауда да, арнайы кездесулер кезінде де стоматолог әңгіме құрып, науқастың денсаулығы жағынан жүріс тұрысты дұрыс бағалап, науқастың адекватты жасына және науқастың жағдайына сәйкес сауатты ұсынымдар беруі керек. Басты назарды жоғарыда аталған қауіп факторларына аудару керек, осымен байланысты босануды, акушер-гинекологтың тіркеуіне уақытында тұруды, ұсынымдардың қатаң түрде орындалуын, педиатрмен баланы тұрақты бақылауын, баланы қоректендірудің ережелерін қадағалауын, оның денсаулығын нығйтуды, салауатты өмір салтын ұстануды жоспарлауға ұсыным берілуі тиіс.
Өмір анамнезі жағынан, науқастың соматикалық денсаулығына қатысты науқастың стоматологиялық алдын-алу көмегін жоспарлау кезінде қарастыру қажет: анамнез қаншалықты қолайсыз болса, көмек соншалықты қарқынды болуы керек.
5.4.2. Тістер жегісінің жүйелі алдын алу әдістерімен жегіге резистенттілікті қалыптастыру және ұстану жағдайларын оптимизациялау мүмкіндіктері.
Кальций препараттарын жүйелі алдын алуды қодану
Кальций, негізгі массасы фосфаттар ретінде минерализданған тіндерде жиналатын маңызды элементтернінің бірі болып табылады (апатиттер, фосфориттер). Бірақ та қандағы кальцийдің қалыпты деңгейін ұстану бірінші кезекте өмірге маңызды болып келеді, өйткені бұл гемостазды қамтамасыз ету үшін, бұлшықеттік жиырылуларға нерв импульстарын өткізу үшін, клеткалық мембараналардың тұрақтылығы үшін және т.б. қажетті. Сондықтан элементтің жетіспеушілігі кезінде ағза тістердің пайдасына тигізбей, бар кальцийді қайта реттейді.
Резистенттілігі төмен болатын эмаль қалыптасатын жағдайларда ағзада кальцийдің қажеттілігі және оның тіндер мен ағзаларға түсу арасындағы сәйкессіздіктің салдарынан туындайды. Тамақ өнімдерімен бірге ағзаға кальцийдің түсу қажеттілігінің орташа деңгейі Са 1500 мг, D витаминінің түсуі жүретін тәулігіне 400 МЕ/тәул. құрайды. Кальцийдің көзіне сүтті тағамдар жатады (табл. 5.17), сондықтан рационның ерекшеліктерімен байланысты бұл элементтің тәуліктік түсуі 0,2 г-нан 15 г-ға дейін ауытқуы мүмкін.
Таблица 5.17