Кид мәндері бойынша тіс жегісі белсенділігін бағалау

Жасы	КИД әртүрлі мәндері кезінде тіс жегісінің белсенділігін бағалау
	төмен	Орташа	жоғары	өте жоғары
1–8 жас	≤0,4	0,5–0,8	0,9–1,2	≥1,3
9-19 жас	≤0,3	0,4–0,6	0,7–0,9	≥1,0
20 жастан жоғары	≤0,155	0,16–0,3	0,31–0,6	≥0,6

Науқастың тіс жегісінің белсенділігін 5.6 толық таблица көмегімен де бағалауға болады, мұнда барлық жас үшін тіс жегісінің қарқындылығының барлық варианттары үшін КИД-тің есептелген дайын нәтижесі ұсынылған (табл. 5.5).

Таблица 5.5

Әртүрлі жас топтарында кпжс (кпжскпжс, кпжс) әр түрлі мәндері кезінде тіс жегісінің белсенділігі

Жасы (толық жас саны)	Тіс жегісі қарқындылығының индексі	КПЖС (КПЖСкпжс, кпжс) әртүрлі мәндері кезінде тіс жегісі белсенділігін бағалау
		төмен	орташа	жоғары	өте жоғары
1	кпжс	-	-	1	2+
2	кпжс	-	1	2	3+
3	кпжс	1	2	3	4+
4	кпжс	1	2-3	4	5+
5	кпжс	1-2	3-4	5-6	7+
6	КПЖСкпжс	0+(12)	0+(35)	0+(67)	(1+)+(8+)
7	КПЖСкпжс	0+(13)	0+(45)	1+(68)	(2+)+(8+)
8	КПЖСкпжс	0+(13)	0+(45)	2+(79)	(3+)+(9+)
9	КПЖС	1+	2	3	4+
10	КПЖС	1	2-3	4	5+
11	КПЖС	1	2-3	4-5	6+
12	КПЖС	1-2	3-4	5-6	7+
13	КПЖС	1-2	3-5	6-7	8+
14	КПЖС	1-3	4-5	6-8	9+
15	КПЖС	1-3	4-6	7-9	10+
16	КПЖС	1-3	4-6	8-10	11+
17	КПЖС	1-4	5-7	8-11	12+
18	КПЖС	1-4	5-8	9-12	13+
19	КПЖС	1-4	5-9	10-13	14+
20	КПЖС	1-3	4-6	7-12	13+
21	КПЖС	1-3	4-6	7-12	13+
22	КПЖС	1-3	4-6	7-13	14+
23	КПЖС	1-3	4-7	8-13	14+
24	КПЖС	1-3	4-7	8-14	15+
25	КПЖС	1-3	4-7	8-15	16+
26	КПЖС	1-4	5-7	8-15	16+
27	КПЖС	1-4	5-8	9-16	17+
28	КПЖС	1-4	5-8	9-16	17+
29	КПЖС	1-4	5-8	9-17	18+
30	КПЖС	1-4	5-9	10-18	19+
50	КПЖС	1-7	8-15	16-30	31+
60	КПЖС	1-8	9-18	19	анқ-майды

Тіс жегісі қарқындылығының өсу редукциясы 2 бірдей шамалар арасындағы айырмашылықтың салыстырмалы шамасын (пайыз бойынша) көрсететін тағы да бір тіс жегісімен аурушандылықтың динамикалық көрсеткіші. Көбінесе алдын–алу бағдарламасына қатысқан топтағы тіс жегісі қарқындылығы өсуінің редукциясының, дәл осы уақыт аралығында бақылау тобындағы тіс жегісі қарқындылығы өсуіне қатынас санайды.

Тіс жегісі қарқындылығы өсуінің редукциясын есептеу үлгісі.

Алдын-алу бағдарлама енгізу алдында 6 «А» сынып КПЖС_А1 = 2,8; 6 «Б» сыныпта – КПЖС_Б1 =3,0. Кейін 2 жыл бойы 6 «А» сыныбында ауыз қуысының гигиенасы сабағын жүргізген, ал 6 «Б» сыныбында гигиена мен фторлак аппликациясы сабағын жүргізген. Алдын–алу бағдарламасы жұмысының 2 жылдан кейін:

• 6 «А» сыныбында КПЖС_А2 = 4,8;

• 6 «Б» сыныбында – КПЖС_Б2 =4,5;

• 6 «А» сыныбында ∆ КПЖС _2-1 өсуі: КПЖС _А2 – КПЖС_А1 = 4,8 – 2,8 = 2,0.

• 6 «Б» сыныптағы ∆ КПЖС _{2 – 1} өсуі: КПЖС_Б2 – КПЖС_Б1 = 4,5 – 3,0 = 1,5.

6 «А» сыныбының тіс жегісінің өсуімен салыстырғанда 6 «Б» сыныбының тіс жегісінің өсуін бағалау:

2,0 (∆КПЖС 6_А) – 100 %;

1,5 (∆КПЖС 6_Б) – х%;

пропорция қасиеттері бойынша:

Редукция = ∆КПЖС_А (%)- ∆КПЖС_Б (%)=100 – 75 =25%.

Тіс жегісі қарқындылығының өсу редукциясын бірдей мәнді формулалар көмегімен де есептеуге болады.

немесе

Топ немесе популяциядағы К, П және Ж шамаларын біле отырып, тістердің жегіленген бұзылыстарымен байланысты тұрғындар проблемаларының қай бөлігі шешілгенін, ал қай бөлігі стоматологиялық көмекті қажет етпейтіндігін анықтауға болады.

Стоматологиялық көмек деңгейін СКД (УСП, П.А. Леус) КПЖС компоненттерінің біліміне сүйеніп, және жоқ болған тістерді протездермен толтыру мәліметтерінен есептеп шығарады:

мұнда К - емдеуді қажет ететін, жегіленген тістердің орташа саны; А – протезбен қалпына келтірілмеген (Ж-ның бөлігі) жұлынған тістердің орташа саны; КПЖС –тексерілген топтың тіс жегісінің қарқындылығының орташа мәні.

СКД мәні былай түсіндіріледі 10%-дан аз СКД - стоматологиялық көмектің нашар деңгейіне сәйкес; 10-нан 49%-ға дейінгі СКД – жеткіліксіз деңгей, ал 50%-дан 79%-ға дейін – қанағаттанарлық, 80% жоғары – терапиялық және ортопедиялық көмектің ең жақсы қолжетімді деңгейі.

Тіс беткейлерінің тіс жегісі қарқындылығы

Клейн және Палмер жасап шығарған КПЖТ индексімен анықталады. КПЖС есептеген сияқты тістердің де осындай әдістермен зерттеу жүргізеді, бірақ әрбір тістің әрбір беткейінің жағдайын тіркейді, молярлар мен премолярлар үшін бес беткейлерінен, ал күрек тістер мен ит тістерден – төрт беткейлерін тіркейді. Беткейлердің жағдайын тіркеу үшін арнайы сызбаларды қолданады (қара сур. 5.4).

«К» мен «П» категорияларына тістің беткейлерін еңгізу критерийлері КПЖС индексіндегімен сәйкес келеді.

Егер тіс сауыты толық бұзылған немесе алынып тасталған ьолса, онда оның барлық беткейлерін (5 немесе 4) зақымдалған деп санайды.

Жиі бір беткейдің жегіленген зақымдалуы тістің басқа беткейіне таралады. Зақымдалған ретінде тек бір беткейдің басқа беткейдің зақымдалуы оның алаңының 1/3 дейін алып жатса есептейді.

КПЖТ-ның мәні тұрақты тістердің 0-ден 128-ге дейіңгі диапазонда қалуы мүмкін, кпжт (уақытша тістердің) - 0-ден 88-ге дейін. Жеке және топтық КПЖТ-ны (КПЖТ+кпжт, кпжт), оның өсуін және редукциясын есептейді. Беткейлердің тіс жегісі қарқындылығын санау мен тіркеу техникалық өте ауыр жұмыс, өйткені КПЖС-ға қарағанда бұл көрсеткіштің орындалуы төмен болып келеді. Екінші жағынан бұл көрсеткіш біршама сезімтал болып табылады, ал әртүрлі заттардың әсер ету механизмімен алдын-алу әдістерінің тиімділігін ажыратуға мүмкіндік береді. Тіс жегісі қарқындылығының редукциясы фтор қосылған судың әсер етуінен шайнау беткейлері үшін 20%, ал басқа тістердің беткейлері үшін 80% құрайды.

а б

Сурет 5.4. Моляр мен премолярлардың (а), ит тіс пен күрек тістің (б) сызбалық көрінісі.

Жегіленген ошақтарды есепке алу

Тіс тініне емдік, немемсе алдын алу басқа патогендік әсерлердің маңыздылығы туралы оперативті мәліметтерді алу үшін жегіленген ошақтардың редукциясы немесе қарқындылығының өсуі көрсеткішін қолданады. Жиі тіс жегісінің баспатқы түрлері бақылауда болады, содан жегіленген ошақтар санын көрсететін индекс IS атауына ие болған. IS индексі жақсы болжамның критериі бола алады және жеке алдын-алуды жоспарлағанда қолдану үшін ұсынылады.