Научные стремления 2011-2

подпрограмма Erasmus Mundus (2009-2013), открывшая дорогу к ресурсам проекта Erasmus странам, не входящим непосредственно в ЕС;

2)Comenius – образовательная программа Европейского Союза, ориентированная на развитие средней школы;

3)Leonardo da Vinci – образовательная программа Европейского Союза, ориентированная на образовательные услуги в период каникул;

4)Grundtvig – образовательная программа Европейского Союза, ориентированная на образование взрослых и поддержку альтернативных форм обучения;

5)Jean-Monnet – образовательная программа Европейского Союза, ориентированная на обеспечения программ непрерывного образования и исследований проблем Евроинтеграции. В этой программе существует несколько разделов. Например, раздел «Action», оказывает помощь в информационном поиске и исследовательской деятельности ученым, поддерживает профессиональные ассоциации преподавателей. Участвовать в программах Jean-Monnet могут только официально зарегистрированные учебные заведения университетского уровня;

6)TEMPUS – образовательная программа Европейского Союза, ориентированная на модернизацию высшего образования в странах, соседствующих с ЕС.

В перечне образовательных программ также представлены некоторые сугубо исследовательские программы: INCO-Net, ERO-Net, ERA-Wide,

ERC/IDEAS Frontier Research Funding Programme. Так программа INCO-Net

ориентирована на поддержку научных работников и исследовательских центров за пределами ЕС, программа ERA-Wide оказывает помощь в поиске партнеров, проведении конференций и налаживании научных связей.

Таким образом, образование – один из видов потребительского спроса, а образовательный туризм – перспективное и интересное направление в развитии туристической индустрии. Все большее количество людей понимает, какие возможности может дать обучение за рубежом. В соответствии с растущим интересом появляются и агентства, предлагающие подобные услуги. Открывается большое количество интересных международных программ, способствующих расширению туристических маршрутов, связанных с образовательным обменом.

Литературные источники

1.Закон Республики Беларусь «О туризме» от 16 июня 2010 г.

2.Малиновская Е.И. Туризм: виды и тенденции развития: учебно-методическое пособие / Е.И. МАлиновская. – Самара: Изд-во Филиал ФГОУВПО «РГУТиС» в г.Самаре,

2009. – 132с.

3.Московское образование [Электронный ресурс] / Программы образования за рубежом. – Режим доступа : http:// www.mosobr.ru/oceania/education/ –Дата доступа : 20.09.2011.

4.Образование и туризм [Электронный ресурс] – Режим доступа : http://ru.forsecurity.org

–Дата доступа : 20.09.2011.

131

Koltachenko A.I.

DEVELOPMENT OF EDUCATIONAL TOURISM IN REPUBLIC OF BELARUS

Tourism Institute of the BelarusianState University of Physical Culture, Minsk

Summary

The material reflects the analysis of a current state of educational tourism in Belarus and ways of its development with using of educational programs of the European Union.

132

УДК 781.7(476) : 784.4 + 398.82(=161.3)

Кароза В.Ю.

АБ НЕКАТОРЫХ АСАБЛІВАСЦЯХ ГУКАВОГА ПРАЯЎЛЕННЯ ІДЭІ ЗАКЛІКУ Ў АБРАДАВЫХ НАПЕВАХ ПАЧАТКУ ВЯСНЫ

Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі, Мінск

З даўніх часоў сутнасць мыслення чалавека традыцыйнай культуры заключалася ў яго адзінстве з прыродай, шырэй – Космасам, ѐн адчуваў патрэбу абменьвацца з навакольным светам сваѐй энергіяй [1]. Адной з праяў гэтага адчування і ўзаемаабмену з‘яўляецца ўжыванне своеасаблівых гукавых кодаў ў розных жыццѐвых сітуацыях, найбольш важныя з якіх – рытуальныя дзеі (з нагоды язычніцка-пантэістычнага ўспрымання свету), а таксама важныя моманты родавага шэрагу.

Для веснавых загуканняў непасрэдна гук, «голас» як пэўная гукавая ідэя выступае абрадава значным, з‘яўляецца найстаражытным музычна-абрадавым кодам-сімвалам; у загуканнях пасыл гуку, тэмбр, артыкуляванне, надзвычайная эмацыйная напружанасць максімальна задзейнічаны і накіраваны на гукаінтанацыйнае авалоданне як мага большай прасторы [2, с. 26]. На тых беларускіх тэрыторыях, дзе веснавыя загуканні як жанр адсутнічаюць, ідэнтычную функцыю выконвае шырокі пласт масленак, якія нярэдка аперыруюць падобнымі сродкамі выразнасці. Разгляд аўтарытэтнымі даследчыкамі [3, 4, 5]абраду сустрэчы Масленіцы як абраду сустрэчы вясны дае нам падставу аб‘яднаць музычныя кампаненты двух абрадаў у асобную групу «напеваў пачатку вясны».

Вылучэнне ў якасці спецыяльнага прадмета даследавання выгуковых зон веснавых абрадавых напеваў уяўляецца актуальным па некалькіх прычынах. У святле актыўных этнамузыказнаўчых пошукаў, накіраваных на высвятленне спецыфікі мелагеаграфіі традыцыйных песенна-абрадавых з‘яў, увага да акрэсленай тэмы недастатковая. Разам з гэтымдля веснавых песенных рытуалаў пачатку вясны, асноўнай функцыяй якіх з‘яўляецца сугестыўна-інспіратыўная, каштоўную ролю адыгрывае сам момант уключэння выгуку як гукавога комплексу. Заўважым, што ў літаратуры, прысвечанай веснавым загуканням, выгуковасць апісваецца як з‘ява ўстойлівая, нязменная, усеахопная [4, 6 і інш.] Пры гэтым мала ўлічваецца, што асабіста выгукі маюць устойлівыя характарыстыкі – месцазнаходжанне ў напеве, інтэрвальная адлегласць ад асноўнага тону, часавая працягласць, манера «прадстаўлення» выгуку (вокліч з глісандуючым скідваннем, ускідванне голасу ўверх і г.д.). Да ўсяго, звесткі пра лакалізацыю менавіта напеваў з наяўным выгукам падаюцца няпэўна ці наогул выпускаюцца. Вялікую каштоўнасць у гэтай галіне ўяўляюць назіранні К. Квіткі, які ўпершыню не толькі адзначыў тэрыторыі распаўсюджання жніўных і вяснянак з характэрным выгукам «У!» ці «Гу!», але і апісаў некаторыя пералічаныя адметнасці выгукаў[7].

Такім чынам, мэтай даследавання стала выяўленне асаблівасцей пашырэння тыпаў выгуковых зон у межах этнічнай беларускай тэрыторыі, што дазволіць працягнуць лінію, намечаную К. Квіткай, і высветліць спецыфіку

133

мелагеаграфіі веснавых абрадавых напеваў пачатку вясны паводле вызначальнага для іх кампанента.

Уякасці базы для даследавання выступіў багаты фонаматэрыял, сабраны

уэкспедыцыях Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі розных гадоў. З напеваў, функцыянальна прыналежных да веснавых загуканняў, было адабрана каля 90 ўзораў, у якіх прысутнічалі выгуковыя зоны. Да гэтага матэрыялу былі далучаны адпаведныя транскрыбіраваныя напевы, змешчаныя ў асобных манаграфіях [5], артыкулах [2, 8], музычных [3, 9, 10, 11] і музычнаэтнаграфічных [6, 12] зборах. Пасля іх комплекснага аналізу былі вызначаны параметры, на аснове якіх давалася характарыстыка гукальных «рэфрэнаў». Правядзенне наступнай іх групоўкі ў тыпы дазволіла акрэсліць мелагеаграфію тыпаў выгуковых зон.

Для дасягнення пастаўленай мэты стала неабходным вызначыць асноўныя азначэнні, якімі мы карысталіся ў ходзе аналізу. Намі былі прапанаваны наступныя азначэнні: выгуковая зона, выгук, вокліч. Выгукам называем адпаведнае ўскідванне, скідванне, «трыманне» голасу – тыя моманты ў выкананні напеваў, якія нясуць у сабе ідэю заклічнасці лакальна і канцэнтравана (у адрозненне ад такой з‘явы, як рассяроджаная гукальнасць, якая здольна праяўляецца ад пачатка напеву да яго канца праз карыстанне пэўнымі інтанацыямі, тэмбр голасу і г. д.). Часта тон напеву, які папярэднічае выгуку, таксама выконвае важную ролю «збіральніка» гукальнай энергіі; гэта

з‘яўляецца падставай для ўключэння такога фіналісу, разам з наступным выгукам, ў азначэнне выгуковай зоны9. Нарэшце, воклічам лічым выгук ці ягоную частку, не звязаныя непасрэдна з меларадком ці меластрафой шляхам аб‘яднання, лігавання; вокліч пададзены праз больш ці менш відавочную цэзуру і заўсѐды адбываецца з асабістым вербальным складам.

Для веснавых загуканняў Беларусі найбольш тыповай з‘яўляецца традыцыя выканання канчатковага выгуку. Ён валодае разнастайнымі тыпамі, так бы мовіць – «манерамі прадстаўлення». З зафіксаваных напеваў пачатку вясны ўзораў пачатковых выгукаў вельмі мала, што можа быць абумоўлена ці спецыфікай лакальнай традыцыі, ці вынікам «схематычнасці» напеваў, якія выконваюцца «не ў тым месцы і не ў той час». Выгук у сярэдзіне напеву нам таксама амаль не сустракаўся.

Намі былі вызначаны наступныя тыпы канчатковых выгуковых зон:

1.Вокліч з далейшым глісандуючым скідваннем. Вокліч звычайна адбываецца ў межах інтэрвалаў ад квінты да актавы адносна фіналісу, пасля чаго скідваецца глісанда на няпэўную вышыню, у невялікім амбітусе – звычайна да квінты. Выгуку часта папярэднічае фермата. Своеасаблівымі ачагамі гэтага тыпу з‘яўляюцца: Бярозаўскі раѐн Брэсцкага Палесся, Лельчыцкі

іЖыткавіцкі раѐны Гомельскага Палесся; днепра-прыпяцкае міжрэчча (Хойніцкі, Брагінскі раѐны), асобныя падняпроўскія тэрыторыі – сожска- беседзь-іпуцкае вусце (Буда-Кашалѐўскі, Веткаўскі, Гомельскі раѐны), вярхоўе

9Але такога фіналісу мусіць і не быць; у такіх выпадках азначэнне выгуковай зоны

будзе супадаць з азначэннем выгуку.

134

р. Проня (Горацкі, Дрыбінскі, Мсціслаўскі, Дубровенскі раѐны), сожскабеседзьскае міжрэчча (Крычаўскі, Хоцімскі, а таксама Шумячскі раѐны); на падзвінскіх вылучаецца толькі лакал р. Ула (Чашніцкі раѐн).

2.«Кропкавы» выгук-вокліч, для якога характэрна непрацягласць (ад 1/8 да 4/8), даволі шырокі інтэрвал выгуку (ад квінты да дэцымы), пераважная адсутнасць ферматы перад воклічам. Ва ўласна ранневеснавых напевах яны прысутнічаюць у веткаўскіх, дрыбінскіх, хойніцкіх, хоцімскіх спеўных абрадавых практыках (з пашырэннем акрэсленай тэрыторыі на Смаленшчыне).

Умасленскіх напевах гэты тып выгуковых зон не сустракаецца.

3.Ускідванне голасу ўверх10. Такая праява канцэнтраванай выгуковасці нярэдка сумяшчае функцыі канцэнтрацыі ўласцівай напеву заклічнасці і рассяроджвання яе энергіі. Яднае пяць падтыпаў невялікая працягласць, імгненнасць зоны ўскідвання. Тэрыторыя існавання гэтай манеры гукання даволі шырокая, ахоплівае значную частку Падняпроўя, Гомельскага Палесся, сустракаецца на Брэсцкім Палессі, Міншчыне, на ўсходзе Віцебскага Падзвіння.

4.Наступнае выяўленне выгуковасці ў напевах пачатку вясны павінна разглядацца не ў звыклым разуменні слова «выгук», а як спосаб зняцця сканцэнтраванай і рассяроджанай у напеве выгуковай энэргіі, які мае выгляд

глісандуючага скідвання голасу пасля фіналісу11. Пры гэтым амбітус скідвання мала абмежаваны, ад ледзь заўважнага (секунда, тэрцыя) да шырокага актаўнага. Выгукі звычайна вельмі кароткія, імклівыя. Адпаведныя ўзоры сустракаюцца ў Быхаўскім, Мсціслаўскім, Слаўгарадскім, Хоцімскім, Лоеўскім, Любанскім раѐнах.

5.Актаўнае «запаўненне» гукавой прасторы з далейшым скідваннем голасу плотнай спеўнай масай. Выгуковая зона гэтага тыпу вылучаецца працягласцю, а таксама надзвычайнай фанійнай яркасцю, сакавітасцю. Да такіх узораў належыць група масленак, якая лакалізуецца ў сожска-беседзь-іпуцкім вусці Верхняга Падняпроўя.

6.«Пакліканне» – гукальны рэфрэн, дзе пераважае плаўнае слізганне голасу ў шырокім дыяпазоне з вербальнай формулай «Ау й, ау й, ау!». Сам рэфрэн выступае ў якасці магічнага, палкага клічу. Сустракаецца выключнаў Гарадоцкім раѐне Віцебскай вобласці.

10Ускідванне можа адбывацца на апошняй галоснай паэтычнага тэксту (тып 3-А), на перадапошняй галоснай са скідваннем апошняга складу ці яго «прагаворваннем» (3-Б). Часам апошняя галосная аб‘ядноўваецца з выгуковым складам (3-В). Магчымай з‘яўляецца і наяўнасць асобнага вербальнага выгуку (3-Г). Яшчэ адзін падтып характарызуецца ускідваннем голасу з далейшым вяртаннем у асноўны рэгістр і спяванне ці «прагаворванне» апошніх складоў (3-Д).

11Вызначаюцца тры падтыпы такіх выгуковых зон: скідванне на апошнім галосным гуку вершарадка (4-А), скідванне як «замена» апошняй галоснай ці апошняга складу вершарадка (вядомы прыѐмскідвання ў апошнім вербальным складзе спалучаецца са скідваннем голасу) (4-Б), скідванне на перадапошнім складзе, пасля чаго («унізе») вымаўляецца, звычайна «прагаворам», апошні вербальны склад (4-В).

135

Пачатковы выгук адразу ж уводзіць у атмасферу перыяду, малюе прасторавасць і шырыню фонасферы пачатку вясны, з‘яўляецца вяршыняйвытокам далейшага напеву. На дадзены момант вядомыя два прыклады выканання пачатковага выгуку, зафіксаваныя ў Мсціслаўскім і Бялыніцкім раѐнах.

Лакалізацыя выгуку ў напеве, гука-рытмавыя асаблівасці яго інтанавання дазваляюць высветліцьфункцыі пэўных тыпаў выгуковых зон. Часцей за ўсѐ выгуковасць, рассяроджаная ў напеве, знаходзіць у іх вышэйшую кропку напружання і выйсце. У гарадоцкіх «пакліканнях» сам рэфрэн выступае ў якасці магічнага, палкага клічу, які сумяшчаецца з лірычным выказваннем у запеве [2, 34]. Ідэнтычная роля пачатковага выгуку. Ускідванне і, асабліва, скідванне голасу напрыканцы напеву могуць выконваць функцыю рассейвання, памякчэння гукальнай энергіі.У некаторых з тыпаў выгуковых зон (асабліва воклічы са скідваннем, акустычна багатым, усеахопным мікрарэфрэне напеваў сожска-беседзь-іпуцкага вусця, рэфрэнах паўночнабеларускіх «пакліканняў») адбываецца наймацнейшае канцэнтраванне семантыкі перыяду.

Складзеная на падставе прааналізаваных абрадавых напеваў пачатку вясны мапа пашырэння тыпаў выгуковых зон акрэслівае іх абіральнасць на Брэсцкім Палессі, тэрыторыях, звязаных левымі прытокамі Прыпяці – рэкамі Случ і Пціч; Віцебскім Падзвінні. Надзвычайным багаццем і разнастайнасцю выгуковых зон у гэтых напевах характарызуюцца Днепра-Прыпяцкае міжрэчча і Верхняе Падняпроўе. У сваю чаргу, тэрыторыі распаўсюджання некаторых тыпаў выгуковых зон дэманструюць іх лакальную замацаванасць (тыпы 5, 6, 4- А), у той час як іншыя з‘яўляюцца фактычна ўсеахопнымі.

Распрацоўка праблемы тыпалогіі і картаграфавання выгуковых зон патрабуе больш шырокага ахопу з улікам праяў выгуковасці ва ўсім песеннаабрадавым комплексе беларускай традыцыйнай культуры.

Мапа пашырэння тыпаў выгуковых зон

136

Літаратурныя крыніцы

1.Гумилев, Л. Этногенез и биосфера Земли / Л. Гумилев. – М.: Айрис-пресс, 2006. – 560 с.

2.Ромодин, А. В. Северобелорусские весенние «пакліканні» / А. В. Ромодин //Экспедиционные открытия последних лет: народная музыка, словесность, обряды в записях 1982-2006 гг. Ред. М. А. Лобанов. – СПб., 2009. – С. 26-41.

3.Мажэйка, З. Я. Песні Беларускага Падняпроўя / З. Я. Мажэйка, Т. Б. Варфаламеева. – Мінск: Бел. навука, 1999. – 392 с.

4.Пашина, О. А. Календарно-песенный цикл у восточных славян / О. А. Пашина. – М.:

ГИИ, 1998. – 292 с.

5.Прыбылова, В. М. Музычны ландшафт песенна-абрадавых традыцый Масленіцы Верхняга Падняпроўя / В. Прыбылова. – Мінск, 2010. – 154 c.

6.Веснавыя песні / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; склад. Г. А. Барташэвіч, Л. М. Салавей; склад. муз. часткі В. І. Ялатаў; рэд. тома К. П. Кабашнікаў.

– Мінск: Навука і тэхніка, 1979. – 608 с. – (Беларус. нар. творчасць).

7.Квитка, К. В. Об областях распространения некоторых типов бело-русских календарных и свадебных песен / К. В. Квитка // Квитка К. В. Избр. труды: в 2 т. / сост. и коммент. В. Л. Гошовского; общ. ред. П. Г. Богатырев. – М.: Сов. композитор,

1971–1973. – Т. 1. – 1971. – С. 161–176.

8.Подрезова, С. В. От календарных паремий к закличкам весны: замечания о становлении интонации клича / С. В. Подрезова // Экспедиционные открытия последних лет: народная музыка, словесность, обряды в записях 1982-2006 гг. Ред. М. А. Лобанов. – СПб., 2009. – С. 42-74.

9.Варфаламеева, Т. Б. Песні Беларускага Панямоння / Т. Б. Варфаламеева. – Мінск: Беларуская навука, 1998. – 287 с.

10.Мажэйка, З. Я. Песні Беларускага Паазер‘я / З. Я. Мажэйка. – Мінск: Навука і тэхніка,

1981. – 494 с.

11.Можейко, З. Я. Песни Белорусского Полесья: в 2 вып. / З. Я. Можейко. – М.: Сов. композитор, 1983–1984. – Вып. 1. – 1983. – 183 с.

12.Смоленский музыкально-этнографический сборник. Т. 1: Календарные обряды и песни / редкол.: О. А. Пашина (отв. ред.) [и др.] – М.: «Индрик», 2003. – 760 с.

Koroza V.Y.

SELECTED FEATURES OF CALL IDEA DISPLAYING IN RITUAL SPRINGCOMING SONGS

BelorussianStateAcademy of Music, Minsk

Summary

This article is about functional significance and specificity of ―call area‖ intoning in

Belarussian ceremony spring-coming tunes. The author classifies these zones, and describes their important structural characteristics. As a result of investigation, the features of different ―call area‖ allocation types are indicated.

137

УДК 77.04 (091) "198…/201…" (476)

Мацкевич Ю.В.

ИССЛЕДОВАНИЕ ТЕРМИНОЛОГИИ ЖАНРОВОЙ ФОТОГРАФИИ В КОНТЕКСТЕ ПРОИЗВЕДЕНИЯ

ИСКУССТВА

Белорусская государственная академия искусств, Минск

Вфотографической сфере, в частности, в среде фотографов, существует большое многообразие как эмоциональных, так и эмпирических трактовок по поводу определения термина жанровой фотографии. Исходя из проведенных исследований, можно сделать вывод, что белорусские авторы либо не задумываются о понятийном аппарате, либо имеют абстрактное его понимание. Жанровая фотография, как и жанровая живопись, жанровая графика, жанровая скульптура в большей степени, в настоящее время, стали являться некими архаизмами. И в специализированной литературе стало отсутствовать четкое и однозначное определение данного термина. В связи с чем, и возникает множество терминологических проблем, связанных с жанровой фотографией.

Действующий Закон о культуре Республики Беларусь не содержит такого понятия как произведение искусства, также в нем отсутствуют и сами критерии его оценки. С точки зрения арт-критиков, которые зачастую рассуждают о вреде академизма, то что определения и критериев нет – это правильно. Но с точки зрения соблюдения законности, соблюдения авторского права, предупреждения серьезных финансовых нарушений при использовании бюджетных средств при закупке произведений искусств, объективной оценке закупаемых произведений для общественных, частных коллекций, эти критерии просто необходимы. Особенно в условиях, когда художественный рынок находится на стадии недостаточно высокого развития, необходимо разработать критерии оценки произведений искусств.

Втематическом справочнике так же нет точного определения жанровой фотографии. Отображены подходы в понимании термина, но самого определения, к сожалению, нет. Отражаются некие абстрактные моменты в понятийном аппарате: произведения жанровой фотографии являются чувствительным барометром общественной жизни, они с точностью воссоздают

еепараметры.

Согласно немецкому законодательству, произведением искусства необходимо считать продукт творческого труда. Но если обратиться к российской энциклопедии по культурологии, то можно обнаружить более полную расшифровку данного термина. Произведение (искусства) – продукт художественного творчества; результат обработки того или иного материала (речь, камень, полотно, краски и т.п.) с целью создания такого предмета, который является носителем смысла, одновременно личного и сверхличного, индивидуального и традиционного, ответного по отношению к предшествующим предметам того же рода и вместе с тем актуального для созерцателя-адресата в настоящем и будущем; имеющего отношение и к жизненной практике, и к отвлеченной идеологии, но не сводимого ни к тому,

138

ни к другому, а самоценного (т.е. эстетически, а не практически или идеологически значимого).

Возможно, использование и иной версии терминологии, схожей с предыдущей. Произведение искусства, художественное произведение – объект, обладающий эстетической ценностью; материальный продукт художественного творчества, сознательной деятельности человека. Это понятие включает в себя произведения изобразительного искусства (живопись, фотографию, декоративно-прикладное искусство, скульптуру и др.), архитектурный или ландшафтный дизайн, музыкальные композиции и музыкальные импровизации, театральные постановки, художественные литературные тексты, постановки балетного или оперного театра, кинематограф; все объекты, в первую очередь представляющие интерес с точки зрения своих художественных достоинств.

Произведение искусства отвечает определенным категориям эстетической ценности. По мнению В. Кандинского, «истинное произведение искусства возникает таинственным, загадочным, мистическим образом „из художника―». М. Бахтин писал, что художественное произведение выступает посредником между сознанием (картиной мира) автора и сознанием реципиента

– читателя, зрителя, слушателя.

Произведение искусства – важнейшее звено художественной культуры, предмет особого, эстетического восприятия.

Существуют попытки поделить фотографию на некие сегменты в подходах понимания. С практической точки зрения, согласно проводимым опросам, – к понятию жанровой фотографии (снимкам) традиционно относят то, что не попадает к другим жанрам: натюрморт, портрет, пейзаж, обнаженная натура, автопортрет и т.д. Т.е. некий «несобытийный репортаж», событие, которое необязательно присутствует на снимке, но обязательно присутствует на нем – некое действие, это может быть и то, что не организуется фотографом, по крайней мере, до съемки.

Анализируя и работы авторов, и результаты интервьюирования, под жанровой фотографией все же следует понимать некое действие, где нет контакта автора с происходящим событием. Это действие, которое само по себе

– как философское отражение действительности, возможная фиксация, оценка какого-то действия, которые существуют вне мнения участников данного процесса. Но здесь же возникает и следующий вопрос: что тогда отнести к жанровой фотографии: какие должны быть критерии, какая система их определения, какие должны быть формальные признаки. А также определить, какие крайности фототворчества могут свести на нет все усилия фотографа.

Проблема существования произведения искусства является одной из сложнейших в эстетической и культурологических науках.

Реальная сложность этой проблемы состоит в следующем.

1 Художественное произведение реализует свои предметные свойства лишь в процессе эстетического восприятия и оценки. Данное восприятие – это специфическое, протекающее во времени, отражение человеком произведений искусства, а также объектов природы, социальной жизни, культуры, имеющих

139

эстетическую ценность. Однако восприятие и оценка, как групповые, так и индивидуальные, отличаются многовариантностью. Диапазон разночтений одного и того же произведения искусства бывает чрезвычайно велик. Причем определяется он не только многоликостью субъекта восприятия, но и особенностями самого художественного произведения, его способностью множить значения и смыслы в процессе функционирования и развития культуры.

2 Феномен художественного произведения исключительно сложен для анализа и потому, что он представляет особое единство, с одной стороны, чувственно-эмпирической, материально-фиксированной предметности, с другой – возникающей на ее основе социально-ценностной, нравственной, духовно-эстетической предметности. Первая тяготеет к материалу и стабильности, вторая воплощает художественно-смысловую направленность произведения, она более динамична и открыта в социум. Например, развитие музыкально-исполнительской практики как самостоятельного вида творчества выявило особый способ существования музыкального произведения, не сводимого ни к нотному тексту, ни к единичному исполнительскому акту и тем не менее тесно с ними связанного. Так возникли проблемы идентичности произведения искусства самому себе и способов его существования, обострившиеся в условиях тиражирования, многочисленных «превращений», модификаций, переводов с языка одного вида искусства на язык другого. Музыкальный текст или текст пьесы есть ни что иное, как физический объект, запечатленный в нотах, типографских знаках, хранящийся до поры до времени на полке. Статус произведения искусства он приобретает только тогда, когда актуализируется и воспринимается заложенное в нем содержание.

Однако, несмотря на модификации, которые произведение претерпевает в групповом и индивидуальном восприятии, оно тем не менее есть объективно в своих существенных качествах. В поисках критериев стабильности нельзя свести произведение к материально-чувственной его стороне или, наоборот, вывести из нее в сферу лишь духовной ценности. Произведение искусства – продукт материально-духовной культуры, и многочисленные его трансформации не отменяют такого свойства, как идентичность, тождественность самому себе.

Что касается точки зрения соблюдения авторского права, предупреждения серьезных финансовых нарушений при использовании бюджетных и внебюджетных средств при закупке произведений искусства, объективной оценке закупаемых произведений для общественных, частных коллекций, критерии оценки произведения искусства просто необходимы. Особенно в условиях, когда художественный рынок находится на стадии недостаточно высокого развития.

Экспертиза художественных ценностей – это вид деятельности, направленной на выявление соответствия произведения искусства данным, которые предоставил заказчик.

140