Хірургія

(Пераклад з рускай мовы К. Крапівы)

Земская бальніца. Замест доктара, які паехаў жаніцца, хворых прымае фельчар Курацін, тоўсты чалавек, гадоў пад сорак, у паношанай часучовай¹ жакутцы і ў выцертых трыковых штанах. На твары выраз пачуцця абавязку і прыемнасці. Паміж указальным і сярэднім пальцамі левай рукі – смярдзючая цыгарка. У прыёмную заходзіць дзячок Ванмігласаў, высокі плячысты стары, у рудой расе і з шырокаю скураною папругаю. Правае вока з бяльмом напалову заплюшчана, на носе бародаўка, падобная здалёк на вялізную муху. Хвіліну дзячок шукае вачыма ікону і, не знайшоўшы яе, хрысціцца на бутэльку з карболкаю², потым выймае з чырвонай хустачкі проскурку і з паклонам кладзе яе перад фельчарам.

- А-а-а... маё вам! – пазяхае фельчар. – З чым прыйшлі?

- З нядзелькаю вас, Сяргей Кузьміч... Да вашай ласкі... Сеў надоечы са старою чай піць – ні божа мой, ні капелькі, ні расінкі, хоць лажыся і памірай... Сербанеш чутачку – і сілы мае няма! Апрача таго што ў самым зубе, яшчэ і ўвесь гэты бок... Так і ломіць, так і ломіць! У вуха аддае, выбачайце, нібы ў ім цвічок ці іншы які прадмет: так і страляе, так і страляе! За грахі, Сяргей Кузьміч, за грахі! Айцец іерэй пасля летургіі папікае:”Заіклівы ты, Яфім, і гугнявы стаў. Пяеш, і нічога ў цябе не разбярэш”.

- Так... Садзіцеся... Разяўце рот.

Ванмігласаў садзіцца і разяўляе рот. Курацін насупліваецца, глядзіць у рот і сярод зжаўцелых ад старасці і тытуню зубоў бачыць адзін зуб, аздоблены вялікім дуплом.

• Айцец дыякан сказалі гарэлку з хрэнам прыкладаць – не памагло. Глікерыя Анісімаўна, дай бог ім здароўя, далі на руку нітачку насіць з Афонскай гары ды казалі цёплым малаком зуб паласкаць, а я, прызнацца, нітачку вось надзеў, а што да малака, – не зрабіў: бога баюся, пост...

- Забабоны... Вырваць яго трэба, Яфім Міхеіч!

- Вы лепш ведаеце, Сяргей Кузьміч. На тое вы і абучаны, каб гэтую справу разумець, як яна ёсць, – што вырваць, а што кроплямі ці чым іншым... На тое вы і пастаўлены, дай бог вам здароўя, каб мы за вас дзень і ноч, бацькі родныя... пакуль жыць будзем...

- Глупства..,- скромнічае фельчар, падыходзячы да шафы і рыючыся ў інструментах. – Хірургія – пусцяковіна... Тут ва ўсім прывычка, цвёрдасць рукі... Раз плюнуць... Толькі разумець трэба, без гэтага нельга... Зубы розныя бываюць. Адзін ірвеш шчыпцамі, другі казінаю ножкаю, трэці ключом... Каму як...

Ён бярэ казіную ножку, хвіліну глядзіць на яе няўпэўнена, потым кладзе і бярэ шчыпцы.

• Ну, разяўце рот шырэй...- кажа ён, падыходзячы са шчыпцамі да дзячка. – Зараз мы яго... тае... Раз плюнуць... Дзясну падрэзаць толькі... тракцыю зрабіць па вертыкальнай восі... І ўсё... (Падразае дзясну.) І ўсё...

• Дабрадзеі вы нашы... Нам, дурням, і няўцям, а вам бог вочы адкрыў...

- Не разважайце, калі ў вас рот разяўлен... Галоўнае, каб глыбей узяць... (Цягне.) Зараз... Вось, вось... Справа, бачыш, нялёгкая...

- Бацюхны... даражэнькія... (Крычыць.) Анёлы! Ого-го... Ды рві ж, рві! Чаго пяць гадоў цягнеш?

- Справа-то, бачыш – хірургія... Адразу нельга... Вось, вось...

Ванмігласаў падымае калені аж да локцяў, шавеліць пальцамі, вылуплівае вочы, перарывіста дыхае... На чырвоным твары яго выступае пот, на вачах слёзы. Курацін сапе, топчацца перад дзячком і цягне... Праходзяць пакутныя паўмінуты – і шчыпцы зрываюцца з зуба. Дзячок усхопліваецца і лезе пальцамі ў рот. У роце намацвае ён зуб на старым месцы.

- Цягнуў! – кажа ён праз плач і ў той жа час насмешлівым голасам. – Каб цябе так на тым свеце цягнулі! Дзякуй за ласку! Калі не ўмееш ірваць, дык не бярыся! Свету божага не бачу...

- А ты нашто рукамі хапаешся? – злуецца фельчар. – Я цягну, а ты мне пад руку таўхаеш і розныя дурныя словы. Дурніца!

- Сам ты дурніца!

- Ты думаеш, мужык, гэта лёгка зуб ірваць? Садзіся, табе кажу! (Дзячок садзіцца.) Разяў рот... (Бярэ шчыпцы.) Хірургія, брат, не жарты... Не тузайся... Зуб, відаць, застарэлы, глыбока карэнне пусціў... (Цягне.) Не шавяліся... Так... так... Не шавяліся... Ну, ну... (Чуцен хруст.) Так і ведаў!

Ванмігласаў сядзіць з хвіліну нерухома, як непрытомны. Ён ашаломлены... Вочы яго тупа глядзяць у прастору, на бледным твары пот.

- Трэба было мне казінаю ножкаю.., – мармыча фельчар. – Гэткая прыкрасць!

Апамятаўшыся, дзячок суне пальцы ў рот і адчувае, што на месцы балючага зуба тырчаць два выступы.

- Паршывы чорт!.. – вымаўляе ён. – Насаджалі вас тут, ірадаў, напішу згубу!

- Палайся мне яшчэ тут... – мармыча фельчар, кладучы ў шафу шчыпцы. – Невук... Нічога, не здохнеш!

Дзячок бярэ са стала сваю проскурку і, прытрымліваючы шчаку рукою, выходзіць...

(Паводле А. Чэхава)

ТЭКСТ 7.