1.Негізгі әдебиет

1. Сакс Д. Макроэкономика: глобальный подход. М.: МГУ

баспасы , 1998.

2. Дорнбуш Р., Фишер С. Макроэкономика. — М.: МГУ

баспасы, 1997.

3.В. М. Гальперин, П. И. Гребников, А.'И. Леусский, Л. С. Макроэкономика.

4. Тарасевич. Макроэкономика. - Санкт-Петербургский государственный университет экономики и финансов. -1997.-720 бет.

5.Долан Э. Дж. Макроэкономика. С.-Петербург, 1994.

6.Микро-макроэкономика. Практикум, Задачи, тесты,

ситуации. С.-П., 1994.

7.Мэнкью Н.Г. Макроэкономика. М.: МГУ аашайй, 1994.

8.С. Фишер, Р. Дорнбуш, Р. Шмалензи. Экономика. — Дело. — Макроэкономика.

М.-1993.- 830 бет.

9.. Мамыров Н.К. Тлеужанова М.А. "Макроэкономика"

Экономика Алматы 2003.

2. Қосымша әдебиет

1. Ален Р. «Математическая экономия». - М.: «Иностранная литература», 1963 .

2.Баумоль У. «Математическая экономия». - М.: «Иностранная литература», 1963

3.Гальперин ВМ. «Микроэкономика».- «Экономическая школа»,1994.

4.Мамыров Н.К., Кулекеев Ж.А,, Султанбекова Г.К. Макроэкономика. - Алматы: Экономика Каз ГАУ, 1997.

5.Тарануха Ю.В., Земляков Д.Н. Микроэкономика. Макроэкономика. М. «Дело и сервис» 2002г.

6.Гурасьян Г.М. «Экономическая теория: ключевые вопросы» М. Инфра-М. 2003г.

7.Борисов Е.Ф. «Основы экономики» М. Юристъ. 2003г.

7 .Тақырып. Ашық экономика. Айырбас бағамы

1. Шағын ашық экономика. Төлем балансы. Ағымдағы есепшот, капитал қозғалысының есепшоты, ресми резервтер.

2. Айырбас бағамы. Сатып алу қабілеттілігінің паритеті.

3.Ашық экономика үшін is-lm үлгісі.

1.Сауда, халықаралық капитал ағындары. Валютаның номиналды айырбас бағамы (курсы). Төлем балансы. Ағымдағы шот, капитал қозғалысы шоты, ресми резервтер.

1. Этап – XIX ғ. – екінші дүние жүзілік соғыстың басталуына дейін.

2. Кезеңге өту 30- жылдадың аяғында басталды. Бұл кезеңнің әлемдік валюталық жүйесі өзінің заңдылық формаға келтірілуін Бреттон-Будтың конференциясында (АҚШ) 1944 жылы алды.

3. Кезең – бұл 70 – жылдары қылыптасқан, қазіргі кездегі әлемдік валюталық жүйе. 1976 жылы Кингстондағы (Ямайка) келісімде ұйымдық ресімделді.

Қай валюталық жүйенің болсын маңызды элементі валюталық курс.

Валюта курсын анықтаудың 3 тәртібі бар:

• Алтын паритетінің негізінде (алтын стандартында) ;

• Белгіленген валюта курсының жүйесі;

• Валютаның өзгермелі купс жүйесі;

Дамыған елдердің көпшілігінде халқаралық есеп айырысу және төлем үшін қолданылатын тұрақты алтын – валюталық стандарттар орнықты. Халқаралық есеп айырысуда міндетті түрде пайдаланылатын алтынның белгілі салмақ (паритет – ел- елдің ақшасының алынмен салыстырғандағы құны.) бірлігі мен тазалығы көрсетілген алтын стандартты (үлгі, калып) енгізіп, Монеталарды еркі қою және оларды басқа валюталарға айырбастау, толыққанды емес ақшалардың паритетін алтынмен қамтамассыз ету т.б. шаралар алдын – ала қарастырылды.

30 – жылдары барлық дамыған елдер алтынның алтын – девиз стандартынан бас тарта бастады. 1944 жылы Бретонн-Вудд (АҚШ) конференциясында дамыған елдер алтын – долларлы жүйеге өту және валюталардың өзара айналымы (айырбасталуы) туралы келісімге қол қойды, доллардың халқаралық қызметінің мәні артты.

Бұл келісім 70-жылдардың ортасына дейін қызмет етті. 1970 ж. халқаралық ақша эталоны (бірлігі) болып халқаралық ақша бірлігі (СДР) бекіді бірақта ол өз қызметін атқара алиады. Дүние жүзілік ақша заңды қызметін девиздер (орынбасарлары) ұлттық немесе ұжымдық валюталар орындайды. Сыртқы экономикалық байланыстарда ұжымдық валюталар ақшасының мәнін көрсететін жаңа формаларға ие болып, кеңінен тарады. Бұған халқаралық валюта қоры (МВФ) 1970 жылы енгізілген СДР (спец – права займствование – қарыз алудың арнайы құқығы) – шартты ақша бірлігі жатады. Оның материялдық формасы жоқ, арнаулы есеп айырысу құрамы ретінде валюталар “қоржынынан тұрады ” олардың қоржындағы үлесі мынадай: доллар – 42 %, Батыс Европа валюталары - 45 % (ф. ст. Франк,) цена – 13 % ұжымдық валютаға 1979 жылы ЕЭҚ – ке (ЕЭС) мүше елдер қабылдаған ЭКЮ (еуропалық валюта бірлігі) жатды. Оның бағасы ол Еуропалық елдің валюталық негізінде қамтамассыз етілген есептегі 2800 т. алтын және доллар сомасымен жүзеге асады.

1979 ж. – Еуропаның экономикалық одақ елдерінде Еуропалық валюта жүйесі құрылып, мұнда валюталар курстарының ауытқуы қатаң шектелді.

Әр түрлі елдің ақша рыногындағы өсімдік ставкалардың өзгеруі сол елдер арасындағы капиталдардың қозғалысына және халқаралық рыноктағы ұлттық валютаға сұраныс пен ұсынысқа тәуелді.

Дүниежүзілік шаруашылық жүйесіндегі “құбылмалары” валюта курсына өту экономикалық қатнастарға қайшылықты сипатта әсер етеді.

Біріншіден, валюта курсының төмендеуі дүниежүзілік рынокта сол ел өкілінің салыстырмалы бәсекеге қаблеттілігін күшейтеді, экспортты ұлғайтып, импортты шектеуге мүмкіндігін жасайды, ал мұның өзі елдің төлем және сауда баланысының жақсаруына жол ашады.

Екіншіден, курстың төмендеуі экспорттық және импорттық бағалар арасындағы қатнасты нашарлатады, ал мұның өзі сол елдің сыртқы экономикалық байланыстарының тиімділігіне теріс әсер етеді.

Халқаралық валюта – несие жүйесінің негізін халқаралық валюта қоры және халқаралық қайта құру және даму банкісі құрайды .

Халқаралық валюта қоры (ХВҚ). 1947 ж. бастап қызмет істейді. Оның негізгі міндеті халқаралық сауданың дамуына, валюталық одақтардың валюта курстарын өзара реттеуге, ХВҚ – ға мүше елдерге (150- ден аса ел) несие беруге валюталық паритеттердің өзара тұрақтығын қолдауға жағдай жасау болып табылады. Халқаралық қайта құру және даму банкісі 1945 ж. құрылған. Бұл банк мүше елдердің экономикалық дамуын ынталандыру мақсатында ұзақ мерзімдік заемдар беретін үкімет аралық қаржылық ұйым. 1993 ж. бұл ұйымға Қ.Р. қабылданды.

Ұлттық валюта жүйесінің элементтері:

• Ұлттық валюиа бірлігі;

• Валюта курсының режимі;

• Валюта айналысы шарты;

• Валюта рыногі және алтын рыногі жүйесі;

• Елдің халқаралық есеп тәртібі ;

• Елдің алтын валюталық резервтерін басқару жүйесі мен елдің валюталық қорларын реттеуші құрылымы;

• Мемлекеттік мекемелердің стаусы;

Ұлттық валюталық жүйе ұлттық заңдар негізінде халқаралық құқнормасын есепке алып құрылады. Олардың ерекшеліктері ел экономикасының деңгейі және жағдайымен, оның сырқы байланыстарымен, әлеументтік даму мақсаттарымен анықталады.Ұлттық валюта жүйесінің негізінде әлемдік валюта жүйесі - әлемдік рыноктың дамуы негізінде қалыптасқан және мемлекет аралық қатнастармен бекітілген халық аралық валюталық қатнастар ұйымының формасы жұмыс істейді. Оның құрамдас элементтері:

• Негізгі халқаралық төлем құралдары (ұлттық валюталар, алтын, халқаралық валюталық бірліктер – СДР, ЭКЮ) ;

• Валюта курсын белгілеу және қолдану механизмі;

• Халқаралық төлемді баланыстау тәртібі;

• Валютаның қайта қалпына келгіштік шарты;

• Халық аралық валютаның рынок және алтын рыноктарының режимі;

• Валюталық қатнастарды реттеуші мемлекетаралық институттардың стаусы;

Сыртқы валюталық рыноктің басты экономикалық агенттері экспортерлер, импортерлер, портфльді актив ұстаушылар. Валюталық рыноктің “алғашқы” субектілері валюталық базистік сұранысы мен ұсынысын қалыптастырады. “Екішілеріне” – тікелей валюта сатумен - айеалысатын комерциялық банктер, валюталық банктер және дилерлер жатады. Екіншілердің анықтамасы шартты, өйткені қазіргі кезде сырқы валюталық рынокте валюталық кәсіпкерлердің 90% сауда операцияларымен байланыссыз. Валюта саудасының көлемді бөлігі – бұл әдеттегі биржалық ойын, пайда табу мақсатында валюта курсы айырбасталады. өте ірі халқаралық валюталық рынок орталықтары Лондон, Токио, Нью-Иорк, Франкфурт-На-Майне, Брюссенде. Халқаралық ақша айналысы сферасындағы маңызды субъект үкімет органдары.