Балакан Әлгсә. Алтн бумб

Хм... буру эс гихлә мипь оДа дахулҗ ирпәв... Пө,.. цә чантн, хот кетн... Мууха деегүр сапамб?.. Булһниг басс-' на үүл тер болҗахмб?.. Нанд ир гихлә, наснь күцсн күүкн, дэрк м<инь, күзүһинь тсврәд киисх гиҗ омглсн ухамб?

Бадмин Мапҗ тиигҗ бийән цааҗлҗ ухалх дутман, кол дорак көрә хату һазрнь җөөлдәд, улмд тохрад, һазрин өрүр булхҗ одн гисн болна.

Амбарин үүдн җиигәд секгдв. Үкр арһул мөөрв. һарч йовсн Булһн хәрү эргәд, үүдәр толһаһан шурһсн үкриг мацнаһинь иләд, йк ээлтәһәр келв: .

Сәәхн иньгму бәәрндән орад кевт. Өрүн күртл амртавар хон...

Эн җөөлн үгмүдәс Манҗин тоолвр улм батрад, тер хашан үүдиг угзрҗ татад, уралан орв.

Булһн үкрләһән күүндә бәәҗ, хашан үүдәр орҗ аашсн күүг оньһсн уга. Манҗ ардасңь яархн өөрдҗ одад, арһулхан келв:

— Булһн, мендвт.'..

Күүкн дегд чочхларн, һартк суулһан алдҗ унһаһад, сүрж сурв:

— Кембт?

Манҗ адһҗ өкәһәд, унсн суулһиг шүүрч өргәд, әәмж одсн күүкнә һарт бәрүләд, эвлүнәр келв:

— Би-ив, Манҗв...

— Багш! — болҗ Булһн урдкасн үлүһәр сүрдв.

— Булһн, би танла ик кергтә йовнав, — гиҗ Манҗ әәмҗ цәәлһв. — Та намаг бичә багш гитң... Нерәрм келтн...

Күүкн ода ирҗ невчк төвкнв. Болв цаг биш цагла ирҗ йовх залуһас тер икәр саглад, түүнә хаҗуһар медмҗән угаһар дәльтрҗ һархар, амбарин эрслә шахлдҗ, гер талан усхв. Зуг Манҗ күүкнә һарас шүүрч атхад, дор ормдан зогсхиг эрҗ, кинь давхцҗ әәмҗ келв:

—Булһн, буйн болтха, келх үгим соңстн...

—Бийим тәвтн, эс гиҗ хәәкрхв, — болҗ Булһн, дәкнәс суулһан һазрт алдҗ, сулдсн һарарн Манҗин атхсн

һариг шүрүтәһәр авч шивб.

Күүкнә зүркн, негл амарнь деврәд һархар бәәх мет, бульглҗ цокад, өрч дотркнь нег әәмшгтә, темдг уга күләврәр дүүрәд, негт задын нигт хар үүлн бүркси кевтә, харңһурад, толһань диинрәд бәәв.

Күүкн күүнә бәәдл-җирһл җигтә юмн. Насн күцәд, хев-кишгән делдх ценг болад ирхлә, эндр, эс гиҗ маңһ-

183

дур, темдг уга үзгәс, зөргтә мергн баатр ирәд, бийинһ цаһаи аризл мөрнд суулһҗ авад, туулин соиьн өвәрц нутгур авч йовн гисн болад күсл болна. Тер учрар зуркн, домбрчин сонр чики кевтә, җирһлин нуувч айсиг, чивһснәс һарсн айсла әдл, әрә чичрси чмчрлһн күртлиь оньһҗ, тер нуувчин алькнь түүиә өмн кишгин ик өргә делднә гиҗ менрҗ күләнә.

•Булһн бас эврәииь хөв-кишгән герлтә болхд ицнә. Тиикд Элвгйг гертнь күргсиә хөөн түүнд орчлң хүврсн болҗ медгдв. Экин әрүи седкл күүкид төрәд, бүкл цогцинь, зүркинь эзләд, делкә урдк урдкасн соньн~сәәхи болҗ медгдв... Дәкәд... Хар Модна һол боосн шавр хаш эадрхд Манҗ һаринь чаңһар атхад, кесг халун үгмүд келлә...

зуг Будһн багшиг тиикд юн гиҗ келснг сәәнәр медхш...

дегд әәмәд оньһҗ эс чадсн бәәҗ... Түүнә хөөн клубд...

библиотекәс дегтр авад һарч йовтл дуудад... дахулҗ одад, хаҗудан суулһла...

Күүкд күүнә ухан бүдү биш. Булһн Манҗиг бийдән ээлттәг йир сәэнәр меднә. Тегәд чигн зәрмснь үлү үзәд, хордад худл зәңг тархаҗ бәәнә... Өлзәт санань зовсн бэәдлтә тер ичртә, һутрта зәңг авч ир-лә... Әмтнә келиг бәрҗ болшго, амиг бөглҗ болшго... болв зәрмдән му зәңг күүнд байр бас үүдәдг сәнҗ...

Булһн Өлзәтиг һарсна хөөн хөөт экән тогтнулад, үгдән орулчкад, түүнә келсн тоотыг ухалад, чиңнүрдәд хәләчкәд, ӨӨЛХ1ИН, һундхин орчд, нам бийәсн нуувчлҗ байрлв...

Түүнә ашнь... генткн эн болҗана...

Манҗ Булһна хаалһиг зеегләд, гертнь орулсн уга. Күүкн йосндан төвкнәд, багшин ирсн кергиг медхәр, түүнә келхәр бәәх үгиг соңсхар седсн бийнь муульта хәрг зүркн хойр көлинь заядар үүдн тал түлкнә.

Үнинь келхд, Булһн иим харһц болхиг күүкн эмнг седкләсн урдаснь тааҗ медлә, медәд даңгин күләһәд йовла, зуг иим бәәДлтәһәр, цаг биш цагла, иигҗ генткн болх гиҗ санҗасн уга бмлә.

— Хаалһ' өгти, гертән орнав, — болҗ Булһн урдкасн арһул келв.

— Би таниг...

Кү.үкн Манҗин амнас һарх үгин утхнг тосҗ медәд, түүнәс әәҗ, таслв:

— Даарчанав,, гертән орнав...

Маиҗ ода ирҗ күү^нг деёрән зузан хувцн уга, һанц-

184

хн бүшмүдтә мовхннь оньһв, Агчмнн зуур ТСР бухар захта күлтән тәәләд, күүкнә ээм деер көдргв. Булһн, нурһн деернь немнә тәвсн бичкн ботхн кевтә, бөгдиһәд тагчг болҗ одв.

Багшт, һацата юмн, эн күүкнД келхәр гертәсн ухалж һарсн тоотнь геедрҗ одв. Тер бийиь, ямаран бәәдлд туосан сәәнәр медәд, бәәсн эв-арһан күчләд, зөв-учран цәэлһв.

—Би танд... чамд... Булһн, танд мини көвүн Элвг ик дурта...

—Би бас тана көвүнд дуртав,—-гисн үгмүд Булһна аынас эврән алдрад һарч одв.

Ик күлт көдрәтә Булһниг Манҗ татҗавад, өрчдән ч&иһар шахв.

Күүкнә хойр нүднәс байрин болн кишгин бүләкн нульмсн эврән һооҗв. Манҗ медмҗән угаһар тер нульысинь арчад, Булһниг улм-улм өрчдән щахв.

~ Намаг бичә көндәтн... Би һанцхн экән хайҗ чадтгов, — гиҗ Булһн серл авч келв.

—Экичн бидн һундащговдн...

—Та эндүрҗәдг болвзат... Цаатн нанас сән-сәәхн күүкд бәәнә...

—Нанд ода болхла, нарта-делкә деер чамас сәәхн күн уга, — гиҗ Манҗ халунар иткүлҗ келв.

Манҗ седклднь орҗ ирснәс нааран Булһн хая-хая бийэн нүр үздгт хәләнә. Төгрг хавтха чирәһән, коткр товч хамран, галгр хар нүдән үзчкәд — бийән наад бәрнә. <Хәэмнь, иим бәәдлтә чамд кен дурлхв», — гиҗ тер бийэн басҗ, сәәхн зүс-зүрк эс заясн тәвсн хөвдән һундҗ иульмс һардг билә. Тер учрар, ода Манҗиг «чамас сәә- и күн нарта-делкә Деер уга» гиҗ келхлә, Булһн ичрһутран мартҗ, багшиг күзүнәснь батар теврв.

Тедн кесгтән күүндәд зогсв.

— Булһн, Булһн, яһлачи? —гиҗ хәәкрсн дун гертәс

еонсгдв,

—Намаг дуудҗана, — болҗ куүкн сана орулв. — Маңһдур манаһур ирҗ баазла күүндтн.

Булһн гуүһәд герурн орҗ одв.

Манҗин манна деер йиртмҗин нарнла әдл нарн маидлсн болад, өрчнь шин айсар делврҗ дүүрәд, өргәд дув улх дурнь күрч, чаңһ-чаңһар ишкәд, Сәәңи Экнә уульнцар, батар тавглҗ Һазр ишкәд, герәдән һарв.

1$5

14.

Манҗ Шаккан тал ирв. Булһн цаад хорад эииннъ толһа бәрәд, орндгин өмң, табуретк деер сууснь харгдв. Орҗ ирсн күүг, кенинь медхәр седәд, күүкн босад хәләхлә— багш болна.

Кезә күрәд иряә, —гиһәд эндрин дуусн күләсн бийнь, генткн Манҗиг үзәд, Булһна зүркн күгдлҗ цокад, махмуднь менрҗ одв. Күүкнә нүдн деер, өрүни туңһлң чиг мет нульмсна дусал һарч ирәд, хавтха халхарнь ургшан һооҗв. «Көөркү, экнь күнд бәәдг болҗана»,—гиҗ санн, Манҗ уралан ишкәд, цаад хораһур орв.

Цааран хәләҗ кевтсн Шакка, залу күүнә мендлсн ду соңсчкад, нааран эргв. Эс таньдг залу кү өмнән үзад, толһань яарад һарад бәәсн биинь, Шакка өвдкүрәц диилҗ, төвшүн дууһар мендлв:

— Эгч, эмч ирҗ хәләнү? — болҗ Манҗ,-юунас авн күүрән эклхән медҗ эс чадад, түрүн ухандан орсн үгмүдән келчкв.

Тер ээлттәһәр келсн үгмүдңь дигтә Шаккан зүркнд одҗ гусв — медәтә күүнд җөөлн үг болһн — ачлсн ачлһһн болҗ медгднә.

— Ирнә, — гиҗ эмгн серглң дууһар хәрү өгв. — Зуг мини гемиг негчн эмч эдгәҗ чадшго юмн.

— Юңгад? — Манҗ алң болҗ Шаккаһур хәләв.

— Я-а, Булһн, суух стул тәвҗ өгхнчн, — гиҗ эмгн са-

суусн табуретк тал зааһад, суух зөв келтл, батлад сууһад авчкв.

булһн эс медгчәр хот кедг хораһур һарчкад, тенд нурһарн беш түшәд, тедн хойрин күүндвриг, үг болһнинь алдл уга, чиңнәд, әәмәд зогсҗана;

—- Кукн, чй кенә кен гидг күмбч? — бблҗ Шйкка, багшиг таньдг бңйнь, зөрц сурв.

— Мини нерн — Бадм'ин Манҗ. Эцкм урднь энүнд колхоэин аклдч йбвла, экм бригадир билә,-“тиҗ багш

— Мөн, ода ирҗ оньһҗанав. Хәрнь урднь узсн, тань* дг күүнә бәәдл һарад бәәвч.

180

Кесгтәи күүпдәд орксна хөөн Манҗ ирсн кергән кслв.

— Би яахв... би көгшн күмб... дәкәд цогцарн дүүрң гемтәв... Би тадпа хоорнд орлцшгов... Эврәп медцхәтн...

Булһн нам чнкән иткҗ бәэхш. Экм,. баавм... Дегд байрлн әәмхләрн, күүкн теднә сүүлин күүпдсн үгмүдиг оньһсн уга. Генткн эн саамла Шакка дуудв:

— Булһн, яһҗ одлачи? Наар...

Күүкн аярхн-аярхн ишкәд, ик хораһур орҗ ирәд, экиннь көл тал зогсв.

•—Кезәнә болхла, күүкнд_әрк зөөһәд, хүрм өгәд, бүкл әәмг көл-көдлдг билә. Ода цагнь тиим бнш... Орннутг үүмәтә цагт олн-әмтн зөвүртә болдмн. Ода яахв, цаг-цагин кирцәһәр бәәх кергтә... О, дәрк, олн бурхд тусан халдаһад, одак Гитлер гидг андниг уңг-тохминь таслхла, тадн җирһәд, дүркләд суух селгән чигн ирх. Ода кеерән эврән медтн... Булһн, күүкм, багш мана тал ик әрүн седклтә ирҗ. Тниклә бидн чигн түүнә тер седклиг һундах зөв угавдн. Чи юн гиҗ санҗанач, — болҗ Шакка нег кииһәр келәд хайчкв.

—Баав, би тана үгэс һаршгов, — гиҗ Булһн әрә соңсгдмар хәрү өгв.

—Мини үг негн, чини ухан-седкл талдан... Би биш, «н хәрд һарх болҗанач...

Шаккан.келсн цецн үгмүд Манҗд чигн. -БулһнД чигн

чк баир болн ханлт үүдәв. .Үгдән багтсна хөөн багш ке-

ЛВ;

.. — Би, эгч Шакка, таниг бас бий талан авнав.

—Герән яахв?

— Герттн орх улс олдх.

Манҗ Булһн хойрин хәләц ода ирҗ зөрлцв. Тедн хоорндан күүндлһн үгаһар өрчинь дүүргсн байр-бахан болн ирсн хөв-кишгин чинриг медлцҗ, күн болһн онц-онц- дан тер тоот ик өргмҗән зүркндән өлзәтәһәр цшңгрәҗ, иргчән герлтә болхд урдаснь ицҗ, омгта болцхав.

Маңһдуртнь Булһниг герәдәя буулһҗ авх болҗ зөвшәрәд, Манҗ теднәһәс ик өргмҗтә үүд алхад һархла, Булһн хөөт экиннь орндгин өмн сөгдәд, өрч деернь тол-

һаһан тәвәд, усн-цасн уульв.

__ Уульхмн биш, байрлхмн. Багш сән күн бәәдлтә, чамаг кезәдчн һундахн уга. Көөркүм, хөв-кишг ирхлә, түүг нульмсар бичә эвд, — гиһәд Шакка күүкнә атхр ни-

гт хар үсиг таалмҗтаһар илв.

— Баав минь, таниһән кезәдчп мартшгов, — гиҗ ке-

187

ЛәД, Булһн бийән татад, нульмсан арчад босхла, гёнткн Шакка асхрулад, зар-зар гиһәд уульв.

1— Баав, яһвта, — болҗ күүкн әәв.

Шакка хәрү өгси уга. Булһн хөөт экләһән юн болсиг кезәдчн медш уга, юңгад гихлә, Шакка юунас авн ода уульҗахан үкн „үктлән келш уга.

Нульмсн, нульмси, дотрас башрдҗ уульсн нульмсн, һашун болдг сәнҗ. Шакка кедү дәкҗ Булһниг зоваснболхв, болх-<болшго тоотас көлтә цоксн болхв.

Түүнд бас учр бәәнә. Шакка ирсн җилдән бичкн Булһниг, һарһсн экләнь әдл асрад, килмҗән өгәд, һундадго, өөлүлдго билә. Зуг өдрмүд давад, цаг ирх дутман Шакка, орчлңгин зокалар, эврән эк болх күслтә билә. Болв заясн заячнь, тәвсн хөвнь түүнәс буру хандсн кевтә, түрүн җилдән чигн, түүнә Дарук җилмүдт чигн түүнд ург үүДсн уга. Аш сүүлднь Шакка, эн насндан үр һарһхасн өөгдсән лавтаһар медчкәд, заячдан, хөвдән һундад; түүнә зөвүр, зовлңд бүкл делкә бурута мет, эргндк улстан чигн, эврә залудан чигн, һартнь өсҗәх өнчн күүкнд чигн уурнь күрч, тер ууран олн-әмтәрч болн залуһарн һарһҗ чадшго болад, муульта Булһнар һарһдг билә.

Шаккан түрүн цоксн цоклһн, урднь Хөөт экин ээлтд дассн Булһниг икәр алңтрулв, зуг улм цаарандан бәәх дутман бичкн күүкнә бәәх бәәдл урдкасн муурад, тесхд күчр болад ирв.

Хөөт эк Булһниг эцкнь бәәсн цагтиләр цокҗ эс чадхларн, дораһар чимкдг билә. Тер бийнь күүкн тесәд бәәдмн.

Өцкнь өңгрснә хөөн Булһнд оддг элгн-садн уга, зарһ бәрдг өөрхн күн уга болад, тер Шаккан харалыг чигн, зовалһиг чигн, тәвсн хөвнь урДаснь Тиигәд зурчкснддаалһад, өмнкәсн чигн тевчңһү, ноМһн, өлчр болҗ одв.

Түүнә хөөн өсәд-босад, олна зергләнд йовад, әмтнә җирһл үзәд, эврәннь бәәдл терүнлә ‘дүңцүләд хәләхлә, күүкнә өмн Шаккан һарһад бәәсң тоот илдәд, шоваһад һарч ирв. Болв дассн юмн — дассндан, Булһн хөөт экән тевчәд бәәв.

Күүнә йоста седкл, ухан — түрү-зүдү учрхла күццдән медгддгбәәҗ. Шакка гемтәд, урдк омгнь шантрад, хаҗуһин дөң кергтә болхла, Булһн түүг негчн агчмд һазалҗ хайсн уга. Нам чидхнь, урдк-урдкасн эк деерән элкдәд, кергтә гисинь олад, ас гисинь — өгәд, ке гисинь— күцәһәд бәәхлә, Шаккан цаг зуур хатурсн зүркн, тәвсн

188

т, ааяси заяч хамгтан һундад атхрлсн сёдклнь хоаләД, тждәд, тиннһәд, урдк, эцктиь ирсп түрүн цагиннь бәәдл һарч одв. Тер хүврлт Булһнд җивр зүүлһәд, багшур серсн дурнлань негдәд, күүкиг сүүлин цагин эргцд ик байрта болн өргмҗтә бәәлһв.

Ода Манҗиг ирәд һархла, Шакка эврәннь бәәдл-җи- рһлән болн өцгрсн цаган агчмин зуур шүүҗ-шалһҗ хәлэһэд, бийән гемшәһәд, һарһад бәәсн аальдан болн йовд- лдан тәәлвр хәәҗәнә,. Тегәд чигн тер һарһад бәәсн үүләсн бийән гетлгхәр, тиикд генн һәргтә болсар тиим үндстә йовдл һ^рһад бәәҗв гиҗ ода санҗана. Булһнас талдан урн болсн болхла, тер харалас, тер зовалһнас, тер цоклһнас өшрәд, өрчнь хар седкләр дүүрәд, ашднь амр-зая ’ өгшго билә. Түүг Шакка ода. наснь ирәд, медәрхлбрн, одж. медҗәнә.

Бблв Булһн тйим биш болҗ һарв. Нам Шаккан зовалһнастер улм батрсн, диилвр бәрсн өңгтә. Кедү сардан эмгн гемтә кейтнә, зуг күүкн негчн шүрүн үгәр түүг һундасн уга. Элкнәс һарсн үрнәһ дота седклтә. Хатуг җөелн. иднә гидг — унн сәнҗ.

Булһн эвлә-эвлә бәәҗ, әрән гиҗ Шаккаг Тогтнулҗ авб.

Шаккан герәс иигән һархлань, Манҗиг нёг күн дуудв. Күләһәд зогсхла — Өлзәт бәәҗ.

— Багш, асхн болһн ийгән йовад бәәх, танд юн киивр гем ирвә, — болҗ күүкн шуд иләр сурв.

**Мини нааран йовсн танд юн болҗана, — гиҗ Манҗ Жуугна Өлзәтин келсн үгд түрүләд алмацад,. дәкәд зөвәр шүрүтәһәр сурв.

—Учр бәәһәд келҗәдг болхгов.

—Хм... — Багш, нам тиим хәрү эс күләҗәснДән, келх

үгмүд олҗ ’эс чадад, хахад-цахад бәәв.

Күүкиг дуудхд хәрү эргәд зогссн Манҗ, дор ормдан эгц эргәд, цааран һарад йовхар седхлә, Өлзәт түуг һарасйь шүүрч атхад,. бийүрн татад, өрч Деернь толһаһан тәвәд, ээм-далнь чичрҗ эңсҗ уульв. Манҗ урдкасн үлүһәр әәмәд, яах-кеехән медл уга, җөөлнәр келв:

— Өлзәт, яһҗанат?.. Тогтнтн... Бийән һартан автн...

— Уга, уга, бийән һартан авч чадшгов, чамас көлгә седклдән... гы-гы... чама угаһар нанд нарн чигн, аһар

189

1гйги тег чигн уга... Манҗ, сәәхн Иньгм... — Өлзәт багшин күзүнәс теврчкәд, күүнәс басулсп бичкн куукд кептә, экрҗ ицлтәһәр улм түүнә өрчүр толһаһан шахв.

— Би Булһнд дуртав... Маңһдур түүг буулһҗ авчакав, гиҗ Манҗ, сүүлин ч’идлән хураҗ ун келв.

— Булһн... Булһниг... Уга, уга! Чи түүг авх зөв угач» Терчн зута бәәдлтә,, тьфу, хавтха чирә/гә, товч хамрта., Уга, чи сәәхн залу, тиим му зүстә-зүрктә герг авх зөв угач, — болҗ Өлзәт, бийән бәрҗ эс чадад, негт багшии чееҗиг нәрхн эвлүн һарарн түлкәд, негт түүнә толһаг хойр һарарн хавчҗ бәрәд, чирәһүрн өөрдхәд, эңсҗ-энлҗ келв.

мөслҗ келчкәд, Манҗ өрчүрнь зууньрҗасн куукиг хәрү түлкчкәд, цааран һарад йовв.

— Манҗ, Манҗ, намаг яһ гинәч?.. Би чама угаһар...

Өлзәт киитн һазр деер түргүл унв. Тер, бәәдлнь, элкдҗ кевтәд, хойр һарарн һазр мааҗад, элсн, цасн, бальчг хамгиг шүурҗ, уралан мөлксн бәәдлтә. Манҗ негт хәрү эргәд, күүкиг босхҗ авс гиҗ санчкад, түүнә бәәд-

ләс сүрдәд, улм ишкдлән чаңһаҗ өгв.

«Чирән сәәхнәс чееҗин сәәхн әрүн», — гиж нимгнцасн түүнә валенкин тавг дор шухтнв.

15.

Манҗ Булһңла ханьцад, кесг сар болв. Шакка бий деерән талдан өрк орулҗ авад, күргнә талан һарсн уга. Кооку эмгн, сәәхн эрүллә әдл бәәҗәһәд,. генткн өңгрҗ одв. Эмчнр түуг цуснь деврәд, тиигҗ одва гиҗ ашлвр кев.

Өлзәт Манҗиг гер авсна хөөн, хойр сард «гемтавгн* һәд» көдлмшт ч1игн, клубд чигн һарл уга бәәҗ-бәәҗ, аш

гүн хурнясна орм үлдәд, даңгин пудр түркәд бәәдг чи* рәнь, шанань хавчгдад, талкинңь ясн шоваһад һарч иов.

190

Булһн түрүн өдрәсн авн Манҗд цань уга мтклтәһәр дурлв. Эрт босад гериннь көдлмшән чиләчкәд, Элвгин орна өмн одад, тер көвүг серүдхдән әрвләд, кесгтән сууна. Бичкн көвүнә нөөртән инәсн инәдн болһниг дахад инәһәд, зәрмдән дегд өкәрлхләрн, гүүҗ босад, маңнаһаснь чаңһар үмсәд авна. Эн саамла көвүн хойр нүдән селн нухад, серҗ ирәд, өмнән бәәсн экән үзәд:

— Баав!.— гиһәд теврлднә.

Эн тоотыг Манҗ, көнҗлин ДРР, унтсн болад кевтхләрн, нүднәннь булңгар һэәхәд, чееҗнь байрар деврәд, зүркнь чаңһар цокад, эс тесҗ чадхларн, көнҗлән әрҗ хаяд, дотрк киилг шалвртаһан гүүҗ ирәд хойраһинь теврәд, селн-селн үмснә. Эн саамла эдниг үзсн әмтс һурвулн бичкн күүкд гиҗ санхмн — тедү дүңгә альвлцхана.

Бмчкн күүкд ээлтд дурта болна. Булһнйг Манҗ түрүң болҗ герт дахулҗ ирхд, тавта Элвгг мини эк биш гичкәд, өөрдҗ өгл уга бәәлр. Ода болхла, «баав, баав», гиһәд ардаснь дахад ңовна. Эн тоот цуһар Булһна у чееҗд хадһлата бәәсн ик дурна көрңгиг деврәнә. Бийнь өнчн мууһар өссн төләдән, күүнә ормд эк болхларн, ик дурнаннь көрңгән көвүнә өмн секв. Дән дотр детдомд хәләвр тату өссн Элвг — дегд альвн бәәҗ. Эцкнь һанцхн үрн гиһәд эрклүләд бәәсн учрар, көвүнә заң бас үрҗ одсн бәәдлтә. Коокуһин келсн тоот Элвгин нег чикәрнь орац, талдан чикәрнь һарч оддг бәәсн бәәдлтә.

Ода Булһн көвүн хойрин хоорнд үгәр цәәлһхәс даву ТйЗрлТ, таалмҗ эклв. Көвүн Булһнур иҗлдв, эк Элвгүр ээлТйГ

Мйнҗ нёг дәкҗ школас 1ирхләрн,. гергән юм бичдг столый йрд цааста, карандашта суусинь үэв. Булһн, сурһульч мет, әәмҗ, цаасн карандаш хойран чееҗдән, бүшмудиннь өврт бултулв.

Манҗ, калошан тәәлл уга и.ньгүрн өөрдэд, өврлсн цаасинь булаҗ авхар седхлә, Булһп стол деер түргүл ун-

чкад, өгбн уга.

Манҗ Булһниг, Элвглә әдл, гиигнәр өргәД, орндг дее0ӘН суулһчкад, закв:

__ Цаасан. үзүл’ л Мә/ МӘ/ гиж Булһн а гхр үсән ясн бәәҗ, һартк

191

Зуг эмТдин щугшлһн тагчгиг эвдҗ соцсгдна.

—Юмн болхн уга...

—Бичә зовтха...

—Өдгә цагин эмч сән...

—Эдгх!..

Эн тоот селвг үгмуд Булһна чикнә һазаһар одад бәә-

нә.

— Шулудтн, адһтн! — гиҗ Үлмҗин Тархаг адһан, Булһн генткн цаи деерәс гедр эргәд, кенд келҗәхнь медгдл уга, хәәкрв:

— Көвүһим, Элвгим,, хәләҗәтн...

Булһн, Әәдрхнә ик цаһан больницд орҗ ирн, Бадмин Манҗин тускар сурв. Цасн цаһан халатта, овр иштәкозлдур зүүсн, дүүрң цогцта эмч, бериг зовәрт козлдуриннь дееһәр оньһҗ хәләҗәһәд, соньмсв:

— Та, юн садмт?_ ■— Би... би... шулун келтн... би гергньв...

Хм... — Эмч, келхв бәәхв гисн бәәдлтәһәр, козлдуран нүднәсн авад, негт шилинь үләҗ арчад, негт хәрү күдндән зүүһәд, түдәд бәәв.

Булһнд эмчин тер түдлһн ик сонҗта болад, цааранднь тесҗ чадлго, асхрулҗ, бичкн күүкдлә әдл, экрн бәәҗ уульв.

— Нульмсн... күүнд тус болад уга юмн... Хм... кхе...

кхе... Суутн, дү күүкн, — гиҗ эмч ик ээЛтәһәр келәд, эврән турүләд суув. — Та гергнь болхла, үн соңсх зөвтәт.

— Нанд үннәс талдан юмн керг уга, — болад, Булһн эмчин заасн стулд бас суув.

— Дән, дән, —-гиҗ эмч саналдв. — Ик үүл дәәндбәәнә. Тана залуһин оошкд ик сумн бәәнә. Ташр деернь тер сумн зүркнләнь харһн. алдад бәәнә. Бидн эндр керчхәр бәәнәвдн... Операц күнд операц... Зуунас негхн процент ицл бәәнә... Тегәд таниг күләҗәләвдн. Тиим операц кехд — тана зөвшәл кергтә...

—Керчлһнугаһар харсдг арһ угай? — болҗ Булһн туңшв.

—Уга. Һа1щхн харслһн — операцд. Болв... дәкәд нег давтҗанав. Зуунас негхн процент ицл.

—Нань арһ уга болхла, би зөвтәв. Зуг залуһим нанд үзүлтн.

—Уга, үзулҗ болшго.

194