1.4. Język jako kod tekstotwórczy

1.4.1. Znakowy system języka

Nauka o znakach jest nazywana z jęz. greckiego semiotyką (czas. Sēmeióō- oznaczam) lub semiologią (rzecz, sēmeîon- znak).

Znakiem jest każde zjawisko, przedmiot lub zdarzenie, które łączy następujące cechy:

1. Wszelki znak jest dostrzegany za pomocą ludzkiego zmysłu. Istnieją:

- znaki wzrokowe (np. flagi państwowe, jako znaki przynależności danego obiektu do danego państwa; herby, znaki drogowe, nuty i ich połączenia jako znaki graficzne dźwięków muzycznych)

- znaki słuchowe (np. sygnały radiowe, hymny państwowe, bicie zegara, syreny alarmowe, oklaski)

- znaki dotykowe (uścisk dłoni, poklepywanie po plecach); występują rzadziej niż wzrokowe i słuchowe

2. Każdy znak jest przez kogoś nadawany- jeżeli znak dociera do narządów zmysłowych człowieka (odbiorca znaku) to jest to skutkiem uprzedniego działania in. człowieka (nadawca znaku).

Nadawcę i odbiorcę znaku nazywamy użytkownikami znaku.

Jeden znak np. sygnał radiowy może mieć więcej niż jednego nadawcę, a także więcej niż jednego odbiorcę. Sytuacja skrajna jest wtedy, gdy znak nie znajduje odbiorcy.

3. Zakłada się, że nadawca nadaje znak umyślnie, tak aby został dostrzeżony(odebrany) przez odbiorcę (adresata znaku). Jest on adresatem bez względu na to, czy dostrzega znak, czy też nie.

Każdy znak musi mieć adresata: indywidualnego, zbiorowego, bliskiego lub dalekiego w czasie i przestrzeni, często nawet nieświadomego samemu nadawcy.

4. Zamiarem nadawcy jest to, aby znak dotarł do odbiorcy i to, aby odbiór znaku nasunął adresatowi myśl o treści i cechach z góry ustalonych przez nadawcę, czyli aby go (znak) poprawnie zinterpretować lub zrozumieć.

Połączenie nadania znaku z jego interpretacją przez odbiorcę nazywamy porozumiewaniem się lub komunikowaniem się użytkowników znaku.

5. Koniecznym warunkiem dobrego porozumiewania się użytkowników określonego znaku jest to, żeby obie strony procesu komunikacji znały dotyczący go uzus semiotyczny- tzn. używały znaku w tym samym znaczeniu, we wspólnej konwencji. Bez jego znajomości nie można trafnie zrozumieć znaku. Ta zasada obowiązuje w komunikacji medialnej- fotografia, film, komiks, reklama, strona internetowa, audycja radiowa, aby właściwie zostały odczytane, muszą być zdekodowane i popranie zinterpretowane przez odbiorcę komunikatu medialnego.

1.4.2. Komunikacyjna funkcja języka

Język i funkcje mowy ludzkiej były obiektami zainteresowań już starożytnych greckich filozofów. Arystoteles zauważył powiązanie języka z człowiekiem i jego myśleniem, a wyrazy = znaki przedmiotów i pojęć.

Dopiero w XX w. powstały dwie znane teorie funkcji języka:

1. Teoria Karola Bühlera (1934)

Akt mowy posiada 5 elementów:

- Nadawca

- Odbiorca

- Przedmiot, o który chodzi

- Forma znaku językowego

- Treść znaku językowego

2. Teoria Romana Jacobsona (1960)

Jacobson rozwinął koncepcję Bühlera: Język powinien być badany we wszystkich odmianach swoich funkcji. Przed rozważaniami nad poetycką funkcją języka musimy określić jej miejsce wśród in. funkcji językowych.

Jacobson wymienia 6 czynników determinujących komunikację, będących w następującej relacji:

KONTEKST (TREŚĆ KOMUNIKATU) KOMUNIKAT (MESSAGE)

Nadawca O Odbiorca

KONTAKT (KANAŁ FIZYCZNY I PSYCHOLOGICZNY KOMUNIKATU) KOD (GRAMATYKA I SŁOWNIK)

1. Nadawca kieruje komunikat do odbiorcy. Aby komunikat był efektywny, musi być dostosowany do kontekstu uchwytnego dla odbiorcy (albo zwerbalizowanego, albo takiego, który da się zwerbalizować).

2. Konieczny jest kod wspólny dla nadawcy (ten kto koduje komunikat) i odbiorcy (ten kto dekoduję komunikat).

3. Na koniec musi istnieć kontakt- fizyczny kanał i psychiczny związek między nadawcą i odbiorcą, który umożliwia im swobodną komunikację.

Każdy z tych sześciu czynników determinuje inną funkcję języka, zazwyczaj w jednym komunikacie można znaleźć więcej niż jedną funkcją, choć istnieje funkcje nadrzędna.