№1.3 Практикалық сабақ

Тақырыбы: Циклдік алгоритмдерді бағдарламалау.

Мақсаты: DELPHI ортасында бағдарламаларды өңдеудің қарапайым құралдарын меңгеру. Циклдік алгоритмнің бағдарламасын құру және өңдеу.

Қажетті құралдар мен материалдар: ДК, Delphi ортасы.

Мазмұны мен жұмысты орындау реті

1. Теориялық материалды қайталау.

3.1. Pascal тіліндегі циклдерді ұйымдастыру операторлары repeat, whіle, for

Цикл деп мәліметтердің әртүрлі аралық мәндерінде белгілі бір операторларды бірнеше рет қайталап орыдауды айтады. Қайталау саны айқын немесе айқын емес түрде берілуі мүмкін.

Қайталауды ұйымдастыру үшін Pascal тілінде үш түрлі оператор қолданылады.

repeat

<операторлар>

until <шарт>;

операторы repeat және until қызметші сөздерінің арасындағы операторларды <шарт>=true шарты орындалғанға дейін қайталауды ұйымдастырады, сосын басқару цикл операторынан кейін орналасқан операторға береді.

While <шарт>do begin

<операторлар>

end;

операторы begin және end қызметші сөздерінің арасындағы операторларды <шарт>=fаlse шарты орындалғанға дейін қайталауды ұйымдастырдаы. Егер <шарт>=fаlse шарты бірден орнындалатын болса, онда <операторлар> бір де бір рет орындалмайды.

for i:=i1 to i2 do begin

<операторлар>

end;

операторы i цикл айнымалысының «бірлік» қадамммен бастапқы i1 мәнінен бастап соңғы i2 мәніне дейінгі өспелі өзгерісінде қайталауды ұйымдастырады. Егерi2>i1 болса,онад <операторлар>бір де бір рет орындалмайды. Осы оператордың тағы бір түрі for i:=i2 downto i1 do begin <операторлар> end i-дің бірге кему кезіндегі мәнінде қайталауды ұйымдастырады.

3.2. Delphi-дегі бағдарламаларды өңдеу құралдары

Жаңадан жазылған бағдарламаны орындау кезінде қателер табылады.

Бірінші деңгейлі қателер (компиляция қателері) операторлырды дұрыс жазбаумен байланысты (орфографиялық, синтаксистік). Қатені тапқан кезде DELPHI компиляторы қате табылған жолдың бірінші операторының қасына тоқтайды. Экранның төменгі жағында жобада табылған барлық қателер туралы мәліметті көрсететін мәтіндік терезе пайда болады. Осы терезенің әрбір жолында қате табылған файл аты, жолдың номері және қатенің сипаттамасы көрсетіледі. Қажетті қате жолына көшу үшін оның сипаттамасы көрсетілген жолды екі рет шерту керек. Қате туралы толық ақпарат алу үшін F1 пернесін басып HELP анықтамасын ашуға болады. Бір қате басқа қателерді туындатуы мүмкін, сондықтан сол қатені жойған кезде онымен байланысты қателер де жойылады. Сондықтан қателерді жоғарыдан төмен қарай түзетіп, бағдарламаны қайтадан компиляциялап отырған дұрыс болады.

Екінші деңгейлі қателер (орындау қателері) таңдалған шешім алгоритмінің қателерімен немесе алгоритмді бағдарламалық жүзеге асырылуымен байланысты. Бұл қателер есептеу нәтижесі дұрыс болмағанда немесе нольге бөлу және т.с.с. байқалады. Сондықтан бағдарламаны тестілеу керек, яғни белгілі мәндерде қандай нәтиже алатынын алдын ала есептеу керек. Егер тесттік есептеулер қате екенін көрсетсе, онда DELPHI ортасының өңдеу құралдарын қолдануға болады.

Қарапайым жағдайда қатені жою үшін мыналарды орындауға болады. Мәтніді редактрлеу терезесінің күмән келтіретін бөлігінің алдына курсорды орналастырып, F4 пернесін басыңыз (курсорға дейін орындау). Орындау курсор тұрған жолда тоқтатылады. Енді қажетті айнымалылардың мәндерін көруге болады. Ол үшін қажетті айнымалы үстіне курсорды қоюға (экранға оның мәні шығарылады) немесе Ctrl-F7 пернелерін басып, пайда болған сұхбатттасу терезесінде өажетті айнымалысын көрсетуге болады (бұл терезеде бағдарламаны орындау кезінде айнымалының мәнін өзгертуге болады). F7 пернесін (қадамдап орындау) баса отырып бағдарламаны жолдап, айнымалылардың өзгерісін және есептелудің дұрыстығын бақылай отырып орындауға болады. Егер курсор цикл ішінде орналасатын болса, F4 пернесін басқаннан кейін цикл денесі бір рет орындалып есептеу тоқтатылады. Есептеуді жалғастыру үшін Run мәзірінің <Run> пунктін таңдау керек.