40. Беларуская сср на міжнароднай арэне

1 лютага 1944 г. Вярхоўны Савет СССР прыняў Закон «Аб наданні саюзным рэспублікам паўнамоцтваў у галіне знешніх зносін і аб ператварэнні ў сувязі з гэтым Народна-га камісарыята замежных спраў з агульнасаюзнага ў саюз-на-рэспубліканскі народны камісарыят». Закон замацаваў права саюзных рэспублік наладжваць непасрэдныя сувязі з замежнымі дзяржавамі, заключаць з імі пагадненні і аб-меньвацца дыпламатычнымі прадстаўніцтвамі. У адпавед-насці з гэтым Законам 24 сакавіка 1944 г. быў утвораны Народны камісарыят замежных спраў БССР. 26 сакавіка 1946 г. ён быў ператвораны ў Міністэрства замежных спраў. Наркамат разгарнуў вялікую работу, пацвярджэннем чаму з'явіўся ўдзел БССР у стварэнні Арганізацыі Аб'яднаных Нацый і ў распрацоўцы яе Устава.

Рашэнне аб уключэнні БССР і УССР у лік дзяржаў-заснавальніц ААН было прынята адзінагалосна. 6 мая 1945 г. паўнамоцная дэлегацыя БССР на чале з наркамам замеж-ных спраў К.В. Кісялёвым прыбыла ў Сан-Францыска і 8 мая ўключылася ў работу канферэнцыі Арганізацыі Аб'ядна-ных Нацый.

26 чэрвеня 1945 г. упаўнаважаныя дзяржаў-заснавальніц, у тым ліку і БССР, падпісалі Устаў ААН, які 30 жніўня 1945 г. быў ратыфікаваны Прэзідыумам Вярхоўнага Савета БССР.

УдзеЛ у рабоце ААН паклаў пачатак новаму этапу знеш-непалітычнай дзейнасці Беларусі, якая працякала ў адпа-веднасці з нормамі міжнароднага права і ажыццяўлялася ў розных міжнародна-прававых формах. Рэспубліка вяла знач-ную дыпламатычную перапіску, удзельнічала ў рабоце роз-ных міжнародных канферэнцый, была членам многіх між-урадавых арганізацый, мела дагаворную практыку, аказ-вала дапамогу краінам, якія сталі на шлях самастойнага развіцця. Органы знешніх зносін выступалі з дэкларацы-ямі, заявамі і адозвамі па агульных і асобных пытаннях міжнародных зносін. 3 цягам часу ўстанавіліся пастаянныя кантакты ўрада БССР з урадамі дзяржаў і міжнароднымі арганізацыямі.

Беларусь мела сваіх пастаянных прадстаўнікоў пры штаб- іатэрах некаторых міжнародных арганізацый. Пастаяннае адстаўніцтва нашай дзяржавы пры ААН і цяпер садзей-

Ігічае абароне знешнепалітычных інтарэсаў рэспублікі ў Ьозных органах Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, дапама-гае ўступаць у дзелавыя кантакты з прадстаўнікамі іншых

взяржаў пры ААН. БССР мела пастаянных прадстаўнікоў Вры еўрапейскім аддзяленні ААН і іншых арганізацыях у ■Кэневе, пры ЮНЕСКА ў Парыжы. Пэўныя функцыі рэс-Вубліканскага органа знешніх зносін выконвала і Паста-Вннае прадстаўніцтва Саўміна БССР пры Саўміне СССР.

Дыпламатычныя зносіны БССР з замежнымі дзяржа-■вамі ажыццяўляліся з дапамогай пасольстваў і місій СССР, ■кшь канстытуцыі БССР і СССР не змяшчалі якіх-небудзь ■іалажэнняў, што перашкаджалі наладжванню і развіццю Віепасрэдных дыпламатычных сувязей БССР з замежнымі Ёдзяржавамі.

У пасляваенны перыяд далейшае развіццё атрымалі міжна-■одна-прававыя формы знешнепалітычнай дзейнасці БССР, ■акія, як непасрэдныя перагаворы з замежнымі дзяржавамі. ■Гак, восенню 1944 г. праводзіліся беларуска-польскія перага-іоры па пытанню змянення лініі дзяржаўнай граніцы.

Асобае месца ў дыпламатычнай практыцы БССР зай-іала заключэнне многабаковых дагавароў з замежнымі ізяржавамі. У 1940—80-я гг. рэспубліка ўдзельнічала больш іым у 300 розных міжнародных канферэнцыях. Сярод іх рэба адзначыць Парыжскую мірную канферэнцыю 1946 г., кліканую з мэтай выпрацоўкі мірных дагавороў з Балга-іыяй, Венгрыяй, Італіяй, Румыніяй і Фінляндыяй — бы-ымі саюзнікамі Германіі.

Удзел БССР у кадыфікацыі і развіцці міжнароднага права жыццяўляўся ў ходзе дыпламатычных кансультацый і пера-авораў з прадстаўнікамі розных дзяржаў, якія праводзіліся к на двухбаковай, так і на шматбаковай аснове. БССР заў-ёды брала ўдзел у розных міжнародных (міжурадавых) кан-)ерэнцыях, што спецыяльна склікаліся для кадыфікацыі асоб-ых галін і інстытутаў міжнароднага права. Разам з дэлегацы-мі СССР і УССР дэлегацыя Беларускай ССР удзельнічала ў ^абоце Дыпламатычнай канферэнцыі па абароне ахвяр вай-іы, якая праходзіла ў Жэневе ў 1949 г.

У 1954 г. прадстаўнікі БССР удзельнічалі ў рабоце Гааг-скай канферэнцыі па абароне культурных каштоўнасцей у выпадку ўзброенага канфлікту, у 1958 і 1960 гг. — у Жэнеўскай і Брусельскай канферэнцыях па кадыфікацыі важнейшых норм дыпламатычнага права, у 1963 г. — у Венскай канферэнцыі па консульскіх зносінах і імунітэтах, а таксама ў канферэн-цыях па паветранаму праву ў Гаазе (1970), па праву міжна-родных дагавороў у Вене (1968—1969) і г. д.

Вялікай была дагаворная практыка БССР.

Беларуская дэлегацыя ўдзельнічала ва ўсіх чарговых і нечарговых сесіях Генеральнай Асамблеі ААН. Яе члены вылучаліся на розныя кіруючыя пасты ў Арганізацыі Аб'яд-наных Нацый, уключаючы пасады намесніка старшыні Ге-неральнай Асамблеі, старшынь, намеснікаў і дакладчыкаў галоўных камітэтаў Генеральнай Асамблеі, а таксама вы-біраліся ў склад розных камісій ААН.

Немалаважным з'яўлялася членства Беларускай ССР у спецыялізаваных установах ААН, створаных на аснове міжурадавых пагадненняў, — Сусветнай метэаралагічнай ар-ганізацыі (СМА), Міжнароднай арганізацыі працы (МАП), Міжнародным саюзе электрасувязі (МСЭ), Сусветным паш-товым саюзе (СПС), Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па пы-таннях асветы, навукі і культуры (ЮНЕСКА), Міжнароднай арганізацыі грамадзянскай авіяцыі (ІКАО), Міжнародным агенцтве па атамнай энергіі (МАГАТЭ) і інш.

Прытрымліваючыся ва ўсіх пытаннях «узгодненай лініі сацыялізму», Беларуская ССР разам з СССР і УССР дабіліся прыняцця шэрага актаў у абарону інтарэсаў працоўных у капіталістычных і тых краінах, што сталі на шлях развіцця, а таксама цэлага шэрага дакументаў па раззбраенню.

Такім чынам, пасля ўступлення ў члены ААН БССР атрымала рэальную магчымасць лічыць сябе суверэнным і раўнапраўным удзельнікам міжнароднага права.

Улічваючы ўсё вышэйсказанае, можна з упэўненасцю сказаць, што Беларуская ССР атрымала рэальную магчы-масць ажыццяўляць знешнепалітычную дзейнасць толькі пасля прыняцця Закона ад 1 лютага 1944 г., хоць права выступаць на міжнароднай арэне яна мела яшчэ ў адпа-веднасці з Маніфестам ад 1 студзеня 1919 г. і Канстытуцы-яй 1919 г. (гл. падрабязней с. 112, 113), гэта значыць з дня свайго ўтварэння.

Аднак трэба адзначыць, што рэспубліка не была сама-стойнай у міжнародных зносінах і ўдзельнічала ў развіцці эканамічнага, культурнага і навуковага супрацоўніцтва з іншымі дзяржавамі толькі фармальна. Нягледзячы на юры-Іцычны статус суб'екта міжнароднага права, Беларуская ІССР заўсёды дзейнічала ў рамках адзінай палітыка-ідэа-дагічнай лініі СССР, намечанай ЦК КПСС.