32. Развіццё права ў беларускай сср у 20-30-я гг. XX ст.

Развіццё права ў Беларускай ССР у аднаўленчы перыяд (1921 — 1925) ішло ў некалькіх кірунках: па-першае, на тэ-рыторыі БССР уводзіліся ў дзеянне заканадаўчыя акты РСФСР; па-другое, органы ўлады і кіравання БССР (Усе-беларускі з'езд Саветаў, ЦВК, СНК) прымалі ўласныя нар-матыўныя прававыя акты; па-трэцяе, у некаторых закана-даўчых актах РСФСР меліся агаворкі, што яны дзейнічаюць

1 на тэрыторыі іншых савецкіх рэспублік.

Улады Беларусі ўводзыі ў дзеянне на тэрыторыі рэспублікі заканадаўчыя акты Расійскай Федэрацыі. Гэта Закон «06 ос-новных частных нмушественных правах, прнзнаваемых РСФСР, охраняемых ее законамн н зашншаемых судамп» (з

2 жніўня 1922 г.), Грамадзянскі (з 1 сакавіка 1923 г.), Гра-мадзянска-працэсуальны (з 1 верасня 1923 г.), Крымі-нальны і Крымінальна-працэсуальны (зліпеня 1922 г.) кодэксы РСФСР.

У гэты перыяд прымаюцца і ўласныя заканадаўчыя акты, актывізуецца дзейнасць вышэйшых органаў улады і кіравання БССР. Так, у красавіку 1921 г. ЦВК БССР пры-няў пастанову аб пераходзе да харчпадатку і аб дазволе свабоднага абмену сельскагаспадарчай прадукцыі ў трох паветах; у жніўні 1921 г. СНК БССР выдаў пастанову «Аб правядзенні гандлю», у адпаведнасці з якой усім грама-дзянам рэспублікі, якім споўнілася 16 гадоў, дазвалялася весці гандаль прадуктамі сельскай гаспадаркі, вырабамі саматужнай і фабрычнай вытворчасці, за выключэннем прадметаў дзяржаўнай манаполіі, колькасць якіх была зве-дзена да мінімуму.

29 сакавіка 1923 г. ЦВК БССР прыняў Зямельны кодэкс (уведзены ў дзеянне з 15 красавіка 1923 г.), які зыходзіў з асноўных заканадаўчых актаў РСФСР і БССР аб зямлі. Разам

3 абвяшчэннем зямлі выключна дзяржаўнай уласнасцю і прадастаўленнем сялянам права карыстання ёю пры ўмове вядзення гаспадаркі сваёй працай гаварылася аб бес-гэрміновым карыстанні зямлёй і праве сялян выбіраць любую форму землекарыстання. У выключных выпадках,

іншыя савецктя рэспублікі, перадала частку сваіх паўн моцтваў СССР. Пералік пытанняў, вырашэнне якіх ув

ходзіла ў кампетэнцыю Саюза ССР, быў даволі шырокі

прадстаўніцтва ў міжнародных зносінах, заключэнне даг

вораў з іншымі дзяржавамі, пытанні вайны і міру, пра

змянення знешніх граніц і пытанні іх змянення паміжрэ публікамі, кіраўніцтва і ўстанаўленне сістэмы ўнутрана

гандлю, распрацоўка асноў агульнага плана ўсёй наро

най гаспадаркі, вырашэнне спрэчных пытанняў паміж рэ

публікамі і інш.

Такім чывдм, згодна з Асноўным Законам суверэніт саюзных рэспублік быў абмежаваны толькі ў выпадка^-

указаных Канстытуцыяй СССР; пры вырашэнні астатн'

пытанняў рэспублікі маглі дзейнічаць самастойна (арт. 3)

31. Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне бсср. Пашырэнне тэрыторыі рэспублікі

Кіраўніцтвам рэспублікі ўзнімалася пытанне аб урэза-насці тэрыторыі Беларусі, якая складалася фактычна з шасці паветаў (плошча 52,3 тыс. кв. км, насельніцтва І544тыс. чала-век): Бабруйскага, Барысаўскага, Ігуменскага (з 1923 г. Чэр-веньскага), Мазырскага, Мінскага і Слуцкага. 3 16 студзе-ня 1919 г. Віцебская, Магілёўская і заходнія паветы Сма-ленскай губерні, як ужо адзначалася, былі далучаны да РСФСР. Тэрыторыя ж Заходняй Беларусі на аснове Рыж-скага мірнага дагавора адышла да Польшчы.

Летам 1921 г. ва ўрадзе РСФСР абмяркоўвалася пытан-не аб стварэнні адзінага эканамічнага раёна ў складзе Віцебскай, Гомельскай, Смаленскай, Бранскай губерняў і ССРБ з цэнтрам у Смаленску. Урад Беларусі прапанаваў свой праект стварэння адзінага эканамічнага раёна шля-хам пашырэння тэрыторыі рэспублікі за кошт уключэння ў яе склад земляў з пераважна беларускім насельніцтвам.

У снежні 1923 г. Прэзідыум ЦВК СССР зацвердзіў склад спецыяльнай камісіі, якая разглядала матэрыялы па кож-наму павету аб мэтазгоднасці іх уваходжання ў склад Бела-русі. Пры вырашэнні пытання кіраваліся менавіта прын-цыпам перавагі беларускага насельніцтва. 4 лютага 1924 г. Прэзідыум УЦВК РСФСР зацвердзіў рашэнне камісіі аб змяненні граніц, а 7 сакавіка 1924 г. Прэзідыум ЦВК СССР прыняў пастанову аб аб'яднанні ў складзе БССР усіх тэ-рыторый з большасцю беларускага насельніцтва.

У выніку першага ўзбуйнення БССР у яе склад былі вернуты: Віцебскі, Полацкі, Сенненскі, Суражскі, Гара-доцкі, Дрысенскі, Лепельскі і Аршанскі паветы Віцебскай губерні, у складзе РСФСР засталіся Себежскі, Невельскі, Веліжскі паветы; Клімавіцкі, Рагачоўскі, Быхаўскі, Магілёўскі, Чэрыкаўскі, Чавускі паветы Гомельскай гу-берні (у красавіку 1919 г. Магілёўская губерня была пера-творана ў Гомельскую), у складзе РСФСР засталіся Го-мельскі і Рэчыцкі паветы; 18 валасцей Горацкага і Мсці-слаўскага паветаў Смаленскай губерні. VI Усебеларускі

30. УЗАЕМААДНОСІНЫ ССРБ I РСФСР. ^ВАХОДЖАННЕ БЕЛАРУСІ Ў СКЛАД СССР

919 г. УЦВК РСФСР з мэтай аб'яднані

'мовах грамадзяі

вайны прыняў Дэкрэт аб стварэнні ваеннага саю

цдіМцЬрвеня

яй анняў усіх савецкіх рэспублік ва умовах грамадзян

н^блік. Прызнавалася неабходным правесці цеснае аб' ^гД Н_не ваеннай арганізацыі і ваеннага камандавання

^са л_а"Чў народнай гаспадаркі, чыгуначнага кіравання і гас

гг^-гв Н фінансау, камісарыятаў працы Расіі, Украіны, Латвіі лін'' Беларусі і Крыма з тым, каб кіраўніцтва гэтым пЧмі было сканцэнтравана ў руках адзіных калегій.

цЗсля другога абвяшчэння ССРБ актывізуецца дзейнасц-

'^ь ^йшых органаў улады і кіравання: Усебеларускага з'езд

эз^аў, Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта і яг

^яй '^дыума, а таксама створанага 18 снежня 1920 г. на пер

^Ш ль^есіі ЦВК ССРБ Савета Народных Камісараў, які ўзна

ові?*Ў старшыня ЦВК А.Р. Чарвякоў (з 1923 г. Я.А. Ада-

^ пь¹' )■ СНК прымаў меры па аднаўленню прамысловасці і

^^^а^ ^гаспаДаркі, Р^залі^запьп праграмы пераходу да но-

^{ва Э}У:анамічнай палітыкі, удзяляў увагу народнай асвеце,

^а^г> _г\іхтоўцы кадраў, стабілізацыі становішча, умацаван-у Чвецкан улады і г. д.

полі зроку кіраўніцтва рэспублікі ў гэты час зна-

звязаныя з суверэнітэтам і тэрытары-

яльн^іс:

_новііЛй цэласнасцю краіны. Не задавальняючыся ста-

чым р^лчам «малодшага брата» ў адносінах да РСФСР, аб гаў у^>ьіло прама заяўлена на I Усебеларускім з'ездзе Саве

сувязі Дэкларацыі «Аб устанаўленні цеснай федэратыўнай

аб са^Іі паміж ССРБ і РСФСР», рэспубліка пачала заяўляць

Я)>^ое як аб самастойнай дзяржаве.

даўчд^асна новыя ўзаемаадносіны ССРБ з РСФСР закана-

дзенц ' замацаваў Саюзны рабоча-сялянскі дагавор ад 16 сту-

_ліпеі, > 1921 г., ратыфікаваны УЦВК РСФСР і ЦВК ССРБ у наснк *і 1921 г. У ім прызнаваліся «незалежнасць і суверэн-«зса\Х кожнага з дагаворных бакоў», падкрэслівалася, што да бкЛіога факта ранейшай прыналежнасці тэрыторыі ССРБ

_абііі»,Лілой Расійскай імперыі для ССРБ не вынікае ніякіх

^чІізацельстваў у адносінах да каго б там ні было» і га-

118

ЯОеДЗВЮХ рзіліучлік сн. л^ллі«ш< -.V. ..^. _г _.

ваенных і марскіх спраў; знешняга гандлю; фінансаў; пра-цы; шляхоў зносін; пошты і тэлеграфа. Аб'яднаныя нарка-маты ўваходзілі ў склад урада РСФСР, кіраўніцтва імі ажыц-цяўлялася праз Усерасійскі з'езд Саветаў і УЦВК, а ў СНК ССРБ яны мелі сваіх упаўнаважаных. Дагавор сведчыў пра пашырэнне паўнамоцтваў Беларусі, у ім былі ўдакладнены ўзаемаадносіны рэспублік, і з гэтага часу толькі па пэўных колах пытанняў, звязаных з дзейнасцю аб'яднаных нарка-матаў, пераважалі паўнамоцтвы РСФСР. Пра працэс па-шырэння паўнамоцтваў рэспублікі сведчаць і дапаўненні да гэтага дагавора, уведзеныя Дэкрэтам ЦВК ССРБ ад 24 студзеня 1922 г., у якім зазначалася, што пастановы і распараджэнні аб'яднаных наркаматаў абавязковыя для рэс-публікі ў тым выпадку, калі пацверджаны ўладнымі орга-намі Беларусі.

У жніўні 1922 г. ЦК РКП(б) стварыў спецыяльную камісію па падрыхтоўцы праекта дагавора аб узаемаад-носінах савецкіх рэспублік. У яе ўвайшлі прадстаўнікі ўсіх рэспублік, у тым ліку і Беларусі. Падрыхтаваны Сталіным так званы праект «аўтанамізацыі», сутнасцю якога з'яўля-лася ўваходжанне рэспублік у склад РСФСР на правах аўтаноміі, быў па ініцыятыве У.І. Леніна раскрытыкаваны на пасяджэнні ЦК РКП(б). У адпаведнасці з яго прапано-вамі была прынята рэзалюцыя з новым праектам дзяр-жаўнага аб'яднання савецкіх рэспублік, у аснову якога былі пакладзены прынцыпы раўнапраўя і добраахвотнасці.

14 снежня 1922 г. Усебеларускі з'езд Саветаў прыняў пастанову аб неабходнасці аб'яднання з РСФСР на аснове ўзаемнай роўнасці, цесных эканамічных і палітычных су-вязей рэспублік.

30 снежня I з'езд Саветаў СССР у асноўным зацвердзіў праекты Дагавора і Дэкларацыі аб утварэнні СССР, якія з прычыны іх надзвычайнай важнасці перадаваліся на да-датковы разгляд рэспублік. У студзені 1924 г. V Усебела-рускі з'езд Саветаў адобрыў праект Канстытуцыі СССР, якая была зацверджана 31 студзеня 1924 г. на II Усесаюз-ным з'ездзе Саветаў.

У адпаведнасці з агульнасаюзнай Канстытуцыяй Бела-руская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (БССР), як і

119

пакінуць пад сваей юрысдыкцыяй раней далучаныя зем;

У перыяд свайго другога абвяшчэння рэспубліка навілася толькі ў межах Мінскай губерні. Гэта прывяло , канфрантацыі бальшавікоў з беларускімі эсэрамі, якія вы- ступалі за цэласную і незалежную беларускую дзяржаву. Пачалася адкрытая барацьба паміж БПС-Р і КП(б)І Кіраўніцтва БПС-Р адмовілася падпісаць Дэкларацыю

абвяшчэнні незалежнасці ССРБ у прапанаваным выгля- дзе, хоць першапачаткова выказвалася ў яе падтрымку.

Такім чынам, аналізуючы працэс другога абвяшчэнь ССРБ, можна канстатаваць, што пры яе аднаўленні з да- памогай урада РСФСР не магло быць гаворкі аб рэальным суверэнітэце ў рамках этнічнай тэрыторыі.

Да такога ж вываду прыйшоў і Я. А. Юхо: «Адноўленая Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусь на тэрь торыі шасці паветаў (уездаў) Мінскай губерні хоць аб'яўлялася незалежнай, аднак фактычна і юрыдычі

з'яўлялася аўтаномнай вобласцю ў складзе РСФСР.

...Аўтаномны характар адносін ССРБ з РСФСР асабліі яскрава выяўляўся ў эканамічных, вайсковых і дзяржаўна палітычных адносінах. Рэспубліка не мела сваіх грошаў фінансавалася з бюджэту РСФСР; арміяй, чыгуначньп. транспартам, поштай і сувяззю кіравалі з РСФСР, яе за- канадаўства дзейнічала і на тэрыторыі Беларусі».

Пра аўтаномны характар адносін ССРБ і РСФСР свед-чыць і пастанова III з'езда Кампартыі Беларусі (лістапад 1920 г.), у якой аб прававым становішчы рэспублікі сказа-на наступнае: «Беларусь, з'яўляючыся Сацыялістычнаіі Са-вецкай Рэспублікай, адначасова з'яўляецца састаўной ча-сткай РСФСР, і ўсе яе органы ў галіне агульных мерапры-емстваў павінны быць падпарадкаваны адпаведным каміса-рыятам РСФСР, аднак яны павінны мець пэўную свабод)

ў галіне вырашэння пытанняў мясцовага жыцця, у якіх янь

павінны кіравацца ЦВКБ і Саўнаркомам Беларусі».

Далейшае канстытуцыйнае афармленне ССРБ бы; здзейснена на II Усебеларускім з'ездзе Саветаў рабочых, ся лянскіх, батрацкіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў, які пра- ходзіў у Мінску з 13 па 17 снежня 1920 г. З'езд унёс істотны* змяненні і дапаўненні ў Канстытуцыю і завяршыў сваю

116

у гэг>н_іуапп\^іуі н, і_* іv. ^_і,ыі^ін^ііі_.і _- ^ _/._. _ ..____.. —. _^._, . .^_,_....

там далейшага прававога будаўніцтва ў ССРБ.

Між тым польскія войскі, якія перайшлі ў наступленне 16 жніўся 1920 г., занялі значную частку Беларусі. РСФСР вымушана была пайсці на перагаворы аб міры. 12 каст-рычніка 1920 г. у Рызе былі падпісаны папярэднія ўмовы міру паміж РСФСР і Украінай, з аднаго боку, і Польш-чай — з другога, а 18 сакавіка 1921 г. — мірны дагавор, які замацаваў змяншэнне тэрыторыі Беларусі. У прыватнасці, да Польшчы адышла ўся Заходняя Беларусь з насельніцтвам больш чым 4 млн чалавек. Віцебская і Гомельская губерні, а таксама заходнія паветы Смаленшчыны па-ранейшаму заставаліся пад юрысдыкцыяй РСФСР. Тэрыторыю ж Бе-ларусі склалі толькі шэсць паветаў Мінскай губерні з на-сельніцтвам 1,6 млн чалавек.

Заслугоўвае ўвагі прававы аспект ацэнкі перагавораў у Рызе. Нягледзячы на існаванне адноўленай ССРБ, белару-скую дэлегацыю для ўдзелу ў перагаворах, на якіх выра-іпаліся пытанні тэрыторыі рэспублікі, запрасіць не палічылі патрэбным. Гэта падкрэслівае непаўнату, фармальнасць яе дзяржаўнага суверэнітэту на дадзеным этапе.

117

(ЦВК), які выбіраўся з'ездам. ЦВК з'яўляўся вышэйшым

заканадаўчым, распарадчым і кантралюючым органа

ССРБ (арт. 23). Функцыі ўрада ўскладаліся на Вялікі прэ-зідыум, які фарміраваўся ЦВК (арт. 27, 29). У адрозненне ад Канстытуцыі РСФСР Канстытуцыя ССРБ не праду-гледжвала стварэння СНК. Такая структура была ўзята ад Заходняй вобласці. Гэта гаворыць пра тое, што Беларусь па-ранейшаму жадалі разглядаць як адміністрацыйную адзінку РСФСР.

Ядро Вялікага прэзідыума склалі былыя «абласнікі» пад кіраўніцтвам А.Ф. Мяснікова.

Некаторыя даследчыкі лічаць, што калі б не было БНР, то не існавала б і БССР. У прыватнасці, прафесар Л. Лойка піша: «...Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР) і дзейнасць яе кіруючых органаў падштурхнулі баль-шавіцкі ўрад у Маскве да фармальнага прызнання права беларускага народа на самавызначэнне і нацыянальную дзяржаўнасць».

27 лютага 1919 г. адбылося аб'яднанне Літвы і Беларусі ў адзіную Літоўска-Беларускую ССР. Старшынёй ЦВК новай дзяржаўнай структуры са сталіцай ў Вільні стаў К.Г. Цыхоўскі, а СНК узначаліў В.С. Міцкявічус-Капсукас. Літоўска-Бела-руская ССР аб'яднала Мінскую, Гродзенскую, Віленскую, Ковенскую і частку Сувалкаўскай губерні з насельніцтвам больш за 4 млн чалавек. У жніўні 1919 г. яе тэрыторыя поўнас-цю была акупіравана польскімі войскамі.

Фармальна ЛітБел праіснавала да ліпеня 1920 г., калі адбылося другое абвяшчэнне ССРБ.

114

29. ДРУГОЕ АБВЯШЧЭННЕ ССРБ

14 мая 1920 г. Чырвоная Армія перайшла ў контрнаступ-ленне. Аднак поспех прынесла толькі наступленне ў ліпені 1920 г., а 11 ліпеня быў вызвалены Мінск.

Пры такіх абставінах 12 ліпеня 1920 г. у Маскве быў за-ключаны мірны дагавор паміж буржуазнай Літвой і РСФСР. Разлічваючы на перамогу савецкай улады ў Літве і кан-франтацыю Літвы з Польшчай, урад РСФСР пайшоў на ўключэнне ў яе склад земляў з гарадамі Гродна, Шчучын, Ашмяны, Браслаў. Віленскі край разам з Вільняй таксама быў прызнаны састаўной часткай Літвы.

Падпісанне мірнага дагавора паміж буржуазнай Літвой і РСФСР юрыдычна спыняла існаванне Літоўска-Белару-скай ССР. Алнак, як указвае Я.А. Юхо, «гэты дагавор для Беларусі не меў і не мог мець ніякай юрыдычнай сілы, бо ён быў падпісаны іншымі дзяржавамі ў процівагу нормам міжнароднага права».

31 ліпеня 1920 г. у Мінску была абвешчана Дэкларацыя аб незалежнасці ССРБ. У Дэкларацыі сцвярджалася, што рэспубліка будуецца на прынцыпах «дыктатуры пралета-рыята і выкарыстання ўсяго вопыту Савецкай Расіі». Гава-рылася таксама пра аднаўленне асноўных прынцыпаў ар-ганізацыі народна-гаспадарчага жыцця, абвешчаных 1 сту-дзеня 1919 г. Маніфестам Часовага рабоча-сялянскага са-вецкага ўрада і юрыдычна замацаваных у рашэннях I Усе-беларускага з'езда Саветаў 2—3 лютага 1919 г. Да склікання чарговага Усебеларускага з'езда Саветаў улада пераходзіла да Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта.

У Дэкларацыі аб незалежнасці ССРБ меліся яшчэ два важныя моманты: указвалася, што рэспубліка з'яўляецца суверэннай савецкай дзяржавай, і ў самым агульным пла-не вызначаліся яе межы. Даслоўна было сказана наступнае: «ССРБ вызначае сваю заходнюю мяжу па этнаграфічнай мяжы паміж Беларуссю і буржуазнымі дзяржавамі, якія з ёй мяжуюць. Мяжа ССРБ з Савецкай Расіяй і Украінай вызначаецца свабодным выяўленнем волі беларускага на-рода на павятовых і губернскіх з'ездах Саветаў у поўнай згодзе з урадамі РСФСР і ССРУ». Думаецца, што гэты за-

115

34

30

ны камітэт РКіцо; склікау уі . ю^..^_ „

ласную канферэнныю РКП(б), якая і прыняла рэзалюцы

аб абвяшчэнні ССРБ. У склад ССРБ уключаліся Мінск

Гродзенская, Віцебская, Магілёўская і Смаленская губер

Паўночна-Заходняя арганізацыя РКП(б) была пераймен

вана ў КП(б)Б і заставалася, як і ўсе іншыя нацыяналь

тэрытарыяльныя партыйныя арганізацыі, састаўной частк

РКП(б). Гэта канферэнцыя аб'явіла сябе і з'ездам КП(б)Б.

ЦК КП(б)Б сумесна з кіраўніцтвам беларускіх к муністычных секцый вызначыла персанальны склад Час вага рэвалюдыйнага рабоча-сялянскага савецкага ўр Беларусі на чале з Дз.Ф. Жылуновічам.

1 студзеня 1919 г. у Смаленску быў абнародава Маніфест Часовага рэвалюцыйнага рабоча-сялянскага вецкага ўрада, які абвясціў утварэнне ССРБ і асноўн палажэнні дзяржаўнага статуса рэспублікі. Уся ўлада пер давалася Саветам рабочых, сялянскіх, батрацкіх і чырв наармейскіх дэпутатаў; зямля, воды, нетры, фабрыкі а

вяшчаліся ўласнасцю народа. Усе законы, дагаворы, п~

тановы, загады і распараджэнні «як Рады і яе слуг, і

таксама і нямецкіх, польскіх і ўкраінскіх акупацыйных ул лічацца несапраўднымі».

5 студзеня 1919 г. сталіцай ССРБ стаў Мінск, куды п

раехаў і Часовы ўрад.

3 прававога пунктугледжання працэдура ўтварэння дз. жавы і яе ўладных органаў на аснове рашэння парторга

можа лічыцца нелегітымнай. Аднак на тым этапе РКП(

праз Саветы ўжо ажыццяўляла ўсе ўладныя функцыі і та:

рашэнні не толькі мелі юрыдычную сілу, але і станавілі нормай.

Задачу ж надання легітымнасці гэтым актам павін быў вырашыць Усебеларускі з'езд Саветаў, на якім мер валася прыняць Канстытуцыю рэспублікі, зацвердзіць г і сцяг, выбраць ЦВК.

Аднак у перыяд падрыхтоўкі з'езда, 16 студзеня 1919 ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб далучэнні да РСФ Віцебскай, Магілёўскай і Смаленскай губерняў і аб'яднан. часткі ССРБ, што засталася, з Літоўскай ССР. У рашэн было запісана: «ЦК лічыць гэта рашэнне найболын адп вядаючым нашым агульнапалітычным задачам і цалк адпавядаючым міжнароднай кан'юнктуры».

112

жава будзе аднаўляцца у мсжал і л^.

а гэта значыць, што ў яе склад павінны ўвайсці беларускія і літоўскія землі.

Рашэнне, прынятае ЦК РКП(б), і асабіста У.І. Леніным, 16 студзеня 1919 г., было выклікана імкненнем захаваць РСФСР як дзяржаву і як правобраз будучай сусветнай Рэс-публікі Саветаў. Адсюль і ленінскія пасылкі аб інтэрнацы-янальным абавязку працоўных Беларусі змякчыць удар імперыялізму па РСФСР і яго ідэя стварэння Літоўска-Беларускай ССР, прызванай, як меркавалася, стаць дзяр-жавай-буферам паміж буржуазнай Польшчай і Савецкай Расіяй, прадухіліць адкрытую вайну паміж імі. Жадаючы адстаяць цэласнасць тэрыторыі Беларусі, ЦК КП(б)Б для перагавораў аб межах накіраваў у Маскву членаў ЦБ Р.В. Пікеля і І.І. Райнгольда. 31 студзеня 1919 г. яны дала-жылі: «Свярдлоў сказаў нам, што ЦК прыняў рашэнне адзінагалосна і іншае рашэнне немагчыма» (маецца на ўвазе рашэнне аб тэрыторыі, якая адышла да Расіі).

Захаваўся пратакольны запіс сустрэчы Р.В. Пікеля і І.І. Райнгольда з У.І. Леніным. Выслухаўшы іх, старшыня СНК РСФСР адказаў, што рэспубліка буферная і патрэб-на пастолькі, паколькі мяжуе з іншымі краінамі. Смален-ская, Віцебская і Магілёўская губерні не мяжуюць з іншымі краінамі, таму іх можна выключыць са складу Беларусі.

Такім чынам, у інтарэсах сусветнай пралетарскай рэва-люцыі (як аказалася, уяўнай) было спынена нацыяналь-на-дзяржаўнае будаўніцтва на Беларусі.

2-3 лютага 1919 г. у Мінску праходзіў Усебеларускі з'езд Саветаў у складзе 230 дэлегатаў, на якім Я.М. Свярдлоў зачытаў пастанову Прэзідыума УЦВК ад 31 студзеня 1919 г. «Аб прызнанні незалежнасці Сацыялістычнай Савецкай Рэс-публікі Беларусі». Тут жа па прапанове Я.М. Свярдлова было прынята рашэнне аб аб'яднанні ССРБ з Літоўскай ССР.

Акрамя таго, з'езд прыняў Канстытуцыю ССРБ, якая поўнасцю адпавядала Канстытуцыі РСФСР 1918 г. і зыхо-дзячы з прынцыпу «класавай дэмакратыі» дэкларавала пра-вы працоўнага і эксплуатуемага народа, вызначала струк-туру органаў улады і кіравання.

Згодна з арт. 6 Канстытуцыі, вышэйшым органам ула-ды ў ССРБ аб'яўляўся Усебеларускі з'езд Саветаў, а ў пе-

пз

3 прычыны неспрыяльных для Беларускай Народн

Рэспублікі знешнепалітычных і ўнутраных абставін, а та сама адарванасці яе дзеячаў і партый ад народа, захопл

нага ідэяй Саветаў, набыццё ёю ўсіх прыкмет дзярж;

так і засталося няздзейсненай марай. Але тым не ме

прыняцце акта аб незалежнасці БНР, дзейнасць яе Рады актывізавалі рост нацыянальнай самасвядомасці, прымусілі

бальшавіцкі ўрад У.І. Леніна перагледзець сваю палітык

адносінах Беларусі і пайсці на стварэнне хоць і абмежа

най у правах, але ўсё ж беларускай савецкай дзяржаўнас