5. Літаратура як мастацтва слова. Літаратура і смі.

Літ-ра працуе са словам - галоўнае яе адрозненне ад іншых мастацтваў. Слова - асноўны элемент літ-ры, сувязь паміж матэрыяльным і духоўным. Слова ўспрымаецца як сума тых значэнняў, якое дала яму чалавечая культура. Праз слова ажыццяўляецца кантакт з агульным у сусветнай культуры. Візуальная культура - тая, якую можна ўспрымаць відавочна. Вербальная культура - больш адказвае запатрабаванням чалавека - слова, праца думкі, фармаванне асобы. Існуе літра на глыбіні, якая патрабуе глыбокага стаўлення, перажыванні. Творы літ-ры - абуджэнне ўнутраных сіл чалавека рознымі спосабамі, т.к. твор валодае матэрыялам.

1. Мастацтва часавае - якое развіваецца ў часе - тэатр, кіно, музыка. Мы не можам пайсці супраць часу (пропуск фрагмента).

2. Мастацтва прасторавае - якое развіваецца ў прасторы - пластычнае мастацтва - жывапіс, скульптура. Не зададзена час успрымання. У карціне закладзеныя прасторавыя арыенціры - мастак ведае, на што глядач павінен звярнуць увагу спачатку.

На гэтым фоне літ-ра - сінтэз часавага і прасторавага. Літ-ра мае вызначаныя адрэзкі, фрагменты - гэта звязана са словам. Кожны з элементаў можа быць прадстаўлены асобна. Можна ізаляванае ставіцца да гуку або слову, судзіць аб фразе, аб абзацы, аб раздзеле. У любы момант можна перапыніць часавы ход твора, аўтар не задае яго. Аўтар не ведае хуткасці чытання, і чытач можа ў любы момант чытання спыніцца. Часавы твор - яго аўтар ведае, як доўга будзе цягнуцца яго твор, як доўга будзе ісці ўспрыманне твора. Можа быць парушэнне рытму, хуткасці ходу. У літ. творы час не закладзены, ёсць магчымасць перапыніцца. У тэатры гэта немагчыма, заўсёды ёсць настрой. У літ-ры мы вяртаемся да аднаго і таму жа, ёсць магчымасць вярнуцца і аднавіць тое, што нам неабходна. Часавая структура мастацкага твора больш вольная. Мы ўспрымаем усё такім, якое ёсць у літ.творы, але ў той жа час гэтае ўспрыманне можа быць у кожнага сваё. Слова нематэрыяльна. Слова нясе ў сабе і моцны і слабы пачатак.

Літ-ра, аперуючы адзіным матэрыялам - словамі, выкарыстае ўсе іх магчымасці. Пісьменнік не можа пазбавіцца ад полісемічных слоў. Старыя словы актуалізуюцца з новым значэннем. Словы змяняюць значэнні, але старыя значэнні не знікаюць назаўжды, напаўняючыся новым гістарычным утрыманнем.

Пісьменнік арыентуецца на поўнасць рэальных і ўяўных значэнняў, не гэтак важных для чытача. Выкарыстанне слова ў іншым значэнні - адзін з літ-ных прыёмаў.

Граматыка і сінтаксіс - адзіны матэрыял, якім валодае літаратура.

Літаратура і СМІ

Вядома, што галоўная місія літаратуры - захаванне і выхаванне маральнасці. Захаванне законаў маральных, выпрацаваных тысячагоддзямі чалавецтвам, яго гісторыяй, рэлігіяй, яго развіццём і яго літаратурай, - гэта вялікая місія. Паступова гэта місія з літаратуры перайшла да СМІ. Але выхоўваць маральнасць СМІ могуць толькі ў тым выпадку, калі яны самі маральныя. Уплыў СМІ на наша жыццё, у тым ліку на нашу маральнасць, велізарна, і з кожным днём павялічваецца. Якія лідыруюць пазіцыі тут, вядома, прыналежаць тэлебачанню і інтэрнэту, сталымі велізарнай і амаль некіраванай сілай. Мы жывём у эпоху поўнага царства тэлебачання.

У кантэксце разгляданай сёння праблемы гаворка павінна ісці пра тое, што СМІ павінны ўсвядоміць свае інтэгравальныя функцыі і прыняць на сябе абавязання па аб'ектыўным інфармаванні, і па забеспячэнні інфармацыйнай бяспекі - і ў кантэксце грамадскага клімату, і на ўзроўні асобнага грамадзяніна. Найболей эфектыўнымі ў гэтай сувязі механізмамі ўяўляюцца не гэтулькі механізмы знешняга - заканадаўчага ці паліцэйскага - кантролю за дзейнасцю СМІ, колькі сістэмы самарэгулявання і самаарганізацыі журналісцкай супольнасці ва ўмовах тэрарыстычнай пагрозы.