- •1. Тэорыя літаратуры ў сістэме навук аб літаратуры.
- •2. Паходжанне мастацтва. Мастацтва як спосаб пазнання свету.
- •3 Літаратура ў сістэме культуры.
- •4 Літаратура як мастацтва слова. Месца літаратуры сярод іншых відаў мастацтва.
- •5. Літаратура як мастацтва слова. Літаратура і смі.
- •6. Мастацкі вобраз. Літаратурны вобраз.
- •7. Міфалогія – фальклор – літаратура. Міф у сучаснай літаратуры.
- •8. Аўтар, апавядальнік, персанаж у літаратурным творы.
- •9. Змест і форма літаратурнага твора.
- •10. Літаратурны твор як сістэма. Паняцце пра цэласнасць мастацкага тэксту.
- •11. Элементы зместу: тэма, праблема, ідэя. Задума твора.
- •12. Ідэя твора. Аўтарская і аб’ектыўная ідэя ў літаратурным творы.
- •13. Выбар тэмы. Тэматыка мастацтва.
- •14. Тыпы аўтарскай эмацыянальнасці. (або пафас):
- •15. Прадметны свет літаратурнага твора.
- •16. Літаратурны вобраз. Вобраз-персанаж: сродкі стварэння.
- •17. Мастацкая дэталь. Дэталь і падрабязнасць.
- •18. Персанаж і пісьменнік: герой і аўтар. Формы і прыемы псіхалагізму.
- •19. Персанаж і яго каштоўнасная арыентацыя.
- •20. Час і прастора ў літаратурным творы. Паняцце пра хранатоп.
- •21. Мова мастацкага твора. Паэзія і проза.
- •22. Мова як матэрыял літаратуры. Літаратурная мова і мова мастацкага твора.
- •23. Метафара і яе разнавіднасці. Метафарычнае мысленне ў літаратуры.
- •24. Тропіка.
- •25. Паэтычны сінтаксіс.
- •26. Элементы формы: кампазіцыя.
- •27. Кампазіцыйныя прыемы.
- •28. Сюжэт і фабула літаратурнага твора. Сюжэт як сродак раскрыцця характараў персанажаў.
- •29. Неаўтарскае слова: літаратура ў літаратуры.
- •30. Сістэмы вершаскладання.
- •31. Сілаба-танічная сістэма вершаскладання.
- •32. Рытміка. Метрыка (стапа, памер, метр, рытм).
- •33. Строфіка. Віды строф.
- •34. Цвердыя формы верша.
- •35. Белы верш, вольны верш, свабодны верш: суадносіны ва ўжыванні тэрмінаў.
- •36. Рыфма і рыфмоўка
- •37. Гукапіс літаратурнага твора. Інтанацыя.
- •38. Літаратурныя роды. Прынцыпы класіфікацыі літаратурных родаў.
- •39. Эпас як літаратурны род.
- •40. Лірыка як літаратурны род. Паняцце пра лірычнага героя.
- •41. Асаблівасці драмы як літаратурнага рода.
- •42. Літаратурныя жанры. Жанравыя канфрантацыі і традыцыі. Кананізацыя жанраў.
- •43. Міжродавыя і пазародавыя літаратурныя формы.
- •44. Літаратурныя іерархіі і рэпутацыі.
- •45. Міжнародныя літаратурныя сувязі. Нацыянальная спецыфіка літаратуры.
- •46. Літаратурны працэс: дынаміка і стабільнасць.
- •47.Літаратурны працэс: мастацкія сістэмы 19-20 стст.
- •48. Літаратуразнаўства і літаратурная крытыка.
- •49. Да пытання аб вывучэнні генэзісу літаратурнага твора.
- •50. Прынцыпы разгляду літаратурнага твора.
- •51. Стыль пісьменніка.
- •52. Жанры літаратуры і праца публіцыста.
3 Літаратура ў сістэме культуры.
Літаратура - у шырокім сэнсе сукупнасць любых пісьмовых тэкстаў.
У раннім, сінкрэтычным грамадстве асноўным выглядам мастацтва лічыўся танец і пантаміма. У антычнасць - скульптура. У еўрапейскай сярэдневяковай культуры і ў культуры ўсходу - архітэктура. Эпоха Рэнесансу - жывапіс. У 19-20 стст - літаратура. Да пач. 19 ст. яна ўздзейнічала на ўсё іншыя выгляды мастацтва: тэатр, кіно, музыка. Але да апошняга часу шмат хто заяўляе аб тым, што літаратура здае свае пазіцыі і змушаная саступіць месца сродкам массавай камунікацыі. Літаратура - адзін з спосабаў расчынення чалавечага духу. Літаратура - не спантаны выраз, а паданне ў выглядзе, які здабыў сваю форму.
Да літаратуры ставяцца пісьмовыя тэксты і не ставяцца вусновыя.
Да літаратуры ставяцца тэксты, матэрыялам якіх з'яўляюцца выключна словы чалавечай мовы, і не ставяцца тэксты сінтэтычныя і сінкрэтычныя, гэта значыць такія, у якіх славесны кампанент не можа быць адарваны ад музычнага, візуальнага або які-небудзь іншага. Песня або опера самі па сабе не з'яўляюцца часткай літаратуры. Калі песня напісаная кампазітарам на ўжо наяўны тэкст, напісаны паэтам, то праблемы і не ўзнікае; у XX стагоддзі, аднак, ізноў набыла шырокае распаўсюджванне старажытная традыцыя, паводле якой адзін і той жа аўтар стварае адразу славесны тэкст і музыку і (як правіла) сам выконвае атрыманы твор. Пытанне аб тым, наколькі правамерна здабываць з атрыманага сінтэтычнага твора толькі славесны кампанент і разглядаць яго як самастойны літаратурны твор, застаецца дыскусійным.
Віды літаратуры:
- мастацкая
- публіцыстычная
- дакументальная
- дыдактычная
- эпісталярная (лісты)
- мастацкі пераклад
- крытыка
Функцыі літаратуры:
Эстэтычная
Выхаваўчая
Пазнавальная
- эўрыстычная
- прагнастычная
Камунікатыўная
Этна-генетычная
Геданістычная (забава)
4 Літаратура як мастацтва слова. Месца літаратуры сярод іншых відаў мастацтва.
Літ-ра працуе са словам - галоўнае яе адрозненне ад іншых мастацтваў. Слова - асноўны элемент літ-ры, сувязь паміж матэрыяльным і духоўным. Слова ўспрымаецца як сума тых значэнняў, якое дала яму чалавечая культура. Праз слова ажыццяўляецца кантакт з агульным у сусветнай культуры. Візуальная культура - тая, якую можна ўспрымаць відавочна. Вербальная культура - больш адказвае запатрабаванням чалавека - слова, праца думкі, фармаванне асобы. Існуе літра на глыбіні, якая патрабуе глыбокага стаўлення, перажыванні. Творы літ-ры - абуджэнне ўнутраных сіл чалавека рознымі спосабамі, т.к. твор валодае матэрыялам.
1. Мастацтва часавае - якое развіваецца ў часе - тэатр, кіно, музыка. Мы не можам пайсці супраць часу (пропуск фрагмента).
2. Мастацтва прасторавае - якое развіваецца ў прасторы - пластычнае мастацтва - жывапіс, скульптура. Не зададзена час успрымання. У карціне закладзеныя прасторавыя арыенціры - мастак ведае, на што глядач павінен звярнуць увагу спачатку.
На гэтым фоне літ-ра - сінтэз часавага і прасторавага. Літ-ра мае вызначаныя адрэзкі, фрагменты - гэта звязана са словам. Кожны з элементаў можа быць прадстаўлены асобна. Можна ізаляванае ставіцца да гуку або слову, судзіць аб фразе, аб абзацы, аб раздзеле. У любы момант можна перапыніць часавы ход твора, аўтар не задае яго. Аўтар не ведае хуткасці чытання, і чытач можа ў любы момант чытання спыніцца. Часавы твор - яго аўтар ведае, як доўга будзе цягнуцца яго твор, як доўга будзе ісці ўспрыманне твора. Можа быць парушэнне рытму, хуткасці ходу. У літ. творы час не закладзены, ёсць магчымасць перапыніцца. У тэатры гэта немагчыма, заўсёды ёсць настрой. У літ-ры мы вяртаемся да аднаго і таму жа, ёсць магчымасць вярнуцца і аднавіць тое, што нам неабходна. Часавая структура мастацкага твора больш вольная. Мы ўспрымаем усё такім, якое ёсць у літ.творы, але ў той жа час гэтае ўспрыманне можа быць у кожнага сваё. Слова нематэрыяльна. Слова нясе ў сабе і моцны і слабы пачатак.
Літ-ра, аперуючы адзіным матэрыялам - словамі, выкарыстае ўсе іх магчымасці. Пісьменнік не можа пазбавіцца ад полісемічных слоў. Старыя словы актуалізуюцца з новым значэннем. Словы змяняюць значэнні, але старыя значэнні не знікаюць назаўжды, напаўняючыся новым гістарычным утрыманнем.
Пісьменнік арыентуецца на поўнасць рэальных і ўяўных значэнняў, не гэтак важных для чытача. Выкарыстанне слова ў іншым значэнні - адзін з літ-ных прыёмаў.
Граматыка і сінтаксіс - адзіны матэрыял, якім валодае літаратура.
Класіфікацыя відаў мастацтва:
Паводле характару выяўлення:
- мастацтва слова (літ-ра)
- выяўлення (жывапіс)
- гукаў (музыка)
- відовішчнае (тэатр)
- рэчаў
Па ступені ўдзелу другаснага мастака:
- выканаўчыя
- невыканаўчыя
Па характару ўспрымання:
- слыхавое
- зрокавае
Па характару стварэння:
- прасторавыя (статычныя)
- часовыя (дынамічныя)
- прасторава-часавыя (сінтэтычныя)
Жывапіс
Што можа і чаго не можа літ-ра ў параўнанні з іншымі выглядамі мастацтва.
Літаратура пачуццёва прайгравае тое, што ёсць у жывапісе, скульптуры.
Энфрастычныя творы - гэта творы, якія прайграваюць тое, што мы бачым вачамі праз падрабязнае апісанне. Не можа перадаць візуальны бок прадметаў.
У ілюстрацыях да кніг шматлікае губляецца. Ілюстрацыя - ілюзія, мы бачым не сваімі вачамі, а вачамі мастака, толькі частка выявы.
Тынянаў: На паперы канкрэтызуецца разумовая выява, мы разумеем, што для нас герой зусім іншы. (Для нас Т.Ларына з вяснушкамі, а на малюначку як грэцкая багіня).
На карціне выхаплены з жыцця момант, у кнізе - дзеянне ў развіцці ў часе.
Вынік: Паэту канкрэтыка не важная, а мастаку - так. Свае перавагі мае як жывапіс, так і літаратура. Мастацтвы не супадаюць і не з'яўляюцца ўзаемадапаўняльнымі.
Тэатр
Падчас спектакля мы абмежаваныя ў часе. Чытаючы кнігу мы не абмежаваныя ў прасторы, у кнізе ёсць тое, што нельга перадаць на сцэне.
На сцэне можна перадаць толькі некалькі маст. ліній. Нельга перанесці апісанні.
Гераіня на сцэне здабывае рысы той акторкі, якая яе гуляе. А учора яна, можа, Бабу-Ягу гуляла. Гэта накладваецца на нашы ўражанні.
Героі творы ў адзежы часу. Героі спектакля ў адзежы таго часу, але не ў той самой адзежы, у гарнітуры, пашытым сучасным мадэльерам.
Музыка
Пазбаўленая рацыянальнага ўздзеяння, толькі эмацыйна ўздзейнічае як вызначаная хваля.
Літ-ра і музыка: 1)часавыя адрозненні 2) сутнасць: у літ.творы - набор слоў. У муз. творы няма вызначанай прывязкі, не нясе прамых асацыяцый, мы не ставімся да набору гукаў эмацыйна, няма прамой сэнсавай структуры. Музыка больш вольная ад сэнсавай зададзенасці, чым літ-ра.