![](/user_photo/2706_HbeT2.jpg)
- •1. Тэорыя літаратуры ў сістэме навук аб літаратуры.
- •2. Паходжанне мастацтва. Мастацтва як спосаб пазнання свету.
- •3 Літаратура ў сістэме культуры.
- •4 Літаратура як мастацтва слова. Месца літаратуры сярод іншых відаў мастацтва.
- •5. Літаратура як мастацтва слова. Літаратура і смі.
- •6. Мастацкі вобраз. Літаратурны вобраз.
- •7. Міфалогія – фальклор – літаратура. Міф у сучаснай літаратуры.
- •8. Аўтар, апавядальнік, персанаж у літаратурным творы.
- •9. Змест і форма літаратурнага твора.
- •10. Літаратурны твор як сістэма. Паняцце пра цэласнасць мастацкага тэксту.
- •11. Элементы зместу: тэма, праблема, ідэя. Задума твора.
- •12. Ідэя твора. Аўтарская і аб’ектыўная ідэя ў літаратурным творы.
- •13. Выбар тэмы. Тэматыка мастацтва.
- •14. Тыпы аўтарскай эмацыянальнасці. (або пафас):
- •15. Прадметны свет літаратурнага твора.
- •16. Літаратурны вобраз. Вобраз-персанаж: сродкі стварэння.
- •17. Мастацкая дэталь. Дэталь і падрабязнасць.
- •18. Персанаж і пісьменнік: герой і аўтар. Формы і прыемы псіхалагізму.
- •19. Персанаж і яго каштоўнасная арыентацыя.
- •20. Час і прастора ў літаратурным творы. Паняцце пра хранатоп.
- •21. Мова мастацкага твора. Паэзія і проза.
- •22. Мова як матэрыял літаратуры. Літаратурная мова і мова мастацкага твора.
- •23. Метафара і яе разнавіднасці. Метафарычнае мысленне ў літаратуры.
- •24. Тропіка.
- •25. Паэтычны сінтаксіс.
- •26. Элементы формы: кампазіцыя.
- •27. Кампазіцыйныя прыемы.
- •28. Сюжэт і фабула літаратурнага твора. Сюжэт як сродак раскрыцця характараў персанажаў.
- •29. Неаўтарскае слова: літаратура ў літаратуры.
- •30. Сістэмы вершаскладання.
- •31. Сілаба-танічная сістэма вершаскладання.
- •32. Рытміка. Метрыка (стапа, памер, метр, рытм).
- •33. Строфіка. Віды строф.
- •34. Цвердыя формы верша.
- •35. Белы верш, вольны верш, свабодны верш: суадносіны ва ўжыванні тэрмінаў.
- •36. Рыфма і рыфмоўка
- •37. Гукапіс літаратурнага твора. Інтанацыя.
- •38. Літаратурныя роды. Прынцыпы класіфікацыі літаратурных родаў.
- •39. Эпас як літаратурны род.
- •40. Лірыка як літаратурны род. Паняцце пра лірычнага героя.
- •41. Асаблівасці драмы як літаратурнага рода.
- •42. Літаратурныя жанры. Жанравыя канфрантацыі і традыцыі. Кананізацыя жанраў.
- •43. Міжродавыя і пазародавыя літаратурныя формы.
- •44. Літаратурныя іерархіі і рэпутацыі.
- •45. Міжнародныя літаратурныя сувязі. Нацыянальная спецыфіка літаратуры.
- •46. Літаратурны працэс: дынаміка і стабільнасць.
- •47.Літаратурны працэс: мастацкія сістэмы 19-20 стст.
- •48. Літаратуразнаўства і літаратурная крытыка.
- •49. Да пытання аб вывучэнні генэзісу літаратурнага твора.
- •50. Прынцыпы разгляду літаратурнага твора.
- •51. Стыль пісьменніка.
- •52. Жанры літаратуры і праца публіцыста.
19. Персанаж і яго каштоўнасная арыентацыя.
У літаратурных творах нязменна прысутнічаюць і пападаюць у цэнтр увагі чытачоў выявы людзей, а ў асобных выпадках - іх падабенстваў: ачалавечаных жывёл, раслін і рэчаў. Існуюць розныя формы прысутнасці чалавека ў літаратурных творах. Гэта апавядальнік-разкажчык, лірычны герой і персанаж, здольны явіць чалавека з поўнасцю і шыратой.
Персанаж - гэта альбо плён чыстай выдумкі пісьменніка (Гулівер і ліліпуты ў Дж. Свіфта; які страціў носу маёр Кавалеў у Гогаля), альбо вынік домысла аблічча рэальна існавалага чалавека (будзь то гістарычныя асобы або людзі, біяграфічна блізкія пісьменніку, а то і ён сам); альбо, нарэшце, вынік апрацоўкі і апрацоўка ўжо вядомых літаратурных герояў, якія, скажам, Дон Жуан або Фаўст. Нараўне з літаратурнымі героямі як чалавечымі індывідуальнасцямі, сітавінай вельмі значнымі апыняюцца групавыя, калектыўныя персанажы (тоўпы на пляцы ў некалькіх сцэнах "Барыса Гадунова" Пушкіна, якая сведчыць аб меркаванні народным і яго што выказвае).
Персанаж мае як бы дваякую прыроду. Ён, па-першае, з'яўляецца суб'ектам адлюстроўванага дзеяння, стымулам разгортвання падзей, складнікаў сюжэт.
Па-другое, персанаж мае ў складзе твора значнасць самастойную, незалежную ад сюжэту: ён выступае як носьбіт стабільных і ўстойлівых уласцівасцяў, чорт, якасцяў.
Персанажы характарызуюцца з дапамогай здзяйсняных імі ўчынкаў, а таксама формаў паводзін і зносіны, думак, пачуццяў, намераў.
Каштоўнасныя арыентацыі (іх можна таксама назваць жыццёвымі пазіцыямі) вельмі разнастайныя і шматпланавыя. Прытомнасць і паводзіны людзей могуць быць накіраваныя на каштоўнасці рэлігійна-маральныя, уласна маральныя, пазнавальныя, эстэтычныя. Яны звязаныя і са сферай інстынктаў, з целавым жыццём і задавальненнем фізічных запатрабаванняў, з імкненнем да славы, аўтарытэту, улады.
Героі літаратуры розных краін і эпох бясконца шматстайныя. Існуюць сваё роды літаратурныя "звыштыпы" – надэпахальныя і інтэрнацыянальныя. Падобных звыштыпаў няшмат.
Персанажы, прыналежныя да авантурна-гераічнаму звыштыпа, імкнуцца да славы, прагнуць быць каханымі, валодаюць воляй, схільныя актыўна ўдзельнічаць у змене жыццёвых становішчаў, дужацца, дасягаць, перамагаць. Авантурна-гераічны персанаж - свайго роду выбраннік або самазванец, энергія і сіла якога рэалізуюцца ў імкненні дасягнуць нейкіх вонкавых мэт.
Зусім іншы, палярны авантурна-гераічнаму "звыштып", паказаны ў сярэднявечных жыццях і тых творах, якія ў большай або меншай ступені, прама або ўскосна ўспадкоўваюць жыційную традыцыю або ёй сродны. Гэты звыштып правамерна назваць жыційна-ідылічным.
Персанажы падобнага роду не датычныя якому-небудзь барацьбы за поспех. Яны знаходзяцца ў рэальнасці, вольнай ад палярызацыі поспехаў і няўдач, перамог, а ў час выпрабаванняў здольныя выявіць устойлівасць, сыдучы ад выпрабаванняў і тупікоў адчаю.
У рускай літаратурнай класіцы XIX-XX стст. жыційна-ідылічны звыштып прадстаўлены вельмі ярка і шырока. Тут і Таццяна "Яўгенія Анегіна", і "групавы партрэт" Грыневых і Міронавых у "Капітанскай дачцы", і князь Гвідон ("Казка аб цару Салтане"), якому не спатрэбілася ісці за трыдзевець земляў у пошуках шчасця.
Есць таксама рамантычна настроеныя бунтары і народныя скітальцы ў літ-ры 19-20 ст., рамантычна настроеныя персанажы, уласна-авацюрыстны, антыгерой.