18. Персанаж і пісьменнік: герой і аўтар. Формы і прыемы псіхалагізму.

У літаратурных творах нязменна прысутнічаюць і, як правіла, пападаюць у цэнтр увагі чытачоў выявы людзей: ачалавечаных жывёл, раслін і рэчаў. Існуюць розныя формы прысутнасці чалавека ў літаратурных творах. Гэта апавядальнік-разкажчык, лірычны герой і персанаж, здольны явіць чалавека з поўнасцю і шыратой. Персанаж мае як бы дваякую прыроду. Ён, па-першае, з'яўляецца суб'ектам адлюстроўванага дзеяння, стымулам разгортвання падзей, складнікаў сюжэту. Нараўне з літаратурнымі героямі вельмі значнымі апыняюцца групавыя, калектыўныя персанажы. Персанажы характарызуюцца з дапамогай здзяйсняных імі ўчынкаў, а таксама формаў паводзін і зносіны, рыс выгляду і блізкага асяроддзя, думак, пачуццяў, намераў. Літаратурныя персанажы могуць паўставаць не толькі "носьбітамі" каштоўнасных арыентацый, але і ўвасабленнем безумоўна адмоўных рыс. Стаўленне аўтара да героя можа быць па перавазе альбо адчужаным, альбо роднасным, але не нейтральным. У літаратурных творах так або інакш існуе дыстанцыя паміж персанажам і аўтарам. Яна мае месца нават у аўтабіяграфічным жанры, дзе пісьменнік з некаторай часавай адлегласці асэнсоўвае ўласны жыццёвы досвед. Малюнак персанажа складаецца з шэрагу кампанентаў, выящляючых як унутраны мір чалавека, так і яго знешняе аблічча.

Псіхалагізм у літ-ры – скурпулёзнае яскравае выяўленне пісьменнікам унутранага, душэўнага стану вобраза-персанажа.

Упершыню праявы псіхалагізма ў літ-ры заўважаюцца яшчэ ў творах антычнасці (“Дафніс і Хлоя”) у сярэднявякоўі ён практычна не сустракаецца, на нов аснове пачынае узнікаць у эпоху Адраджэння (“Дэкамерон” Бакачыо, “Жон Кіхот” Сервантэса). З прыходам рэальзму ўзнікае яго вышэйш. Форма – псіхалагічны аналітызм (Л. Талстой. Ф Дастаеўскі)

Бел пісьменнік – псіхааналітык (К.Чорны, В.Быкаў)

Мастацкае даследванне найтанчэйшых душэўных зрухаў персанажаў заўсёды звызваюць з паказам сацыяльна значных падзей.

Псіхалагізм у літ-ры праяўляецца ў трох формах:

1) унутранай (пры дапамозе ўнутранай мовы персанажаў, вобразаў, памяці і ўяўленні)

2) знешняй (праз мастацкі дэталі, псіхалагіч. інтэрпрытацыю паводзін і мовы персанажаў, іх міміку, жэсты)

3)апісальна-аўтарскі (пераказ думак і пачуццяў персанажаў аўтарам).

З другога боку існуюць такія формы псіхалагізму як:

- адкрыты (дэманстратыўны) - Дастаеўскі

- закрыты (падтэкст) – Чэхаў, Стральцоў

- плынь свядомасці

Без дасканалай псіхалагічнай хар-кі нельга стварыць паўнацэнныя літ-я вобразы, паказаць мнагалостайныя праявы чалавечага жыцця.

Мастацкія сродкі, пры дапамозе якіх, аўтар паскрывае псіхалагізм героя:

- апісанне ўражанняў

- характарыстыка перажыванняў

- унутраныя маналогі

- існанаванне (адлюстраванне) снабачанняў і галюцынацый

Для перадачу псіхалагізму зручныя:

- эпісталярная форма

- аўтабіяграфічны аповед

- аповед ад 3-яй асобы, якая мае дар убачання

Пранікненне ва ўнутраны свет героя:

- простае

- апасродкавае

• партрэт

• формы паводзінаў герояў (жэсты, міміка, рухі)

• дыялогі, маналогі (звернутыя, адасобленыя)

• рэч

• прырода