51. Стыль пісьменніка.

Стыль паэта ( ад грэч. — грыфель для пісання) — ідэйна-мастацкая своеасаблівасць творчасці паэта. З’яўляючыся канкрэтным увасабленнем адзінства зместу і формы, выяўляецца ў тым, пра што (ідэі, праблемы, матывы, пафас) і як (асаблівасці мовы, рытмікі, строфікі і г. д.) піша паэт. Залежыць ад тыпу творчасці, метаду літаратурнага, якімі карыстаецца аўтар, ад яго светапогляду, творчага вопыту, агульнай культуры, мастацкіх схільнасцей. Так, стыль Я. Купалы мы вызначаем як рамантычны, у той час як стыль Я. Коласа — рэалістычны. Аднак гэта — самае агульнае вызначэнне С. П. Толькі канкрэтны аналіз можа паказаць, што характэрна для стылю таго ці іншага паэта, чым адзін паэт адрозніваецца ад другога. Часам С. П. разумеюць вельмі вузка — толькі як моўную выяўленчую сістэму паэта. Здараецца, што гэтым тэрмінам абазначаюць ідэйны змест творчасці, у той час як С. П. — гэта вобразны змест ці, інакш, змястоўная вобразнасць. Паэты, блізкія сваім стылем, у межах аднаго метаду мастацкага могуць утвараць с т ы л ё в у ю п л ы н ь. Вядучымі стылеўтваральнымі фактарамі ў да- дзеным выпадку становяцца кампаненты зместу або формы ці тыя і другія разам. «Ціхая», «гучная», асацыятыўна-метафарычная, канкрэтна-аналітычная, выяўленча-апісальная, дыдактычна-павучальная, медытатыўная паэзія — гэтыя і іншыя ўмоўныя тэрміны, што сустракаюцца ў сучасных крытычных працах, выкліканы да жыцця спробай акрэсліць стылёвыя плыні сённяшняй паэзіі.

Мастацкі стыль і метад. Метад - агульны прынцып творчага стаўлення мастака да пазнавальнай рэчаіснасці. У сучасным літаратуразнаўства адрозніваюць: стылі твораў, стылі тых або іншых этапаў літаратурнага працэсу, індывідуальнасць, групавыя, азначэнне кірункаў, плыняў, стылі, нясучыя водбліск тых або іншых родаў, жанраў, стылі традыцыйныя і наватарскія.

52. Жанры літаратуры і праца публіцыста.

Жанры драматургічных твораў: трагедыя, драма, камедыя, вадэвіль.

Жанры лірыкі: песня, элегія, ода, дума, пасланне, эпіграма, эпітафія.

Жанры эпічнай літаратуры: эпапея, раман, аповесць, аповяд, навэла, мастацкі нарыс.

Эпічныя жанры: Для гераічнага эпасу характэрны спакойны тон апавядання. Бялінскі лічыў, што аўтар глядзіць вачамі свайго народа.

Раман - самая вялікая форма эпічнага жанру. Для рамана як жанру характэрны псіхалагізм асобы.

Аповесць - гэта сярэдні эпічны жанр. Часам нават навукоўцам цяжка вызначыць аповесць ад рамана.

Аповяд - невялікае апавяданне ў якім звычайна апісваецца адна падзея.

Навела - разнавіднасць аповяду, нечаканы сюжэт, нечаканая развязка.

Нарыс - ставіцца да эпічнага жанру. У рускай літаратуры ў сярэдзіне 17 ст. фізіялагічны нарыс - гэта розныя характэрныя з'явы апісаныя з натуры.

Лірычныя жанры:

Ода - песня. Паўстала ў антычнасці, спачатку одай звалі любую песню, потым сталі з'яўляцца харавыя песні. У эпоху класіцызму ода дасягнула росквіту.

Элегія - жаласная песня, лірычны верш. Паўстала ў старажытным Рыме, лірычны жанр з сатырычнымі элементамі.

Пасланне - вершаваны ліст, звернуты да пэўнага адрасата з просьбамі, пажаданнямі.

Драматычныя жанры:

КАМЕДЫЯ — выгляд драматургічнага твора. Адлюстроўвае ўсё выродлівае і недарэчнае, смешнае і недарэчнае, высмейвае заганы грамадства.

ТРАГЕДЫЯ — выгляд драматургічнага твора, які распавядае аб няшчасным лёсе галоўнага героя, часта асуджанага на смерць.

Драма - жанр твора, які паказвае канфлікт паміж персанажамі.

Аднак існуе яшчэ адзін так званы жанр літаратуры, як публіцыстыка.

Публіцыстыка, як і мастацкая літаратура, мае справу са словам. Публіцыстыка першым чынам выкарыстоўвае такі канал камунікацыі, такія СМІ і прапаганды, як журналістыка. Дзяржаўныя і недзяржаўныя газеты, радыё і тэлебачанне, размяшчаючы шырокай і разгалінаванай сеткай карэспандэнтаў стварае шматстайную, рознабаковую, усёахопную "гісторыю сучаснасці".

Вядома, што спецыфічнае сацыяльнае прызначэнне публіцыстыкі - фармаванне грамадскай думкі. Фармаванне грамадскай думкі з'яўляецца найважнай, але не адзінай функцыяй публіцыстыкі. Існуюць сацыяльна-педагагічная і інфармацыйна-пазнавальная.

Публіцыстыка аб'ядноўвае ў сабе якасці навукі і мастацтва, а таму і выступае як адмысловы тып творчасці. Публіцыст выкарыстае ў сваёй творчасці элементы мастацкай літаратуры. У публіцыстыкі ў адрозненне ад мастацкай літаратуры не толькі свае задачы, не толькі свае прыёмы творчасці, але і сваё слова. Публіцыстыка для Горкага - вельмі важная частка агульналітаратурнай справы. Герцэн і рэвалюцыйныя дэмакраты разглядалі публіцыстыку як неад'емную складовую частку, адмысловы род літаратуры, як мастацтва слова і адначасова зброя палітычнай барацьбы. Бялінскі, Дабралюбаў, Чарнышэўскі, Пісараў, Пляханаў, Луначарскі і іншыя ў сваіх працах падкрэслівалі, што гісторыя публіцыстыкі падае бясконцы шэраг твораў, якія з'яўляюцца ўзорам навуковага аналізу сацыяльных фактаў.

Дзейнасць публіцыста - гэта творчая практыка. Вядома, публіцыстыка не ў стане падмяніць мастацтва. Але ў таксама час публіцыстыка не можа існаваць, не запазычаючы вельмі шмат у мастацтва.

Аўтарская пазіцыя ў публіцыстыцы

Публіцыстыка - мастацтва слова. Зыходны матэрыял, якім аперуе публіцыстыка - факт. Ні адзін сур'ёзны артыкул аўтара не абыходзіцца без спасылкі на факт. Тым самым, факт уяўляе сабой пачатак усіх пачаткаў.

Творы мастацкай літаратуры, першым чынам эпічныя жанры, уяўляюць сабой замкнёнае быццё, складзенае ў свядомасць аўтара. Гэты прыдуманы свет жыве па сваіх уласных законах, якія часцей за ўсё адлюстроўваюць законы навакольнага асяроддзя. Калі жа пісьменнік парушае складаўшыйся літаратурны "этыкет", заўважаючы чытача як аб'ект уздзеяння, апелюючы да яго, спрабуючы яго заваяваць, тады можна казаць аб публіцыстычных тэндэнцыях у мастацкай творчасці.

Аўтарская воля пры стварэнні выявы выяўляецца па перавазе ў шматкратным і дбайным адборы фактараў, якія нясуць веданне аб герою і дапамагаюць выбудаваць стрыжань характару. У публіцыстычным творы аўтар выступае носьбітам вызначанай ідэалогіі. Існуе вызначанае звяно "аўтар - герой - чытач".