54.Мастацка-мемуарная, дакумент.Проза ў кантэксце літ-нага працэсу к 20-21 стг.

Асобнае месца ў творчасці С. Грахоўскага займаюць дакументальна-мемуарныя творы, прысвеч. асэнсаванню траг. Мінул. Гэта аповесці «Зона маўчан-ня», «3 воўчым білетам», «Такія сінія снягі», паэма «Балючая памяць», кніга паэзіі «Споведзь». У іх узнаўля-юцца карціны, эпізоды, дэталі нечалавечага лагернага жыцця, якое растаптала маладосць і сілы, але не змагло вынішчыць памяць, веру, надзею. Пісьменнік у падрабяз-насцях апісвае ўмовы лагернага быту і непасільнай раб-скай працы, жыццё ў ачапленні лагерных дратоў, аўчарак і вартавых, атмасферу чалавечых адносін. Ён расказвае пра трагічны лёс без віны вінаватых «ворагаў народа» Сяргея Дарожнага, Уладзіміра Мяжэвіча, Юрыя Такарчука, Васіля Шашалевіча, Ізота Цымбалюка, Іосіфа Коўтуна і іншых людзей, якія ўзняліся над суцэльным страхам і подласцю, не заплямілі свайго сумлення. Разам з тым пісьменнік, як сведка тых падзей, даносіць праўду і пра тых, хто зрабіўся ўдзельнікам крывавых злачынстваў (следчых, суддзяў,канвойных, розных бюракратаў і чыноўнікаў). Безумоўна, яны не могуць мець ні даравання, ні апраўдання. Але С. Грахоўскі ў гэтых творах не абмяжоўваецца толькі кан-статацыяй фактаў. Ён уздымае пытанне безабароннасці чалавека перад дзяржаўным беззаконнем, спрабуе вы-крыць яго прычыны, даследуе дыялектыку дабра і зла. Творы вызначаюцца не толькі болем ад незагоеных ран,але і чалавечым клопатам за родную зямлю, за лёс новых пакаленняў, за заўтрашні дзень.“ з воўчым білетам” гал герой Алесь Пальчэўскі, мінскі педінстытут імя Горкага.

55.Асаблівасці развіцця суч гіст. Прозы.

Хар-най асабл. суч. прозы з’яўл. вяртанне да мінулага Радзімы, адбыв. Пераасэнсаван. колішн. падзей з пазіцый суч-сці. Падзеі пачын-цца разгл-цца у кантэксце часу мінулага і сёнешняга. Маст-му увасабленню гіст. падзей, асветнікам, постацям далёкай мінуўшчыны, барацьбіта за незалежнасць Бацькаўшчыны прысвеч. тв. Коўтун “Крыж міласэрнасці”, Тарасава “Тры жыцці Рагнеды”, Баравіковай “Барбара Радзівіл”. Маст-му увасабленню гiст. падзей прысвяцiу шэраг сваiх творау У.Караткевiч: раманы "Хрыстос прызямлiуся у Гароднi", "Каласы пад сярпом тваiм", "Чорны замак Аьшанскi", аповесцi "Дзiкае паляванне караля Стаха", "Чазенiя". Раман "Хрыстос прызямлiуся у Гароднi" прасякнуты гуманiстычным пафасам, накiраваны супраць iнквiзiцыi, супраць як рэлiгiйнага, так i сацыяльнага прыгнету. Паклаушы у аснову рамана гiст-ы факт, калi стыхiйны нар. рух супраць голаду i прыгнету у Гароднi узначалiу самазваны Хрыстос - Юрась Братчык. У.Каратк. напiсау цiкавы твор, у якiм гiст. факты знiтаваны з тонкiм вымыслас, гiст. сюжэт - з прыгоднiцкiм. Дзякуючы тв-цi У.Каратк. бел. гiст. проза зрабiла вялiкi рывок наперад, бо у яе змесце, як гэта i уласцiва гiст. жанру, запанавау дух рыцарства, свядомага высакародства. Прынцыповасць, вернасць сумленню, чалавечаму абавязку сталi самой iдэяй твора. Першая аповесць пiсьменнiка на гiст. тэму "Сiвая Легенда".Цяжкi час у гiст. Бел.: засiлле езуiтау, шырокi фронт паланiзацыi, здрада праваслаунай веры i пераход за матэрыяльныя выгоды на бок ворагау роднага краю, адчайныя i непаспяховыя спробы супрацiулення. Жорсткая неабходнасць выбару неадкладна чакае кожнага чалавека, у першую чаргу людзей з радавiтых сем'яу. Перайшоу у каталiцтва пан Кiзгайла, хоць унутрана не прымае новай рэлiгii. Застаецца верным традыц.бацькоу нобiль (знатны чалавек) Раман Ракутовiч. Памiж Ракутовiчам i Кiзгайлам узнiкае варожасць як быццам толькi на асабiстай аснове Маемасць i жыцце Кiзгайлы абараняюць шляхцiчы i iншаземныя наемнiкi, Ракутовiч апiраецца на сiлу простага народа. Ен падымае нероднае паустанне, становiцца "мужыцкiм царом", перамагае Кiзгайлу. Падзеi, якiя склалi сюжэт аповесцi "Сiвая легенда", маюць, вiдаць, нейкую гiст. факт-насць, хоць, думаецца, скрупулезная дакладнасць гiст. дзеяння не вельмi хвалявала пiсьменнiка. Цікава ўваскрашае мінулае Беларусі Дайнека у раманах “Меч князя Вячкі”, “След ваўкалака” і “Жалезныя жалуды”. У цэнтры раманаў-вядомыя гіст. асобы, імёны якія можна знайсці на старонках “Хронікі Лівоніі”, “Летапісца вялік. князёў літоўскіх”. Менавіта на “хрон. Лівоніі” абапіраўся Дайнека пры напіс сваіх тв. У “жалезн. жалуд.” адным з герояў з’яўл. кн. Міндоўг, пач-ік ВКЛ, першай сталіцай якога быў Навагрудак. Адным с персанажаў рам. “След ваўкалака” з’яўл. праўнук Рагнеды, полацкі кн. Усяслаў Чарадзей, у часы валадарання якога Полац. кн. дасяг. найвыш. Роскв. і уздыму. Гістар. жанр у бел. літ. перажывае час свайго сцвярджэн.у рэчышчы нац-ай і сусвет. Культ. Чым глыбей мы будзем асэнсов. сваё гіст. Мінул., тым глыб. будзем усведамляць сябе як самабыт. нац.