Көсемше

Көсемше

Қызметі

Жасалу жолдары

Түрленуі

1. -а, -е, -й + ж -ып, -іп, -п Асан айт + ып + ты 2. Көсемше Жанар сықылық - та – п күлді. Болат ұрыс-а бергенді ұнатпайды. Кекет-е айтылған сөз.

негізгі, туынды, етіс, болымсыз етістік

1. Ауыспалы осы шақ - а, - е, - й сыз – а, жүр–е, берме -й 2. Өткен шақ -ып, -іп, -п көр – іп, сана – п; 3. -ғалы, -гелі, -қалы, -келі; кел – гелі, көрсет- келі, сат-қалы, жет – келі

к с т -а, -е, -й -ып, -іп, -п + ж айт – а – мын Мен айт – ып – пы көр + е + мін Сен кел – іп – сің -ғалы, -гелі - қалы, -келі + ж

Ескерту: практикалық сабақта орындалатын әр тапсырма 10 балл

Үй тапсырмасы (100 балл)

11-тапсырма. Сөйлемдерден есімшелерді табыңыз, жұрнақтарының астын сызыңыз, жіктелуіне көңіл бөліңіз.

Елшіден орыс жағдайына өзі қанығып, оны қазақ ордасындағы жағдайдан хабардар етпек. ... Бодандықтың арқауы босап, арты қетпегін түсіндірмек (Ә.Кекілбаев). Күз болса Ертіс бойында, әсіресе, Семейде, жел қатайып, дауылға айнала бастайтын. ...Өмір бойғы үйреншікті дағдысы бойынша іркілместен соңына ерді. Оразбай осы хабарды ести сала атқа мінген. Менің ол өсиетті ұғынар жайым жоқ (Ғ.Мүсірепов).

12-тапсырма. -ғалы, -гелі, -қалы, -келі, -ғанша, -генше, -қанша, -кенше формалы 15-20 етістік жазыңыз, олармен еркін тіркес құраңыз.

13-тапсырма. Төменде берілген етістіктерден есімше және көсемшенің жұрнақтарын жалғап, олармен сөйлем құраңыздар.

Үлгі: оқиды - оқыған, оқып.

құрметтейді, ардақтайды, сыйлайды, қадірлейді

14-тапсырма. Төменде берілген есімшелерді жекеше және көпше түрлерге дұрыс жіктеңіз:

барғанмын, көретінмін, келермін, айтпақпын

15-тапсырма. Өз еліңізге деген сүйіспеншілік сезіміңізді, отанға деген құрметіңіз туралы ішкі ойыңызды әңгіме етіп жазыңыз.

Блиц-тест

1. Іс-әрекет пен істеушінің арасындағы қарым-қатынасты білдіретін етістіктің түрі қалай аталады?

а) етіс б) есімше с) көсемше д) салт етістік е) сабақты етістік

2. Іс-әрекеттің іс істеушіге тікелей бағытталғандығын білдіретін етістің түрі қалай аталады?

а) өзгелік етіс б) ортақ етіс с) ырықсыз етіс д) болымсыз етіс е) өздік етіс

3. Негізгі етістіктен –ын; - ін; - н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етіс түрі

а) өздік етіс б) ортақ етіс с) өзгелік етіс д) ырықсыз етіс е) болымды етістік

4. Есімшенің жұрнақтарын көрсетіңіз?

а) –а, -е, -й б) –са,-се с) –ған,-ген, қан,-кен д) –ғалы,-гелі е) –ып,-іп,-п.

5. Көсемшенің жұрнағы жалғанған сөзді табыңыз?

а) қарқылдап б) тыңдамақ с) айтпас д) отырғыз е) жазған

6. Отанға әрдайым теңестіретін қасиетті тұлға

а) от б) ана с) су д) жер е)аспан

7. Отан елдің анасы, Ел - ... анасы.

а) баланың б) қыздың с) ердің д ) ұлдың е) дұрыс жауап жоқ

Бақылау сұрақтары:

1. Патриотизм деген ұғымды қалай түсінесіз?

2. Отанды сүйетіндігін қалай дәлелдеуге болады?

3. Намыс дегеніміз не?

4. Қандай категория есімше деп аталады?

5. Көсемше дегеніміз не?

6. Есімшенің сөйлемдегі қызметі қандай?