23. Чытач публічнай бібліятэкі і праблемы яго вывучэння на сучасным этапе.

Асобая ўвага надаецца праблемам публічных бібліятэк рэспублікі, перспектыўным напрамкам іх работы – фарміраванню інфармацыйных рэсурсаў і інфарматызацыі. Гэтаму прысвячаліся канферэнцыі, семінары, калегіі Міністэрства культуры, была праведзена пашпартызацыя публічных бібліятэк. Роля і месца публічнай бібліятэкі ў грамадстве сталі прадметам даследавання «Публічныя бібліятэкі Беларусі ў сацыякультурным асяроддзі рэгіёна». Працэс збору інфармацыі завершаны ў 2001 годзе. Разглядалісь праблемы ўзаемадзеяння публічнай бібліятэкі з карыстальнікамі ў сацыякультурным асяроддзі регіёна, іміджу бібліятэкі, запатрабаванасць яе паслуг, наведвальнасць, тэмы і напрамкі чытання, сацыяльна-дэмаграфічныя характарыстыкі чытацкай аўдыторыі. Даследаванне з’яўляецца сродкам інфармацыйнага забеспячэння стварэння нарматыўнай мадэлі развіцця публічных бібліятэк.

«Публічныя бібліятэкі Беларусі ў сацыякультурным асяроддзі рэгіёна» (2000-2003 гг.).

Прадмет даследавання: роля і месца публічнай бібліятэкі ў грамадстве. У тым ліку: узаемадзеянне публічнай бібліятэкі з карыстальнікамі ў сацыякультурным асяроддзі регіёна; імідж бібліятэкі, запатрабаванасць яе паслуг, наведвальнасць, тэмы і напрамкі чытання, сацыяльна-дэмаграфічныя характарыстыкі чытацкай аўдыторыі. Даследаванне з’явілась сродкам інфармацыйнага забеспячэння стварэння нарматыўнай мадэлі развіцця публічных бібліятэк.

24. Вывучэнне чытання і чытацкіх паводзін карыстальнікаў навуковых бібліятэк.

Буйныя цэнтралізаваныя даследаванні НББ

У 1992-1993 г.г. Нацыянальная бібліятэка Беларусі (НББ) ажыццяўляе шматбаковае даследаванне “Чытач навуковай бібліятэкі і праблемы ўдасканалення яго абслугоўвання”, у якім прымаюць удзел буйныя бібліятэкі г. Мінска.

“Чытач навуковай бібліятэкі і праблемы ўдасканалення яго абслугоўвання”

Асноўнай мэтаю стала распрацоўка навукова абгрунтаванай сістэмы якаснага інфармацыйна-бібліятэчнага абслугоўвання ў складаных сацыяльна-эканамічных умовах.

Прааналізаваны комплекс узаемаадносін чытача і бібліятэкі, паказана структура і дынаміка чытацкай аўдыторыі, месца НББ сярод іншых навуковых бібліятэк горада.

У выніку даследавання

Падрыхтаваны прапановы, накіраваныя на перагляд структуры бібліятэкі з улікам зменаў у складзе чытацкай аўдыторыі і характары чытацкіх паводзін.

Бібліятэка пачала стварэнне прынцыпова новага даведачна-пошукавага апарату на базе аўтаматызацыі.

Уплыў вынікаў даследавання

Па ступені ўздзеяння на кіраванне якасцю бібліятэчна-інфармацыйнага абслугоўвання даследаванне не мае сабе роўных.

Вынікі паўплывалі на фарміраванне новай стратэгіі развіцця НББ, распрацоўку новай комплекснай праграмы ўзаемадзеяння бібліятэк рэспублікі.

25. Найбольш распаўсюджаныя праблемы сацыялагічных даследванняў у бібліятэцы.

Акрамя НББ, даследаваннямі чытання займаюцца: ЦБ НАН РБ, Кніжная палата Рэспублікі Беларусь, кафедры БДУ культуры і мастацтваў, бібліятэкі ВНУ, абласныя бібліятэкі, ЦБС, шэраг іншых устаноў, звязаных з кнігавыдавецтвам і кнігараспаўсюджаннем. Сацыялогія чытання на Беларусі ўжо прайшла перыяд станаўлення і можа вырашаць не толькі вузка практычныя, прыкладныя, але і буйныя сацыяльныя задачы, спрыяючыя развіццю бібліятэчнага абслугоўвання карыстальнікаў.

Што перашкаджае развиццю сацыялогіі чытання?

• Разрозненасць намаганняў розных цэнтраў і ўстаноў;

• Недаступнасць вынікаў многіх даследаванняў;

• Невысокі ўзровень сацыялагічнай культуры даследчыкаў;

• Адсутнасць мэтанакіраванай падрыхтоўкі бібліятэчных сацыёлагаў.

«Інфармацыйныя патрэбнасці насельніцтва аграгарадкоў» (2006-2007 гг.)

• Даследаванне накіравана на паляпшэнне работы бібліятэк аграгарадкоў.

• Вывучаліся інфармацыйныя патрэбнасці рэальных і патэнцыяльных карыстальнікаў.

• Высвятляліся прычыны, па якіх людзі не карыстаюцца паслугамі бібліятэкі.

• Вывучалася адпаведнасць прафесійнага ўзроўню бібліятэкараў сучасным патрабаванням.

Вынікі даследавання

• Створана мадэль інфармацыйных рэсурсаў, найбольш запатрабаваных жыхарамі аграгарадкоў.

• Складзены спіс папулярных аўтараў, назваў кніг, часопісаў, газет з мэтаю рацыянальнага камплектавання фондаў бібліятэк аграгарадкоў.

• Выпрацаваны рэкамендацыі па матэрыяльна-тэхнічнаму абсталяванню бібліятэк.

• Вызначаны тэмы для павышэння кваліфікацыі бібліятэкараў.

Адлюстраванне вынікаў даследавання:

Вынікі даследвання адлюстраваны ў электронным выданні:

Библиотеки агрогородков как объект «Государственной программы возрождения и развития села на 2005 – 2010 гг.» [Электронный ресурс] / Национальная библиотека Беларуси; сост. А.Ю.Масловская; ред.: Л.Г.Кирюхина и др.; программирование: А.А.Гришель. – Минск: НББ, 2008. – 1 электронный оптический диск (CD-ROM): цв.; 12 см.

Сучасны стан і тэндэнцыі развіцця дзіцячага чытання ў Рэспубліцы Беларусь

Рэспубліканскае сацыялагічнае даследаванне дзіцячага чытання праводзілася у 2009-2010 гг. Вынікі апублікаваны ў 2011 годзе.

Вывучаліся:

• сучасны стан чытання дзяцей і падлеткаў,

• роля сям’і ў падтрымцы і развіцці дзіцячага чытання,

• меркаванні экспертаў аб стане дзіцячага чытання.

• Вынікі даследавання:

• Даследаванне паказала, што чытанне займае трывалую пазіцыю ў структуры вольнага часу сучасных дзяцей.

• Існуе залежнасць паміж узростам дзіцяці і месцам чытання ў структуры дасуга: чым меньш узрост, тым больш часу адводзіцца чытанню.

Вынікі даследавання

• Зніжэнне з узростам інтарэсу дзяцей да чытання друкаваных твораў звязана са зваротам да альтэрнатыўных крыніц інфармацыі, перш за ўсё – Інтэрнэта.

• Друкаваныя крыніцы ўступаюць месца электронным. У той жа час інфармацыя з электронных і папяровых крыніц успрымаецца па-рознаму.

• Чытанне «з экрана» з’яўляецца больш павярхоўным. У выніку не развіваецца здольнасць адбіраць і аналізаваць матэрыял, пераходзіць ад дэталі тэкста да цэлага і наадварот.

• Уплыў сям’і на чытанне з узростам зніжаецца, таксама як і роля настаўнікаў. На першае месца выходізць аўтарытэт сяброў.

• Бібліятэкар займае чацвёртае месца сярод аўтарытэтных парадчыкаў у выбары кніг, незалежна ад узросту рэспандэнтаў.

• Даследчыкі прыйшлі да высновы аб неабходнасці стварэння дзяржаўнай праграмы падтрымкі і развіцця чытання.

Інфармацыйныя паводзіны карыстальнікаў бібліятэк Беларусі

У 2011 г. НББ прыступіла да правядзення рэспубліканскага даследавання.

Задачы:

• Вывучыць паслядоўнасць дзеянняў карыстальнікаў по пошуку, збору і выкарыстанні інфармацыі

• Вывучыць матывы інфармацыйнай дзейнасці і іх уплыў на інфармацыйныя паводзіны

• Прааналізаваць залежнасць паміж інфармацыйнымі паводзінамі і сацыяльна-дэмаграфічнымі характарыстыкамі карыстальнікоў

Інфармацыйныя паводзіны карыстальнікаў бібліятэк Беларусі

• Вывучыць матывы выбару паміж бібліятэкай і Інтэрнэтам для вырашэння карнрэтных інфармацыйных задач

• Вызначыць узровень інфармацыйнай пісьменнасці карыстальнікаў

• Выявіць супярэчнасці паміж інфармацыйнымі чаканнямі карыстальнікаў і магчымасцямі бібліятэк па іх задавальненні

• Пабудаваць тыповыя мадэлі інфармацыйных паводзін карыстальнікаў

• Вызначыць стратэгічныя накірункі развіцця інфармацыйна-бібліятэчнага абслугоўвання