- •1. Прадмет і задачы курса “Абслугоўванне карыстальнікаў”. Эвалюцыя яго праблематыкі і тэрміналогіі.
- •2. Канцэпцыі чытання і іх уплыў на абслугоўванне карыстальнікаў бібліятэк.
- •3. Канцэпцыі бібліятэчнага абслугоўвання, іх трансфармацыя на розных этапах развіцця бібліятэк.
- •4. Мэты, задачы і прынцыпы абслугоўвання карыстальнікаў бібліятэк.
- •5. Кніга і чытанне як фактары сацыялізацыі асобы.
- •6. Роля бібліятэкі ў працэсе сацыялізацыі асобы карыстальніка.
- •7. Прыярытэтныя накірункі абслугоўвання карыстальнікаў у Беларусі і іншых краінах.
- •8. Вызначэнне сацыяльна абумоўленых прыярытэтаў абслугоўвання карыстальнікаў у дакументах міжнароднага бібліятэчнага супольніцтва.
- •9. Бібліятэка ў сістэме бесперапыннай адукацыі. Самаадукацыйнае чытанне як форма бесперапыннай адукацыі.
- •10. Роля бібліятэкі ў фарміраванні прававой культуры насельніцтва.
- •11. Зніжэнне бар’ераў даступнасці інфармацыі для карыстальнікаў з псіхічнымі і фізічнымі асаблівасцямі.
- •12. Фарміраванне культуры чытання і інфармацыйнай культуры карыстальнікаў ва ўмовах пабудовы грамадства ведаў.
- •13. Вывучэнне карыстальніка як аснова абслугоўвання.
- •14. Прадмет, задачы і функцыі сацыялогіі чытання.
- •15. Сацыялагічныя даследванні чытання: гісторыя і сучаснасць.
- •16. Вывучэнне карыстальнікаў бібліятэк у Беларусі.
- •17. Методыка вывучэння карыстальнікаў ва ўмовах бібліятэкі.
- •18. Праграма сацыялагічнага даследвання чытання як асноўны метадычны дакумент.
- •19. Метады збору першаснай сацыялагічнай інфармацыі і іх ужыванне ў даследваннях чытання.
- •20. Шкалы вымярэння сацыяльных паказчыкаў і межы іх ужывання ў даследваннях чытання.
- •21. Колькасны аналіз вынікаў даследвання чытання.
- •22. Чытанне дзяцей і падлеткаў як аб’ект даследвання.
- •23. Чытач публічнай бібліятэкі і праблемы яго вывучэння на сучасным этапе.
- •24. Вывучэнне чытання і чытацкіх паводзін карыстальнікаў навуковых бібліятэк.
- •25. Найбольш распаўсюджаныя праблемы сацыялагічных даследванняў у бібліятэцы.
- •26. Навуковыя прынцыпы бібліятэчных сацыялагічных даследванняў.
- •27. Распрацоўка агульнай канцэпцыі даследвання і яе адлюстраванне ў метадалагічным раздзеле праграмы.
- •28. Патрабаванні да выбаркі адзінак назірання і іх рэалізацыі ў бібліятэчным даследванні.
- •29. Выбар метадаў збору першаснай сацыялагічнай інфармацыі аб чытанні і чытацкіх паводзінах карыстальнікаў у адпаведнасці з мэтай і задачамі даследвання.
- •30. Аналіз дакументаў як метад збору першаснай сацыялагічнай інфармацыі.
- •31. Навуковае назіранне і яго роля ў даследванні праблем бібліятэчнага абслугоўвання.
- •32. Апытанне: віды, формы, патрабаванні да падрыхтоўкі і правядзення.
- •33. Арганізацыя даследвання і падвядзенне яго вынікаў.
4. Мэты, задачы і прынцыпы абслугоўвання карыстальнікаў бібліятэк.
Мэта, задачы і прынцыпы абслугоўвання карыстальнікаў вызначаюцца ў залежнасці ад разумення ролі бібліятэкі і пануючай у грамадстве канцэпцыі чытача, што абумоўлена пануючымі ў грамадстве палітычнымі тэорыямі, таму што мэты бібліятэкі напрамкі залежаць ад мэтаў самаго грамадства.
Навуковыя прынцыпы абслугоўвання карыстальнікаў. На сістэму прынцыпаў бібліятэчнага абслугоўвання існавалі і існуюць розныя пункты гледжання. У першым падручніку “Работа з чытачамі” (1961 г.) былі дакладна сфармуляваны толькі прынцыпы вывучэння чытацкіх інтарэсаў. У наступным падручніку (1970 г.) з’явілась асобная глава, у якой разгледжаны наступныя прынцыпы: камуністычнай ідэйнасці работы з чытачамі, дыферэнцаванага падыходу да чытачоў на падставе іх вывучэння, развіцця свядомых і творчых адносін чытача да кнігі, сістэматычнасці ў рабоце з чытачамі, нагляднасці прапаганды літаратуры. У трэцім выданні падручніка (1981 г.) з’явілісь прынцыпы комплекснага падыходу і навуковасці, а таксама змены ў фармулёўцы іншых прынцыпаў, якія былі ў падручніку 1970 г.
У падручніку “Бібліятэчнае абслугоўванне: тэорыя і методыка” разглядаюцца наступныя прынцыпы: кангруэнтнасці; паўнаты і аператыўнасці абслугоўвання; дыферэнцаванага падыходу да чытачоў; камфортнасці абслугоўвання. Паняцце “кангруэнтнасць” разглядаецца як закон, з якога вынікаюць асаблівасці бібліятэчнага абслугоўвання ў залежнасці ад пануючага палітычнага рэжыму. Акрамя адзначаных, прапанаваны прынцыпы: сістэматычнасці, плюралізму, дыялагічнасці, нагляднасці, краязнаўчага падыходу. Яны разглядаюцца і ў спалучынні з уласцівасцямі сістэмы бібліятэчнага абслугоўвання. Гэта: цэласнасць; закон адпаведнасці абслугоўвання чытацкім патрэбнасцям; універсалізацыя і спецыялізацыя; цэнтралізацыя і дэцэнтралізацыя як механізм падтрымання дынамізму сістэмы; сувязь са знешнім асяроддзем. Прапанаваны прынцыпы прыярытэту чытацкіх патрэбнасцей, запытаў, правоў чытача, даступнасці бібліятэчнага абслугоўвання (М.Я.Дворкіна, 1991 г )
Пры ўсіх разыходжаннях у фармулёўках, праяўляюцца агульныя правілы, якія сфармуляваў Ранганатан: кнігі для выкарыстання, бібліятэка – растучы арганізм, кожнаму чытачу – яго кнігу, кожнай кнізе – яе чытача, берагчы час чытача.Шматлікія прынцыпы з некаторымі ўдакладненнямі і дапаўненнямі можна сістэматызаваць у чатыры групы: мэтазгоднасці, развіцця, дэмакратызацыі, камфортнасці (тэхналагічнай і псіхолага-педагагічнай). Кожны з іх уключае яшчэ некалькі прынцыпаў.
Прынцып мэтазгоднасці ўтрымлівае кангруэнтнасць, запатрабаванасць, уключанасць, узнаўляемасць, краязнаўчы падыход, сацыяльную і псіхолага-педагагічную эфектыўнасць, эканамічнасць.
Прынцып развіцця ўключае развіццё мэтаў, сродкаў, метадаў і тэхналогій абслугоўвання, інфармацыйных патрэб карыстальнікаў, інфармацыйнай культуры чытачоў і бібліятэкараў, інфармацыйных рэсурсаў і паслуг, бібліятэчнага асяроддзя ў залежнасці ад знешніх абставін, універсалізацыі і спецыялізацыі, цэнтралізацыі і дэцэнтралізацыі ў іх адзінстве.
Прынцып дэмакратызацыі прадугледжвае наяўнасць плюралізму ў ідэялагічным, змястоўным і арганізацыйна-метадычным аспектах, сацыяльнай справядлівасці, суверэнітэту, даступнасці інфармацыйных прадуктаў і паслуг, іх набліжэнне да карыстальнікаў, разумнага спалучэння ў прадастаўленні платных і бясплатных паслуг на падставе раўнапраўя.
Прынцып камфортнасці (тэхналагічнай і псіхолага-педагагічнай) грунтуецца на актыўнасці, камунікатыўнасці, супольнасці, кампетэнтнасці, прафесіяналізме, супрацоўніцтве, карпаратыўнасці, сістэматычнасці, нагляднасці, аператыўнасці, прыярытэтнасці, індывідуалізацыі і дыферэнцыяцыі, цэласнасці і выбіральнасці, шматпрофільнасці.
Такую канцэпцыю абгрунтоўвае В.А.Барадзіна.
Ю.П.Меленц’ева лічыць, што прынцыпы абслугоўвання могуць быць сфармуляваны наступным чынам:
прынцып кангруэнтнасці бібліятэчнага абслугоўвання;
прынцып талерантнасці і прыярытэтаў асобы карыстальніка;
прынцып дыялагічнасці бібліятэчнага абслугоўвання;
прынцып індывідуалізацыі і спецыалізацыі бібліятэчнага абслугоўвання.
У праграме нашага курса вызначаны наступныя прынцыпы: дыферэнцаванага падыходу да карыстальнікаў, сістэматычнасці, плюралізму, дыялагічнасці, двайнога ўплыву, краязнаўчага падыходу, нагляднасці.