Көне Греция

• Акрополь – қаланың бекітілген орталық бөлігі, әдетте төбешікте.

• Гекзаметр - өлең жазудағы әдеби өлшем түрі.

• Гигантомания – ірі мөлшерде етіп жасауға ұмтылу.

• Идиллия – табиғат фонындағы тыныш өмірді бейнелейтін поэтикалық шығарма.

• Капитель – колоннаның жоғарғы бөлігі.

• Кентавр – жартылай адам, жартылай жылқы.

• Комедия – күлкілі сюжеті бар драмалық шығарма.

• Периптер – колонналармен қоршалған.

• Портик – ғимаратқа жақын орналасқан және колонналармен қоршалған төбесі жабық галерея.

• Трагедия – Жеке немесе қоғамдық катастрофаны бейнелейтін және әдетте бас кейіпкердің қазасымен аяқталатын драмалық шығарма.

• Трохей - өлең жазудағы әдеби өлшем түрі.

• Хор - әншілер тобы.

• Элегия – қайғыға толы лирикалық шығарма.

• Эпиграмма – қысқа сатиралық шығарма.

• Эталон – үлгі.

• Ямб - өлең жазудағы әдеби өлшем түрі.

Көне Рим

• Арка – үлкен қақпа ретінде жасалған құрылыс.

• Базилика – ішінде ұзыннан екі қатар колонналары бар ұзын тік төртбұрыш түріндегі храм.

• Бетон – құрылыс материалы.

• Бюст – адамның басы және денесінің жоғарғы жағы бейнелеген мүсін.

• Галерея – ғимараттың екі бөлігін байланыстыратын тар жабық құрылыс.

• Грамматика – тіл құрылысы туралы ғылым.

• Квадрига – төрт ат жегілген екі дөңгелекті арба.

• Оратор – шешендік дарыны бар адам.

• Принципат – құлиеленушілік монархия түрі, мұнда республикалық мекемелер тек формальды сақталады.

• Сатира – нақты өмірдің теріс құбылыстарын өткір сынайтын көркем шығарма.

• Трактат – ғылыми шығарма.

• Форум – қоғамдық өмір шоғырланатын алаң.

• Фронтон – ғимарат фасадының үшбұрышты жоғарғы бөлігі.

Ортағасырлар мәдениеті

Жоспар

1. Византия мәдениеті

2. Европалық ортағасырлар мәдениеті

Византия Рим империясының мұрагері ретінде

• Византия өркениетінің тууы Константинопольдің негізі қалануынан бастау алады (шамамен 324 ж.).

• 330 ж. 11 мамырда Константинополь Рим империясының астанасы болып жарияланды.

• Византия императоры римдік цезарьлардың жалғыз мұрагері ретінде саналды.

• 1453 жылы византиялық өркениет өзінің өмір сүруін тоқтатты.

Византия ғылымы.

• Византияда ескі ғылыми орталықтар сақталып қана қоймай (Афины, Александрия, Бейрут, Газа), сонымен бірге жаңалары да пайда болды (Константинополь).

• 4 ғасырда мұнда Антинейлік Серен (конус пен цилиндр қиылысын зерттеді) және Александриялық Феон (оптикамен және асторономиялық бақылаулар жасады) сияқты ұлы ғұламалар өмір сүрді.

• Астрономиямен және астрологиямен Фивылық Гефестион және Александриялық Павел айналысты.

• Пергамнан шыққан дәрігер Орибазий 70 кітаптан тұратын медициналық энциклопедияны құрастырды; дәрігер Филагрий бауыр мен селезенка ауруларын зерттеді; дәрігер Посейдоний мидің түрлі жерлеріндегі психикалық қабілеттерді зерттеді.

• Бейруттан шыққан Анатолий мен Александриядан шыққан Дидимий агрономиядан жұмыстар жазды.

• Сол заманның ірі тарихшылары Евнапий, Олимпиодор және Зосима болды.

• 425 жылы Константинопольде христиандық жоғарғы мектеп құрылды (Константинопольдік университет).

• 7 ғасырдың соңында византиялықтар грек отына ие болды (жалын беретін оттық құрам), ол теңіз соғыстарында қолданылды.

• 9 ғасырда ғалым Лев Математик жарық маягын жетілдірді.

• Император 7 Константин тұсында (913-956 жж.) бірнеше энциклопедиялар жарық көрді: тарихи, ауылшаруашылық, медициналық және ветеринарлық энциклопедиялар.

• 11 ғасырдағы ірі византиялық ғалым және жазушы Михаил Пселл болды. Ол арифметика, геометрия, асторономия және музыкадан тұратын «квадриум» жазды.

Византия әдебиеті.

• Византиялық әдебиет грек тілінде дамыды.

• 5-6 ғғ. ірі лирик Роман Сладкопевец, халық әндеріне ұқсас әндер жазды.

• Көптеген зайырлы шығармалардың авторы патриарх Фотий «Мириобиблон» шығармасында 280 антикалық шығармаларына пікір берді.

Көркемсурет және сәулет өнері.

• Византия өнерінің дамуына көптеген халықтар үлес қосты.

• Өнердің гүлденуі 6 ғасырға, император 1 Юстиниан тұсында империяның шекарасы ескі рим мемлекетінің шекаралына теңескен уақытқа жатады.

• Ірі ғимараттар София храмы, Сергий храмы, Апостолдар храмы болды.

• 7 ғасырда ірі соборлар шағын шіркеулермен алмастырылды.

• Көркемсуретте шіркеу мозайкалары мен фрескалары үстемдік етеді.