3. Мәдениет мектептері

• Өркениеттілік мектеп. Негізін салушылар мен ірі өкілдері: Н.Я.Данилевский, К.Н.Леонтьев, О.Шпенглер, А.Тойнби. Негізгі идеясы: кез келген мәдениет туады, шырқау шегіне жетеді және өледі, яғни тірі ағза секілді даму кезеңдерін басынан кешіреді. Өркениет – бұл мәдениеттің өз өмір сүруін тоқтатқан кезең, мәдениеттің соңы.

• Формациялық мектеп. Негізін салушылар мен ірі өкілдері: К.Маркс, Ф.Энгельс. Негізгі идеясы: тарих дегеніміз қоғамдық-экономикалық формациялардың ауысуы, ал мәдениет дегеніміз оның қасында еріп жүретін, қандай да бір қоғамдық эәне экономикалық қатынастарға қызмет етеді.

• Психоаналитикалық мектеп. Негізін салушылар мен ірі өкілдері: З.Фрейд, Э.Фромм. Негізгі идеясы: мәдениет – бұл жасанды әлеуметтік институт, ол арқылы өте отырып адам өзінің табиғи агрессиясын жоғалтады және әдеп ережелерін ұстануға мәжбүр болады.

• Әлеуметтік мектеп. Негізін салушылар мен ірі өкілдері: П.Сорокин, А.Вебер, Т.Парсонс. Негізгі идеясы: адамзат тарихы – бұл құндылықтармен іштей байланысқан тұтас социомәдени қауымдастықтардың ауысымы.

• Символикалық мектеп. Негізін салушылар мен ірі өкілдері: Э.Кассирер, Лессли А.Уайт, К.Леви-Стросс. Негізгі идеясы: адам өзінің айналасында дүние тудырады, бірақ оның шығармашылығы символикалыққа айнала бастайды.

Терминдер:

1. Адекваттілік – сәйкес болу;

2. Аккультация – бір халықтың басқа халық мәдениетінің кейбір формаларын қабылдау процесі;

3. Архетип – алғашқы түрі, түпнұсқасы;

4. Ассимиляция – бір халықтың басқа халыққа қосылып, оның тілін, дәстүрлерін қабылдап, өз тілі, мәдениеті, ұлттық санасынан айырылуы;

5. Витальді - өмірлік құбылыстарға қатысы бар;

6. Генезис – пайда болу, туындау;

7. Герменевтика – оқуға, аударуға жатпайтын (көбінесе ежелгі) мәтіндерді түсіндіру әдістері;

8. Девианттылық – қабылданған тәртіптен ауытқу;

9. Деструкция – құрылымның бұзылуы;

10. Детерминация – құбылыстардың заңдылықты және себепті шарттары;

11. Дифференциация – тұтасты бірнеше бөліктерге жіктеу;

12. Диффузия – бір нәрсенің басқа нәрсеге енуі;

13. Инкультурация – жеке адамның мәдени нормаларды, құндылықтарды, дәстүрлер мен ғұрыптарды қабылдау, игеру процесі;

14. Интеграция – бірнеше бөліктің бір тұтасқа бірігуі;

15. Комплиментарлық – бір нәрсе туралы жағымды, ұнамды пікір;

16. Латентті – жасырын, сыртқа көрінбейтін;

17. Лимфотрофты – шекаралық жағдай;

18. Ментальділік – ойлауға, ой қызметіне байланысты;

19. Престижді – сыйға, құрметке ие;

20. Процесс – қандай да бір құбылыстың даму барысы;

21. Семантикалық – тіл бірлігінің мәні, маңызы;

22. Символикалық – жасырын мәні бар, ассоциацияға итермелейтін;

23. Толеранттылық – шыдамдылық, төзімділік;

24. Универсалды (әмбебап) – барлығын қамтитын, жан-жақты;

25. Утилитарлы – барлығынан тікелей материалдық пайда табуға ұмтылу;

26. Мектеп – ғылым немесе өнердегі бағыт, ағым;

27. Экзистенциалды – адам өмір сүруімен байланысты;

Алғашқы қауымдық мәдениет

1. Алғашқы қауымдық мәдениет ерекшеліктері

• Алғашқы қауымдық мәдениеттің ерекшелігі оның жоқтан пайда болуы, өйткені оған дейін мәдениет болған жоқ.

• Алғашқы қауымдық мәдениетті қазіргі мәдениетпен салыстырғанда қарапайым деп санауға болмайды;

• Адам мәдениетінің ең ежелгі көріністері Шығыс Африка территориясында табылды, оның жасы шамамен алғанда 2,7 млн. жыл;

• Адам мәдениетінің ең ежелгі дәуірін тас, қола және темір дәуірлері деп бөледі;

• Шамамен алғанда осыдан 40 мың жыл бұрын қазіргі түрдегі адам пайда болды. Осы кезде экзогамия қалыптасты – бір ру өкілдері арасында некелесуге тиым салатын қоғам;

• Неолит дәуірінде адамзат өндіргіш еңбекке көшті;

• Шамамен б.д.д. 6 мың жылы адам металды игерді;