- •Беларусазнаўства
- •Беларусазнаўства
- •Уводзіны. Прадмет беларусазнаўства
- •Праблемы беларусазнаўства
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •2. Беларусы. Міжнацыянальныя адносіны на беларусі
- •2. 1. Этнiчныя адметнасцi беларусаў
- •Асаблівасцi беларускага нацыянальнага характару
- •2. 2. Беларускія тапанімічныя назвы. Імёны і прозвішчы
- •2. 3. Старажытная мемуарная літаратура і сведчанні падарожнікаў аб беларусах і іх зямлі
- •2. 4. Дэмаграфічныя катаклізмы на зямлі беларусаў: войны і людзі
- •Агульная колькасць насельніцтва Беларусі
- •Палітычныя прычыны
- •Сацыяльна-эканамічныя прычыны
- •Нацыянальны склад насельніцтва Беларусі (паводле даных перапісаў, %)
- •Пяці заходніх губерняў у 1897 годзе, %
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •3. Нацыянальная самасвядомасць беларусаў
- •3. 1 Нацыянальная самасвядомасць і яе адзнакі
- •3. 2. Фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці
- •3. 3. Утварэнне беларускай літаратурнай мовы. Самасвядомасць і беларуская мова і літаратура
- •Этапы фарміравання беларускай літаратурнай мовы
- •3. 4. Нацыянальнае адраджэнне 1900 – 1920 гг
- •3. 5. Механізмы разбурэння нацыянальнай самасвядомасці беларусаў ва ўмовах таталітарызму 1930 – 1980 гг.
- •3. 6. Пытанні нацыянальнай свядомасці беларусаў на сучасным этапе
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэматыка рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •4. Сувязі беларусі з суседнімі краінамі.
- •4. 1. Геапалітычныя ўмовы жыццядзейнасці беларускага народа
- •4. 2. Перакройванне этнічных зямель беларусаў у хх ст.
- •4. 3. Віленскі край і яго лёс
- •4. 4. Беларусы за мяжою
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •5. Своеасаблівасці нацыянальнага побыту
- •5.1. Жыллё беларуса. Паселішчы
- •5. 2. Традыцыйныя заняткі, рамёствы і промыслы беларусаў
- •5. 3. Традыцыйнае адзенне беларусаў
- •5.4. Айчынны фальклор
- •Розніца паміж з вычаем і абрадам
- •Віды свят.
- •Групы беларускіх свят і абрадаў.
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •6. Веравызнанні народаў беларусі
- •6. 1. Дахрысцiянскiя вераваннi нашых продкаў
- •6. 2. Хрысцiянства I iншыя рэлiгii як формы грамадскай свядомасцi розных народаў на Беларусі
- •6. 3. Сучасны рэлiгiйны стан на Беларусi
- •Пытаннi для самападрыхтоўкi
- •Тэмы рэфератаў
- •Лiтаратура
- •Тэст да тэмы
- •7. Развіццё айчыннай грамадскай думкі
- •7. 1. Помнікі айчыннай грамадскай думкі сярэднявечча
- •7. 2. Развіццё нацыянальнай культуры і грамадскай думкі ў эпоху Адраджэння
- •7. 3. Асветніцтва на Беларусі
- •7. 4. Айчынная нацыянальна-дэмакратычная думка
- •7. 5. Сучасны стан грамадазнаўства на Беларусі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •8. Славутасці беларусі
- •8. 1. Славутасці старажытнай Беларусі і часоў Вялікага княства Літоўскага
- •8. 2. Рупліўцы нацыянальнага адраджэння
- •8. 3. Зоркі айчыннага спорту
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •9. Мастацтва беларусі
- •9. 1. Нацыянальнае дойлiдства
- •9. 2. Выяўленчае мастацтва
- •9. 3. Нацыянальны тэатр і музыка
- •9. 4. Дэкаратыўна - прыкладное мастацтва
- •Разьба па дрэве
- •Ганчарства
- •Вырабы з саломы, лазы, бяросты
- •9. 5. Кнігадрукаванне
- •Эпоха Адраджэння і еўрапейскае кнігадрукаванне
- •Летапіс Аўраамкі і Мсціжскае Евангелле
- •Мялецій Сматрыцкі
- •Лаўрэнцій Зізаній
- •Іван Фёдараў
- •Куцеінская друкарня
- •Магілёўская друкарня
- •Супрасльская друкарня
- •9. 6. Музейная справа на Беларусі
- •9. 7. Помнікі культуры горада, дзе размяшчаецца навучальная ўстанова
- •Баранавічы Троіцкі касцел
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •10. 1. Пісьменнасць на Беларусі як аснова развіцця нацыянальнай школы
- •10. 2. Народная педагогіка ў сістэме нацыянальнай асветы
- •10. 3. Канфесійная адукацыя. Роля брацкіх школ у развіцці асветы на Беларусі ў XVI – XVII стст.
- •10. 4. Свецкая адукацыя на Беларусі ў дакастрычніцкі перыяд. Адукацыйная камісія (1773 – 1794)
- •Дзейнасць Адукацыйнай камісіі ўключала:
- •10. 5. Адраджэнне нацыянальнай школы ў перыяд беларусізацыі (1910 – 1920)
- •10. 6. Сучасны стан нацыянальнай адукацыі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •11. Прыродныя ўмовы і экалагічная сітуацыя на беларусі
- •11. 1. Прыродныя ўмовы Беларусі. Своеасаблівасці яе рэгіёнаў (Цэнтральная Беларусь, Паазер'е, Падняпроўе, Панямонне, Заходняе I Усходняе Палессе)
- •11. 2. Багацці айчынных нетраў
- •1. 3. Праблемы экалогii на Беларусi
- •I. Стан атмасферы
- •II. Засаленне глебы
- •III. Транспарт – крынiца выкiдаў
- •IV. Стан водных крынiц
- •V. Радыяцыя
- •Барацьба з радыяцыяй
- •VI. Сельская гаспадарка і экалогiя
- •12. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці
- •12. 1. Праблема беларускай дзяржаўнасці ў гістарычнай навуцы
- •12. 2. Вытокі беларускай дзяржаўнасці
- •12. 3. Погляды вучоных на праблему дзяржаўнасці Вялікага княства Літоўскага. Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец xvііі ст. – 1917 г. )
- •Устаўная грамата да народаў Беларусі (21. 02. 1918 г. )
- •Устаўная грамата Рады Беларускай Народнай Рэспублікі
- •12. 5. Беларусь у складзе ссср: суверэнітэт уяўны ці рэальны?
- •12. 6. Аднаўленне дзяржаўнай незалежнасці пасля распаду ссср. Беларусь на міжнароднай арэне
- •13. Атрыбуты нацыянальнага суверэнітэту
- •13. 1 Органы дзяржаўнай улады ў Рэспубліцы Беларусь. Да гicтоpыі айчыннай Канстытуцыі
- •Структура Урада Рэспублікі Беларусь (арт. 106 Канстытуцыі; Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 3 мая 1997 г. ):
- •Судовую ўладу ў Рэспубліцы Беларусь ажыццяўляюць суды
- •Структура Kaнстытуцыі рб 1994 г. Са змяненнямі I дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскім рэферэндуме 24 лістапада 1996 г.
- •13. 2. Дзяржаўны герб. Геральдыка Беларусі
- •Прынцыпы дзяржаўнай сімволікі:
- •Старажытны герб Мінска
- •Герб “Пагоня”
- •Дзяржаўны герб бсср (гісторыя)
- •Сучасны Дзяржаўны герб (пасля 1995г. )
- •13. 3. Да гісторыі дзяржаўнага сцяга. Дзяржаўны гімн
- •13. 4. Узнагароды Беларусі
- •13. 5. Нацыянальнае войска. Памятныя старонкі айчыннай вайсковай славы
- •13. 6. Беларускія грошы і паштовая марка
- •Паштовая марка
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •1. Закон “Аб мовах у Беларускай сср”
- •2. Закон аб культуры
- •3. Закон “Аб адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь”
- •Слоўнік тэрміналагічных выразаў і асноўных паняццяў
- •Беларусазнаўства
10. 1. Пісьменнасць на Беларусі як аснова развіцця нацыянальнай школы
Своеасаблівай асновай развіцця адукацыі з’яўлялася распаўсюджанне пісьменнасці, а гэта ў значнай ступені звязана з хрысціянізацыяй беларускіх зямель. Так, найбольш раннімі помнікамі пісьменнасці з’яўляюцца: надпіс на свінцовай пячатцы полацкага князя Ізяслава (X ст. ), надпіс на крыжы Ефрасінні Полацкай (1161 г. ), Барысавы камяні, Тураўскае евангелле (XII ст. ), берасцяныя граматы і г. д. Асвета перыяду сярэднявечча на Беларусі, як і на большай частцы Еўропы, насіла царкоўны кірунак. У манастырах або пры іх ствараліся першыя школы, перапісваліся кнігі, групаваліся людзі асветы.
10. 2. Народная педагогіка ў сістэме нацыянальнай асветы
Развіццё матэрыяльнай і духоўнай культуры абавязана народнай педагогіцы, якая забяспечвала сувязь пакаленняў.
Гістарычныя карані народнай педагогікі закладзены ў старажытнасці. На працягу стагоддзяў народная педагогіка з’яўляецца амаль адзіным сродкам выхавання людзей, крыніцай педагагічных ідэй.
Асноўным творцам і ахоўнікам народных педагагічных традыцый была сялянская сям’я. У XVI – XVIII стст. было распаўсюджана “дзядзькаванне”, якое добра апісана ў рамане У. Караткевіча “Каласы пад сярпом тваім”. Першым даследаваннем аб беларускай народнай педагогіцы быў артыкул Адама Ягоравіча Багдановіча (бацькі Максіма Багдановіча) “Педагагічныя погляды беларускага народа” (1886).
Народная педагогіка нарадзілася разам са з’яўленнем “чалавека разумнага”.
Народная педагогіка – гэта сістэма народнага выхавання, якая ўключае:
1) працоўнае выхаванне з’яўляецца грунтам для народнай педагогікі;
2) рэлігійнае;
3) маральнае;
4) патрыятычнае;
5) разумовае;
6) эстэтычнае;
7) фізічнае.
Усе вышэйпералічаныя часткі выхавання ўзаемазвязаны.
Такім чынам, народная педагогіка – гэта сукупнасць і ўзаемазалежнасць уяўленняў, поглядаў, меркаванняў, перакананняў, ідэй, навыкаў і прыёмаў у галіне выхавання, адлюстраваных у народнай творчасці; гэта ўсё тое з народнай творчасці, што прама або апасродкавана служыць справе выхавання.
Прынцыпы выхавання ў народнай педагогіцы:
1) выхаванне ў працы;
2) сувязь з жыццём;
3) сувязь з навакольным светам;
4) гуманізм;
5) цэльны і ўсебаковы падыход да выхавання;
6) пераемнасць у выхаванні;
7) заахвочванне ініцыятывы і творчасці дзяцей;
8) непарыўнасць выхаваўчага ўздзеяння.
Усе віды народнай творчасці могуць быць сродкамі народнай педагогікі.
Асноўныя сродкі народнай педагогікі:
1) праца (асабліва заняткі рамёствамі). У працэсе працы адбываецца маральнае, фізічнае, разумовае, эстэтычнае развіццё і выхаванне;
2) роднае слова – знаёмства з ім адбываецца на грунце бытавання вуснай народнай творчасці;
3) вусная народная творчасць – падручнік жыцця:
а) прыказкі і прымаўкі;
б) народныя песні;
в) народная казка як універсальны маральны кодэкс народа;
г) загадкі;
д) прыкметы;
е) гульні;
ж) народныя традыцыі;
з) звычаі;
і) абрады;
к) святы;
л) танцы.
Метады выхавання народнай педагогікі:
1) праца;
2) прыклад і аўтарытэт;
3) назіранне;
4) гульня: сюжэтная і ролевая;
5) наказ;
6) перакананне;
7) парада;
8) прывучванне;
9) унушэнне;
10) тлумачэнне;
11) расповед, гутарка;
12) іспыт;
13) спаборніцтва;
14) практыкаванне;
15) грамадская думка;
16) заахвочванне і ўхваленне;
17) благаславенне;
18) асуджэнне;
19) пакаранне;
20) вымова;
21) пагроза, запалохванне;
22) праклён, абзыванне.
У аснове народнай педагогікі ляжаць прынцыпы прыроднай гармоніі. Са з’яўленнем пісьменнасці народная педагогіка стала невычэрпнай крыніцай для афіцыйнай педагогікі, твораў мастацкай літаратуры, дзе закраналіся пытанні выхавання.