- •Беларусазнаўства
- •Беларусазнаўства
- •Уводзіны. Прадмет беларусазнаўства
- •Праблемы беларусазнаўства
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •2. Беларусы. Міжнацыянальныя адносіны на беларусі
- •2. 1. Этнiчныя адметнасцi беларусаў
- •Асаблівасцi беларускага нацыянальнага характару
- •2. 2. Беларускія тапанімічныя назвы. Імёны і прозвішчы
- •2. 3. Старажытная мемуарная літаратура і сведчанні падарожнікаў аб беларусах і іх зямлі
- •2. 4. Дэмаграфічныя катаклізмы на зямлі беларусаў: войны і людзі
- •Агульная колькасць насельніцтва Беларусі
- •Палітычныя прычыны
- •Сацыяльна-эканамічныя прычыны
- •Нацыянальны склад насельніцтва Беларусі (паводле даных перапісаў, %)
- •Пяці заходніх губерняў у 1897 годзе, %
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •3. Нацыянальная самасвядомасць беларусаў
- •3. 1 Нацыянальная самасвядомасць і яе адзнакі
- •3. 2. Фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці
- •3. 3. Утварэнне беларускай літаратурнай мовы. Самасвядомасць і беларуская мова і літаратура
- •Этапы фарміравання беларускай літаратурнай мовы
- •3. 4. Нацыянальнае адраджэнне 1900 – 1920 гг
- •3. 5. Механізмы разбурэння нацыянальнай самасвядомасці беларусаў ва ўмовах таталітарызму 1930 – 1980 гг.
- •3. 6. Пытанні нацыянальнай свядомасці беларусаў на сучасным этапе
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэматыка рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •4. Сувязі беларусі з суседнімі краінамі.
- •4. 1. Геапалітычныя ўмовы жыццядзейнасці беларускага народа
- •4. 2. Перакройванне этнічных зямель беларусаў у хх ст.
- •4. 3. Віленскі край і яго лёс
- •4. 4. Беларусы за мяжою
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •5. Своеасаблівасці нацыянальнага побыту
- •5.1. Жыллё беларуса. Паселішчы
- •5. 2. Традыцыйныя заняткі, рамёствы і промыслы беларусаў
- •5. 3. Традыцыйнае адзенне беларусаў
- •5.4. Айчынны фальклор
- •Розніца паміж з вычаем і абрадам
- •Віды свят.
- •Групы беларускіх свят і абрадаў.
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •6. Веравызнанні народаў беларусі
- •6. 1. Дахрысцiянскiя вераваннi нашых продкаў
- •6. 2. Хрысцiянства I iншыя рэлiгii як формы грамадскай свядомасцi розных народаў на Беларусі
- •6. 3. Сучасны рэлiгiйны стан на Беларусi
- •Пытаннi для самападрыхтоўкi
- •Тэмы рэфератаў
- •Лiтаратура
- •Тэст да тэмы
- •7. Развіццё айчыннай грамадскай думкі
- •7. 1. Помнікі айчыннай грамадскай думкі сярэднявечча
- •7. 2. Развіццё нацыянальнай культуры і грамадскай думкі ў эпоху Адраджэння
- •7. 3. Асветніцтва на Беларусі
- •7. 4. Айчынная нацыянальна-дэмакратычная думка
- •7. 5. Сучасны стан грамадазнаўства на Беларусі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •8. Славутасці беларусі
- •8. 1. Славутасці старажытнай Беларусі і часоў Вялікага княства Літоўскага
- •8. 2. Рупліўцы нацыянальнага адраджэння
- •8. 3. Зоркі айчыннага спорту
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •9. Мастацтва беларусі
- •9. 1. Нацыянальнае дойлiдства
- •9. 2. Выяўленчае мастацтва
- •9. 3. Нацыянальны тэатр і музыка
- •9. 4. Дэкаратыўна - прыкладное мастацтва
- •Разьба па дрэве
- •Ганчарства
- •Вырабы з саломы, лазы, бяросты
- •9. 5. Кнігадрукаванне
- •Эпоха Адраджэння і еўрапейскае кнігадрукаванне
- •Летапіс Аўраамкі і Мсціжскае Евангелле
- •Мялецій Сматрыцкі
- •Лаўрэнцій Зізаній
- •Іван Фёдараў
- •Куцеінская друкарня
- •Магілёўская друкарня
- •Супрасльская друкарня
- •9. 6. Музейная справа на Беларусі
- •9. 7. Помнікі культуры горада, дзе размяшчаецца навучальная ўстанова
- •Баранавічы Троіцкі касцел
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •10. 1. Пісьменнасць на Беларусі як аснова развіцця нацыянальнай школы
- •10. 2. Народная педагогіка ў сістэме нацыянальнай асветы
- •10. 3. Канфесійная адукацыя. Роля брацкіх школ у развіцці асветы на Беларусі ў XVI – XVII стст.
- •10. 4. Свецкая адукацыя на Беларусі ў дакастрычніцкі перыяд. Адукацыйная камісія (1773 – 1794)
- •Дзейнасць Адукацыйнай камісіі ўключала:
- •10. 5. Адраджэнне нацыянальнай школы ў перыяд беларусізацыі (1910 – 1920)
- •10. 6. Сучасны стан нацыянальнай адукацыі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •11. Прыродныя ўмовы і экалагічная сітуацыя на беларусі
- •11. 1. Прыродныя ўмовы Беларусі. Своеасаблівасці яе рэгіёнаў (Цэнтральная Беларусь, Паазер'е, Падняпроўе, Панямонне, Заходняе I Усходняе Палессе)
- •11. 2. Багацці айчынных нетраў
- •1. 3. Праблемы экалогii на Беларусi
- •I. Стан атмасферы
- •II. Засаленне глебы
- •III. Транспарт – крынiца выкiдаў
- •IV. Стан водных крынiц
- •V. Радыяцыя
- •Барацьба з радыяцыяй
- •VI. Сельская гаспадарка і экалогiя
- •12. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці
- •12. 1. Праблема беларускай дзяржаўнасці ў гістарычнай навуцы
- •12. 2. Вытокі беларускай дзяржаўнасці
- •12. 3. Погляды вучоных на праблему дзяржаўнасці Вялікага княства Літоўскага. Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец xvііі ст. – 1917 г. )
- •Устаўная грамата да народаў Беларусі (21. 02. 1918 г. )
- •Устаўная грамата Рады Беларускай Народнай Рэспублікі
- •12. 5. Беларусь у складзе ссср: суверэнітэт уяўны ці рэальны?
- •12. 6. Аднаўленне дзяржаўнай незалежнасці пасля распаду ссср. Беларусь на міжнароднай арэне
- •13. Атрыбуты нацыянальнага суверэнітэту
- •13. 1 Органы дзяржаўнай улады ў Рэспубліцы Беларусь. Да гicтоpыі айчыннай Канстытуцыі
- •Структура Урада Рэспублікі Беларусь (арт. 106 Канстытуцыі; Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 3 мая 1997 г. ):
- •Судовую ўладу ў Рэспубліцы Беларусь ажыццяўляюць суды
- •Структура Kaнстытуцыі рб 1994 г. Са змяненнямі I дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскім рэферэндуме 24 лістапада 1996 г.
- •13. 2. Дзяржаўны герб. Геральдыка Беларусі
- •Прынцыпы дзяржаўнай сімволікі:
- •Старажытны герб Мінска
- •Герб “Пагоня”
- •Дзяржаўны герб бсср (гісторыя)
- •Сучасны Дзяржаўны герб (пасля 1995г. )
- •13. 3. Да гісторыі дзяржаўнага сцяга. Дзяржаўны гімн
- •13. 4. Узнагароды Беларусі
- •13. 5. Нацыянальнае войска. Памятныя старонкі айчыннай вайсковай славы
- •13. 6. Беларускія грошы і паштовая марка
- •Паштовая марка
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •1. Закон “Аб мовах у Беларускай сср”
- •2. Закон аб культуры
- •3. Закон “Аб адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь”
- •Слоўнік тэрміналагічных выразаў і асноўных паняццяў
- •Беларусазнаўства
4. Сувязі беларусі з суседнімі краінамі.
БЕЛАРУСЫ ЗА МЯЖОЮ
Метадычныя рэкамендацыі. Неабходна асэнсаваць новыя паняцці: анексія, узбуйненне, уз’яднанне. Звярнуць ўвагу на перыяд, калі этнічна беларускія землі былі захоплены Расійскай імперыяй, якая не прадаставіла ім нават культурна-тэрытарыяльнай аўтаноміі і разглядала іх, зыходзячы з геапалітычных умоў жыццядзейнасці беларускага народа, як сваю спрадвечна неад’емную тэрыторыю.
Трэба разабрацца ў стратэгіі і тактыцы бальшавікоў: вырашэнне нацыянальнага пытання разглядалася імі тады настолькі, наколькі гэта ўмацоўвала іх уладу.
Не меншай увагі патрабуе асэнсаванне паняцця беларускай дыяспары. Неабходна звярнуць увагу на тое, што сёння самы шырокі спектр грамадскіх згуртаванняў Бацькаўшчыны і дыяспары аб’ядноўваецца на платформе прызнання таго, што нацыянальнае адраджэнне Беларусі, захаванне і развіццё беларускай мовы, усёй нацыянальнай культуры магчыма пры паслядоўнай дзяржаўнай палітыцы.
План
Геапалітычныя ўмовы жыццядзейнасці беларускага народа. (Склад.: праф. Макарэвіч В. А. )
Перакройванне этнічных зямель беларусаў у ХХ ст. (Склад.: праф. Макарэвіч В. А. )
Віленскі край і яго лёс. (Склад.: дац. Мельнікава Т. М. )
Беларусы за мяжою. (Склад.: праф. Макарэвіч В. А. )
4. 1. Геапалітычныя ўмовы жыццядзейнасці беларускага народа
Геапалітыка (грэч. geo – зямля і politices – здольнасць кіравання дзяржавай) – палітычная канцэпцыя, адпаведна якой палітыка дзяржавы, у асноўным знешняя, вызначаецца яе геаграфічнымі фактарамі. Асноўнымі геапалітычнымі фактарамі з’яўляюцца геаграфічныя, палітычныя, эканамічныя, ваенныя, экалагічныя, дэмаграфічныя, культурна-рэлігійныя, этнічныя. Геапалітыка вывучае залежнасць знешняй палітыкі дзяржаў і міжнародных зносін ад сістэмы палітычных, эканамічных, экалагічных, ваенна-стратэгічных узаемасувязей, якія абумоўлены геаграфічным становішчам краіны, фізіка- і эканоміка-геаграфічнымі фактарамі. Геапалітыка кіруецца доўгачасовым стратэгічным курсам і разлічана на стварэнне максімальна станоўчых умоў для развіцця свайго народа. Фарміруючы свой геапалітычны курс, дзяржава ўлічвае ўвесь комплекс нацыянальных інтарэсаў, знешнюю і ўнутраную небяспеку, эканамічныя і культурныя сувязі і свае духоўныя традыцыі.
Геапалітыка заўсёды звязана з дзяржавай і кіруецца яе інтарэсамі, мае гістарычны характар.
На працягу некалькіх стагоддзяў беларускі народ, зыходзячы са свайго геапалітычнага становішча, знаходзіўся на мяжы супрацьстаяння дзвюх славянскіх дзяржаў: польскай і рускай.
Асаблівасцю гісторыяграфіі Беларусі з’яўляецца працяглае панаванне ў ёй дзвюх антыбеларускіх канцэпцый – вялікапольскай і вялікарускай, якія ў канчатковым выніку зводзяцца да адмаўлення самога факта існавання беларускага этнасу, яго мовы, культуры і прызнання Беларусі часткай або Польшчы, або Расіі, а беларусаў галіной, адпаведна, польскага або рускага “племені”. Характэрнай рысай палітыкі Расіі і Польшчы ў адносінах да беларускіх зямель з’яўляецца не толькі тэрытарыяльная экспансія, але і пастаяннае імкненне змяніць этнічную арыентацыю беларускага народа. Па прычыне гэтага беларусаў прымушалі кіравацца самасвядомасцю суседніх этнасаў – рускага або польскага.
На працягу стагоддзяў на тэрыторыі Беларусі, у цэнтры Еўропы, неаднойчы сутыкаліся інтарэсы вялікіх дзяржаў. Гэта суправаджалася спусташальнымі войнамі, што ахоплівалі тэрыторыю Беларусі.
Разам з тым размяшчэнне Беларусі ў самым цэнтры Еўропы абумоўлівае выключную выгоду яе сучаснага эканоміка-геаграфічнага становішча. Маюцца добрыя магчымасці для развіцця гандлёвых і культурных зносін з краінамі, што размешчаны на захад і ўсход, на поўнач і поўдзень ад тэрыторыі Беларусі. Само геаграфічнае становішча стварае спрыяльныя ўмовы для інтэграцыі эканомікі нашай краіны ў агульнаеўрапейскую супольнасць.
Беларусь знаходзіцца на транзітных шляхах, што звязваюць Расію з краінамі Усходняй і Заходняй Еўропы, Украіну і Малдову з дзяржавамі Балтыі і Скандынавіі, паўночным захадам Расіі. Па тэрыторыі нашай краіны праходзіць участак транскантынентальнай чыгуначнай магістралі, што перасякае ўсю Еўразію ад Ціхага да Атлантычнага акіяна. Праз тэрыторыю Беларусі пракладзены магістральныя нафта- і газаправоды, па якіх на захад перапампоўваюцца расійскія нафта і прыродны газ. За іх транзіт, за перавозкі грузаў па чыгунцы, аўтамагістралях Беларусь пры раўнапраўных, узаемавыгадных дачыненнях паміж дзяржавамі можа мець значныя грашовыя даходы.
Такім чынам, спрыяльнае эканоміка-геаграфічнае становішча Беларусі – гэта яе багацце, яе рэсурс. Выкарыстанне яго павінна быць пастаўлена на памнажэнне нацыянальнага прыбытку краіны. Цэнтральнае становішча Беларусі ў Еўропе робіць выгадным стварэнне ў яе межах сістэм камунікацый для забеспячэння сувязей паміж рознымі краінамі, для арганізацыі міждзяржаўных фінансавых устаноў, развіцця міжнароднага турызму.