- •Беларусазнаўства
- •Беларусазнаўства
- •Уводзіны. Прадмет беларусазнаўства
- •Праблемы беларусазнаўства
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •2. Беларусы. Міжнацыянальныя адносіны на беларусі
- •2. 1. Этнiчныя адметнасцi беларусаў
- •Асаблівасцi беларускага нацыянальнага характару
- •2. 2. Беларускія тапанімічныя назвы. Імёны і прозвішчы
- •2. 3. Старажытная мемуарная літаратура і сведчанні падарожнікаў аб беларусах і іх зямлі
- •2. 4. Дэмаграфічныя катаклізмы на зямлі беларусаў: войны і людзі
- •Агульная колькасць насельніцтва Беларусі
- •Палітычныя прычыны
- •Сацыяльна-эканамічныя прычыны
- •Нацыянальны склад насельніцтва Беларусі (паводле даных перапісаў, %)
- •Пяці заходніх губерняў у 1897 годзе, %
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •3. Нацыянальная самасвядомасць беларусаў
- •3. 1 Нацыянальная самасвядомасць і яе адзнакі
- •3. 2. Фарміраванне нацыянальнай самасвядомасці
- •3. 3. Утварэнне беларускай літаратурнай мовы. Самасвядомасць і беларуская мова і літаратура
- •Этапы фарміравання беларускай літаратурнай мовы
- •3. 4. Нацыянальнае адраджэнне 1900 – 1920 гг
- •3. 5. Механізмы разбурэння нацыянальнай самасвядомасці беларусаў ва ўмовах таталітарызму 1930 – 1980 гг.
- •3. 6. Пытанні нацыянальнай свядомасці беларусаў на сучасным этапе
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэматыка рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •4. Сувязі беларусі з суседнімі краінамі.
- •4. 1. Геапалітычныя ўмовы жыццядзейнасці беларускага народа
- •4. 2. Перакройванне этнічных зямель беларусаў у хх ст.
- •4. 3. Віленскі край і яго лёс
- •4. 4. Беларусы за мяжою
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •5. Своеасаблівасці нацыянальнага побыту
- •5.1. Жыллё беларуса. Паселішчы
- •5. 2. Традыцыйныя заняткі, рамёствы і промыслы беларусаў
- •5. 3. Традыцыйнае адзенне беларусаў
- •5.4. Айчынны фальклор
- •Розніца паміж з вычаем і абрадам
- •Віды свят.
- •Групы беларускіх свят і абрадаў.
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •6. Веравызнанні народаў беларусі
- •6. 1. Дахрысцiянскiя вераваннi нашых продкаў
- •6. 2. Хрысцiянства I iншыя рэлiгii як формы грамадскай свядомасцi розных народаў на Беларусі
- •6. 3. Сучасны рэлiгiйны стан на Беларусi
- •Пытаннi для самападрыхтоўкi
- •Тэмы рэфератаў
- •Лiтаратура
- •Тэст да тэмы
- •7. Развіццё айчыннай грамадскай думкі
- •7. 1. Помнікі айчыннай грамадскай думкі сярэднявечча
- •7. 2. Развіццё нацыянальнай культуры і грамадскай думкі ў эпоху Адраджэння
- •7. 3. Асветніцтва на Беларусі
- •7. 4. Айчынная нацыянальна-дэмакратычная думка
- •7. 5. Сучасны стан грамадазнаўства на Беларусі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •8. Славутасці беларусі
- •8. 1. Славутасці старажытнай Беларусі і часоў Вялікага княства Літоўскага
- •8. 2. Рупліўцы нацыянальнага адраджэння
- •8. 3. Зоркі айчыннага спорту
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •9. Мастацтва беларусі
- •9. 1. Нацыянальнае дойлiдства
- •9. 2. Выяўленчае мастацтва
- •9. 3. Нацыянальны тэатр і музыка
- •9. 4. Дэкаратыўна - прыкладное мастацтва
- •Разьба па дрэве
- •Ганчарства
- •Вырабы з саломы, лазы, бяросты
- •9. 5. Кнігадрукаванне
- •Эпоха Адраджэння і еўрапейскае кнігадрукаванне
- •Летапіс Аўраамкі і Мсціжскае Евангелле
- •Мялецій Сматрыцкі
- •Лаўрэнцій Зізаній
- •Іван Фёдараў
- •Куцеінская друкарня
- •Магілёўская друкарня
- •Супрасльская друкарня
- •9. 6. Музейная справа на Беларусі
- •9. 7. Помнікі культуры горада, дзе размяшчаецца навучальная ўстанова
- •Баранавічы Троіцкі касцел
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •10. 1. Пісьменнасць на Беларусі як аснова развіцця нацыянальнай школы
- •10. 2. Народная педагогіка ў сістэме нацыянальнай асветы
- •10. 3. Канфесійная адукацыя. Роля брацкіх школ у развіцці асветы на Беларусі ў XVI – XVII стст.
- •10. 4. Свецкая адукацыя на Беларусі ў дакастрычніцкі перыяд. Адукацыйная камісія (1773 – 1794)
- •Дзейнасць Адукацыйнай камісіі ўключала:
- •10. 5. Адраджэнне нацыянальнай школы ў перыяд беларусізацыі (1910 – 1920)
- •10. 6. Сучасны стан нацыянальнай адукацыі
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •11. Прыродныя ўмовы і экалагічная сітуацыя на беларусі
- •11. 1. Прыродныя ўмовы Беларусі. Своеасаблівасці яе рэгіёнаў (Цэнтральная Беларусь, Паазер'е, Падняпроўе, Панямонне, Заходняе I Усходняе Палессе)
- •11. 2. Багацці айчынных нетраў
- •1. 3. Праблемы экалогii на Беларусi
- •I. Стан атмасферы
- •II. Засаленне глебы
- •III. Транспарт – крынiца выкiдаў
- •IV. Стан водных крынiц
- •V. Радыяцыя
- •Барацьба з радыяцыяй
- •VI. Сельская гаспадарка і экалогiя
- •12. Станаўленне беларускай дзяржаўнасці
- •12. 1. Праблема беларускай дзяржаўнасці ў гістарычнай навуцы
- •12. 2. Вытокі беларускай дзяржаўнасці
- •12. 3. Погляды вучоных на праблему дзяржаўнасці Вялікага княства Літоўскага. Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец xvііі ст. – 1917 г. )
- •Устаўная грамата да народаў Беларусі (21. 02. 1918 г. )
- •Устаўная грамата Рады Беларускай Народнай Рэспублікі
- •12. 5. Беларусь у складзе ссср: суверэнітэт уяўны ці рэальны?
- •12. 6. Аднаўленне дзяржаўнай незалежнасці пасля распаду ссср. Беларусь на міжнароднай арэне
- •13. Атрыбуты нацыянальнага суверэнітэту
- •13. 1 Органы дзяржаўнай улады ў Рэспубліцы Беларусь. Да гicтоpыі айчыннай Канстытуцыі
- •Структура Урада Рэспублікі Беларусь (арт. 106 Канстытуцыі; Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 3 мая 1997 г. ):
- •Судовую ўладу ў Рэспубліцы Беларусь ажыццяўляюць суды
- •Структура Kaнстытуцыі рб 1994 г. Са змяненнямі I дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскім рэферэндуме 24 лістапада 1996 г.
- •13. 2. Дзяржаўны герб. Геральдыка Беларусі
- •Прынцыпы дзяржаўнай сімволікі:
- •Старажытны герб Мінска
- •Герб “Пагоня”
- •Дзяржаўны герб бсср (гісторыя)
- •Сучасны Дзяржаўны герб (пасля 1995г. )
- •13. 3. Да гісторыі дзяржаўнага сцяга. Дзяржаўны гімн
- •13. 4. Узнагароды Беларусі
- •13. 5. Нацыянальнае войска. Памятныя старонкі айчыннай вайсковай славы
- •13. 6. Беларускія грошы і паштовая марка
- •Паштовая марка
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Тэмы рэфератаў
- •Літаратура
- •Тэст да тэмы
- •1. Закон “Аб мовах у Беларускай сср”
- •2. Закон аб культуры
- •3. Закон “Аб адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь”
- •Слоўнік тэрміналагічных выразаў і асноўных паняццяў
- •Беларусазнаўства
Тэст да тэмы
Што такое апокрыф: а) літаратурны спецыфічны старажытны жанр; б) від малітвы; в) архітэктурнае збудаванне?
Назавіце першы беларускі летапісны твор: а) Біблія; б) Полацкі летапіс; в) Статут; г) “Аповесць мінулых гадоў”.
Пералічыце летапісныя творы XV ст., якія былі складзены з новых, агульнадзяржаўных пазіцый: а) “Аповесць мінулых гадоў”; б) “Летапіс вялікіх князёў літоўскіх”; в) Беларуска-літоўскі летапіс.
Які горад быў цэнтрам агульнадзяржаўнага летапісання ВКЛ у XV ст.: а) Полацк; б) Смаленск; в) Вільня?
Калі пачаўся залаты век Беларусі ў плане развіцця нацыянальнай культуры: а) ХІІ ст.; б) ХІУ ст.; в) XVІ ст. ?
Назавіце, хто ў XVІ ст. унёс уклад у развіццё беларускіх этнічных уяўленняў, у рашэнне праблемы духоўна-маральнай свабоды: а) Е. Полацкая; б) Ф. Скарына; в) С. Будны; г) М. Гусоўскі.
Нагадайце найбольш вядомых прадстаўнікоў культурна-асветніцкага руху ў Беларусі ХІІ ст.: а) Е. Полацкая; б) Ф. Скарына; в) Л. Зізаній; г) К. Тураўскі; д) К. Смаляціч.
З чыім імем звязана ўзнікненне кнігадрукавання на Беларусі: а) Е. Полацкай; б) Ф. Скарыны; в) Л. Сапегі?
Хто з'яўляецца аўтарам твора “Аб дзьвух прыродах Хрыста”: а) Ф. Скарына; б) К. Тураўскі; в) С. Будны?
10. Хто напісаў 2 дыярыушы на польскай мове: а) Л. Зізаній; б) Абуховіч Міхаіл Лявон; в) Доўнар-Запольскі?
11. Назавіце прадстаўнікоў беларускай нацыянальна-дэмакратычнай думкі ХІХ – пачатку ХХ ст.: а) С. Будны; б) В. Дунін-Марцінкевіч; в) Ф. Багушэвіч; г) Я. Лучына; д) Цётка; е) Я. Купала; ж) Я. Колас; з) М. Багдановіч.
12. Якое згуртаванне беларускіх эмігрантаў займаецца абмеркаваннем праблем сучаснай грамадскай думкі, фарміравання беларускага этнасу: а) “Беларусы свету”; б) “Бацькаўшчына”; в) ААН; г) ЮНЕСКА?
8. Славутасці беларусі
Метадычныя рэкамендацыі. Разглядаючы даную тэму, трэба ўлічваць той гістарычны факт, што Беларусь як самастойная дзяржава існавала ў ІХ – ХІІІ стст. (Полацкае княства); далей развіццё беларускіх зямель адбывалася ў складзе ВКЛ, але гэтую дзяржаву нельга лічыць поўнасцю беларускай. Законы, якія вызначаюць развіццё грамадства, прадугледжваюць уплыў пэўных намаганняў людзей, якія здольныя праз свае веды, талент, маральныя ўздзеянні на іншых паскараць або, наадварот, прыцішваць развіццё гістарычных працэсаў.
На развіццё беларускіх зямель паўплывала геаграфічнае размяшчэнне Беларусі на скрыжаваннях Еўропы і Азіі. Выдатныя дзеячы беларускай зямлі, атрымаўшы еўрапейскую адукацыю, змаглі прыстасаваць свае веды да спецыфічных умоў сваёй радзімы, садзейнічаць усебаковаму развіццю Беларускай дзяржавы. Ефрасіння Полацкая, Радзівіл Чорны, Георгій Каніскі стаялі ля вытокаў беларускай асветы і стварэння беларускай дзяржаўнасці, адстойвалі ідэі нацыянальнага і рэлігійнага адраджэння.
Выдатныя дзеячы Беларусі развівалі ўсе напрамкі жыцця грамадства: літаратуру, музыку, тэатр, архітэктуру, навуку і інш.
У XVІ ст. развіваецца культавая архітэктура, жывапіс, па плану будуюцца гарады, развіваюцца мястэчкі і мецэнацкія цэнтры. Ва ўсім свеце вядомыя Мірскі і Навагародскі замкі, палацы Радзівілаў, Сабор святой Сафіі ў Полацку. Усе гэта было створана выдатнымі майстрамі нашай радзімы, і мы па праву можам ганарыцца вядомымі дасягненнямі нашых продкаў.
Пазней (XVІ – XVІІІ стст. ), калі Беларусь знаходзілася ў складзе Рэчы Паспалітай, вядомыя беларускія дзеячы адстойвалі ідэі нацыянальнай культуры, праваслаўя. Георгій Каніскі, па словах А. С. Пушкіна, вялікі дзеяч культурнага адраджэння, рызыкуючы ўласным жыццём, адстойваў інтарэсы праваслаўя.
У часы ўваходу беларускіх зямель у склад Расійскай імперыі з’яўленне літаратурных твораў на беларускай мове сведчыла аб наяўнасці інтэлектуальнай думкі. Нацыянальнае адраджэнне выступае ў адзінстве з рэвалюцыйным рухам. Прадстаўнікамі беларускай культуры таго часу выступаюць В. Дунін-Марцінкевіч, Ф. Багушэвіч, К. Каліноўскі.
Беларускі прыгонніцкі тэатр Зорыча склаў аснову трупы Пецярбурскага Марыінскага тэтра.
Пасля абвяшчэння незалежнай Беларускай дзяржавы з’яўляюцца ўмовы для развіцця беларускай навукі і культуры ў адзінстве з сусветным працэсам.
У часы СССР беларускія вучоныя, пісьменнікі, мастакі, прадстаўнікі тэхнічнай інтэлігенцыі ўзбагацілі чалавецтва творчымі здабыткамі. Да сусветна вядомых дзеячаў належаць В. Быкаў, А. Савіцкі, А. Дудараў і інш.
Трэба разумець той факт, што агульнае развіццё цывілізацыі не магчыма без існавання асобных самастойных нацыянальных культур, іх узаемаўплыву і таму дзейнасць выдатных сыноў Беларусі мае вялікае значэнне для развіцця прагрэсіўных накірункаў гісторыі чалавецтва.
План
Славутасці старажытнай Беларусі і часоў Вялікага княства Літоўскага (Склад.: праф. Макарэвіч В. А., дац. Мельнікава Т. М. )
Рупліўцы нацыянальнага Адраджэння (Склад.: праф. Мака-рэвіч В. А. )
Зоркі айчыннага спорту (Склад.: дац. Мельнікава Т. М. )