Прафесійнае рэдактарскае чытанне, яго віды. Фіксаванне заўваг. Рэдактарская этыка.

Віды: 1. Азнаямляльнае. Увага засяроджваецца на змесце твора. Ацэнка па наступных крытэрыях: актуальнасць, навізна, - змест; арыгінальны аўтарскі падыход – форма. 2. Паглыбленае. Галоўны этап. Увага рэдактара накіравана на кожнае слова ў тэксце. Рэдактра чытае тэкст па частках, даследуючы кожную адзінку. Усебакова даследуецца кампазіцыя, ацэнка фактаў, лагічных сувязяў, мовы і стылю тэксту – усе ўзроўні. 3. Кантрольнае.

Прадмет, механізм і агульн. структ. Рэд-га аналізу. Мысленчае мадэляванне.

Рэд. праца спрыяе задавальненнюпатрэб насельніцтва ў кнізе. Рэд, як працэс рэалізуецца з дапамогай формаў і метадаў працы, а таксама ажыццяўлення рэд.-выд. працэсу, які забяспечвае выхад у свет твораў літ-ры9 ад рукапісу да друк. Прадукцыі).

Задачы: 1. Падрыхтоўка канкрэтнага выдання, 2. Фарміраванне рэпертуару, 3. Арганізацыя выд-рэд. працэсу, 4. Ацэнка аўтарскага рукапісу( прыдатны да дапрацоўкі, ступень дапрацоўкі, рэцэнзія).

Праца над рукапісам: 1. Крытычная чытка рукапісу, пры якой ацэньваецца тэма і праблемы; 2. Ацэнка фактычнага матэрыялу (сувязь факт. мат-лу з тэмай, праблемай); 3. Ацэнка формы падачы(аналіз кампазіцыі, фукцыян.прызначэння); 4. Моўна-стылёвая праўка.

З аўтарам –каб пераканаць трэба звяртацца(пісаць на палях) да аўтарытэтных крыніц.

Фарміраванне рэпертуару: павінен ведаць тыпалагічныя прыкметы выданняў; распрацоўваць канцэпцыю кнігі(маркетынгавыя даследванні); забяспечыць ўсе этапы праходу кнігі ў выдавецтве і друкарні.

Прадмет, механізм і агульная структура рэдактарскага аналізу. Мысленчае мадэляванне ў працэсе аналізу.

Аналіз – у логіцы разумеецца як мысленчая працэдура, з дапамогай якой цэлае разбіваецца на часткі і асобна даследуецца кожная частка. У рэд-ні выходзіць за межы. Р.а. – комплекс мысленч. Працэдур для вырашэння задач. Усебаковае даследванне твора, які рыхтуецца да друку. Галоўнае ў ім – вызначэнне прадмета даследвання і яго грамадскай каштоўнасці. Мэта- ацаніць прыдатнасцб твора да друку. Аналіз як лагічнае дзеянне –частка рэд.аналізу.

Прадмет –асноўны бок ці вызначальная хар-ка твора. Вобраз аўтара і вобраз апавядальніка.

Грамадская кашт. – рэд-р выконвае мысленчую працэдуру, прагназіруе рэальныя магчымыя вынікі чытання( уздзеянне на чытача, як чытач пазнае). Механізм – гэта супастаўленне “свядомасці”., пачуц. Дзейнасці на “сярэдняга чтытача” да выпраўкі і пасля. Калі ў 2х выпадках –станоўча, тэкст мае грамад. каштоўнасць, не – на дапрацоўку ці знаць з друку.

Агульная структура. Супаставіць рэальнае уздзеянне( ацэнка поводле актуальнасці, навізны і арыгінальнага аўтарскага падыходу) з грамадскай неабходнасцю(уздзеяннем неабходным) – вызначыць віды правак. Уявіць, як успрымаецца матэрыял, звычайна праўка-скарачэнне(шмат субектывізму аўтара), каб падняць праблему да грамадскага гучання, мадэліраванне таго, што ёсць і таго, што можа атрымацца.

Пісьменніцкая крытыка.

Ггэта яркі, самабытны стыль і арыгінальнае бачанне праблем літаратуры, неардынарнае мысленне і спецыфічны творчы метад. Таму да вывучэння крытычнай спадчыны пісьменнікаў трэба падыходзіць індывідуальна. Гэта складае пэўныя цяжкасці для даследчыкаў, ускладняе пабудову цэласнай сістэмы.

Паказальна, што на пачатку 20 ст.функцыі літаратурных крытыкаў бралі на сябе нашы песняры (Вацлаў Ластоўскі, Сяргей палуян, Максім Багдановіч, Максім мГарэцкі). На гэта звяртае ўвагу сучасны крытык і літаратуразнаўца Міхась Мушынскі, адзначаючы багацце беларускай літаратуры на вершы пра паэта і паэзію., ролю песняра ў грамадстве і прызначэнне мастацкага слова, у якіх абгрунтоўвалася ідэйна-эстэтычная праграма, мастацкае крэда паэтаў. Беларуская літаратурная крытыка пач.20 ст. бяспрэчна стваралася пераважна літаратарамі і пры дапамозе мастацкіх сродкаў. У “прыхаваным ” выглядзе , зашыфраваная ў мастацкім слове, яна папярэднічала крытыцы у звычайных жанравых формах (рэцэнзіі, агляды...). Самі празаікі і паэты праз падобныя творы глыбей спасцігаюць свае майстэрства і законы слоўнага мастацтва, усведамляюць адказнасць перад чытачамі , прымяраюць сабе адзежы крытыкаў, абуджаюць у чытача цікавсць да літаратуры, мастацтва як духоўнай з’явы; выкарыстоўваючы метафары дапамагаюць чытацкай аўдыторыі лепш зразумець сутнасць літаратурнай справы.

Аб ўзроўні літаратурнай крытыкі можна казаць, калі ў крытыцы сфарміраваліся творчыя індывідуальнасці..

Пісьменнікі апелююць адзін да аднаго, аналізуюць назапашаны сумеснымі намаганнямі досвед, удакладняюць, паглыбляюць свае крытычныя ацэнкі.

Парады і пажаданні, якія пісьменнік-публіцыст выказвае ў адносінах іншых пісьменнікаў, ен заўседы суадносіць з уласнай мастацкай творчасцю. Гэта і ёсць адзін з аспектаў дзейнасці пісьменніка-крытыка: патрабуючы ад другіх, самому адпавядаць гэтым патрабаванням, суадносіць уласную творчасць з крытэрыямі, якія прад’яўляеш да іншых. Крытыкуюцы іншы твор, суадносіць са сваімі творамі.

Крытыкі-пісьменнікі не толькі валодаюць тэарэтычнымі ведамі і аналітычнымі здольнасцямі, а і маюць развіты эстэтычны густ, тонкую інтуіцыю — якасцямі, якім і валодае кожны пісьменнік з багатай творчай практыкай.

Асаблівасці крытыкі пісьменніцкай і дзеячаў мастацтва.

Пісьменнік можа гаварыць аб чужым творы, напісаць у лісце да аўтара.

Пісьмовая крытыка нясе ацэначны характар, часам толькі ацэнка.

П.К. не заўседы подкреплена, доказна на вопыце.

Вобразны пачатак у крыт. працах. Адзінае ўражанне, адзіны вобраз твора ў артыкуле.

Вобраз гэты разглядаецца не як механічны свод пунктаў, а цэлае ўражанне. Мастак судзіць аб мастаке як бы знутры.

Твор і яго крытычнае вытлумачэнне. Інтэрпрэтацыйныя падходы.

Интерпретируемость – неотъемлимое свойство текса (Бабенко). Текст в зеркале интерпретации – это словесное художественное произведение, представляющее реализацию концепции автора, созданную его творческим воображением индивидуальную картину мира, воплощенную в ткани художественного текста при помощи целенаправленно отобранных в соответствии с замыслом языковых средств и адресованное читателю, который интерпретирует его в соответствии с собственной социо-культурной компетенцией.

Понятие критика-интерпретация, основанная на знаках, символах, линейности и нелинейности текста.

Человеческое сознание достраивает процессы, происходящие в реальности и в мире вымышленном. Такая особенность мышления позволяет, например, истолковывать поведение персонажа (Гамлет, Онегин, Антигона, Эдип, Красная Шапочка и др.), исходя из собственного опыта и существующих теорий, так же, как и поведение реального индивидуума, сведения о котором имеются в распоряжении. В то же время человеку свойственно проецировать свои представления, ощущения, переживания как на объекты, окружающие его в действительности, так и на художественные образы. Благодаря этому, герои, эпизоды, детали текста могут по ассоциации связываться с целым кругом понятий, а также наделяться символическим, мифологическим, идеологическим, или психологическим и т.п. значением. Так или иначе, многомерность интерпретаций и трактовок обусловлена способностью человека ощущать разнообразие и поливалентность явлений жизни - с одной стороны, и стремлением применять ту же модель к тексту - с другой. Интерпретация способна объяснять психологические особенности восприятия текста и то, как эти особенности обусловлены сущностью текста. С теоретических позиций любого направления в интерпретации текста он должен быть подвергнут тщательному анализу для того, чтобы выявить его значение. Предполагается, что он должен рассматриваться вне какого-либо внешнего контекста, недискурсивно. При этом утверждается, что исследователя не интересуют намерения автора и смысл текста, как смысл постигается и обнаруживается читателем, хотя в большинстве случаев (всегда) интерпретации литературных сочинений не могут обойтись без этих “заблуждений”, важных, если не сказать – абсолютно необходимых для поиска содержания литературного произведения.

Галоўнае прызначэнне крытыка не растлумачыць тэкст – таму што тлумачэнняў можа быць бясконцая множнасць – але паспрабаваць аднавіць тыя ўмовы, у якіх ствараўся літаратурны твор, сфармаваць яго сістэму, скласці “слоўнік”, даць усё неабходнае для самастойнае інтэрпрэтацыі тэксту чытачом. Новая крытыка не робіць канчатковых высноваў, не дае адзнак, яна павінна толькі знаёміць чытача з літаратурна-гістарычным і агульначалавечым кантэкстам, у межах якога існуе дадзены твор. Гэта ёсць не што іншае, як аднаўленне ў правох чытача, якому класічная крытыка навязвала абагульнены і метадычна апрацаваны сэнс.

Крытык – такі ж самы чытач, але дасведчаны. Ён адрозніваецца ад чытача сваёй літаратурнай падрыхтоўкай. І таму ў альтэрнатыву ацэнцы сучасная крытыка можа прапанаваць створанае пры дапамозе прафесіянальных ведаў пра кантэкст асацыятыўнае поле. Крытык ведае кантэкст, і ў гэтым яго асноўнае адрозненне і перавага над простым чытачом. Вялікая роля ў новай крытыцы надаецца агульнасусветнай літаратурнай традыцыі. Прафесійны чытач – крытык – разглядае тэкст у сувязі з усім астатнім, што было напісана чалавекам (прычым і тое, чаму храналагічна папярэднічае разгляданы твор). Веданне традыцыі – ўласцівасць добрага крытыка. Супастаўленне твору з іншымі творамі літаратурнай традыцыі і інтэрпрэтацыя яго праз прызму ўжо напісанага як раз і дае штуршок да ўзнікнення асацаяцыяў у чытача.

Адной з першых нагодаў інтэрпрэтавання тэкста стаўся сімвалізм. Літаратурная плынь сімвалізму адкрыла новыя бакі паэтычнасці, гэта было тое, з чаго да нашага часу шмат літаратараў, паэтаў і пісьменнікаў пазычаюць формы і сродкі дзеля стварэння новых твораў. Немагчыма ўявіць сабе аналіз паэзіі сімвалізму без інтэрпрэтавання. Сімвалісты падштурхнулі развіццё ў крытыцы здольнасцяў каментара. Трэба было тлумачыць, спрабаваць раскрываць вобразы, сачыць за думкай, здагадвацца пра тое, чым былі выкліканыя алегорыі і паралелі. Гэтае было неабходна яшчэ і таму, што многія аўтары выкарыстоўвалі так званае “аўтаматычнае пісьмо”, калі паэт піша з дапамогай выпадковасці і несвядомага.

У беларускай крытыцы пакуль пераважае акадэмічнасць аналізу, які грунтуецца на павазе да аўтара твора, да традыцыйнасці (не будзем называць яе традыцыяй). Але ўжо больш складана спрачацца з тым, што найглыбей выглядаюць крытычныя творы, якія спрабуюць інтэрпрэтаваць сімвалы і знакі аналізаванага тэксту. Элементы інтэрпрэтавання ёсць ужо ў работах майстра эсэістычнага жанру Міхася Стральцова.

Метад інтэрпрэтацыі, – толькі адзін са шматлікіх прыёмаў, якімі карыстаюцца сучасныя крытыкі. Ён не адмаўляе ўсе астатнія формы выяўлення крытычнай думкі. Крытык адчуў свабоду інтэрпрэтаваць тэкст, не зважаючы на аўтарскія імкненні давесці адзіны сэнс і адмовіць усе іншыя, на яго думку, няправільныя тлумачэнні. Інтэрпрэтаванне – ня ёсць чысты экспрэсіянізм, такую форму абірае сучасная рэцэнзія, паколькі крытыка з дапамогай прыёма інтэрпрэтацыі імкнецца знайсці для кнігі новага чытача, прыцягнуць яго ўвагу і схіліць яго да работы мыслення і свабоднага асэнсавання аўтарскага тэксту. Крытык заўсёды намагаецца зрабіць кнігу больш прывабнай для будучага чытача, і для таго ён выкарыстоўвае свае асацыяцыі, найцікавейшыя і самыя актуальныя для ўмоваў рэчаіснасці.

Гаспаров. Монография. Литературные лейтмотивы.

Текст – уникальное стечение обстоятельств ,при которых и для которых он был создан.

Обстоятельства: коммуникативные намерения автора, взаимоотношение автора и адресатов, всевозможные обстоятельства значимые и случайные, общие идеологические черты и стилистический климат эпохи, жанровые и стилевые черты самого сообщения, множество ассоциаций с предыдущим опытом.

У текста есть 2 стороны – порождение и восприятие (интерпретация). Не существует одного единственно верного толкования.

Текст в семиотике – по Лотману!!!

Для того, чтобы какое-то сообщение воспринималось нами как текст оно должно быть как минимум дважды закодировано. Первый код – естественный язык, второй – текст организован по средствам ещё каких-либо смысловых структурных кодов ( повторы, пары смежности, семантические оппозиции – смысл).

Сцвярджаць наяўнасць падвойнага сэнсу нам дазваляюць даследаванні іншых вучоных. Напрыклад, псіхааналіз Зігмунда Фрэйда параўноўвае дзейнасць сна і творчую дзейнасць, інтэрпрэтацыю сна і інтэрпрэтацыю твору мастацтва. Фрэйд прапанаваў думку, што матывам творчасці ёсць сублімацыя (замяшчэнне) імкненняў, якія нельга спраўдзіць у жыцці. Тады, па думцы вялікага псіхолага, любы твор складаецца са схаваных сэнсаў, якія адначасова і выкрываюць, і захоўваюць невыяўлены (латэнтны) сэнс ў наяўным сэнсу. Значыць, інтэрпрэтацыя наяўнага сэнсу пад час чытання (крытыкам і чытачом) дапаможа выявіць сапраўдны, схаваны.

Умбэрта Эка пад час сваёй лекцыі ў Маскоўскім дзяржаўным універсітэце разважаў пра гіпертэксты (у якіх няма дакладнай замацаванай структуры, пачатку і канца, а таксама можа быць некалькі аўтараў) і шматзначнае жыццё традыцыйнага твору, магчымасць множнага яго тлумачэння.