Лагічныя азначэнні (дэфініцыі) ў тэксце, іх віды, функцыі. Методыка рэдагавання лагічных азначэнняў.

 Определения и объяснения могут выступать в качестве са­мостоятельных единиц текста или входить в другие текстовые кон­струкции. Расхожие рекомендации по стили­стическому совершенствованию текста – найти для слова обще­употребительный синоним или просто отказаться от него – не могут удовлетворить редактора. Во многих случаях без объясне­ния смысла терминов, диалектных слов и выражений, архаизмов, историзмов, слов профессиональной лексики обойтись нельзя. Даже в том случае, когда «приблизительность» в понимании значения той или иной смысловой единицы допустима, а иногда и полезна как стимул сотворчества читателя и автора.

 ВИДЫ ОПРЕДЕЛЕНИЙ. Начало разработки теории определений было заложено в древ­ности. Первыми были описаны определения, которые даются че­рез указание рода и видового отличия. Затем были выделе­ны как особый их вид генетические определения, в которых видовое отличие представляет собой не свойство, а способ обра­зования или возникновения объекта. Этот вид удобен, когда фор­мулировка классификационного (через род и видовое отли­чие) определения преждевременна, так как достигнутый к этому времени уровень знаний не даёт для этого оснований. Виды: Определения подразделяют на словесные (в речи) и остенсивные – путем указания на предмет (в журналистских матери­алах роль такого определения выполняет иллюстрация); определе­ния номинальные (объясняется значение слова) и реальные (раскрывается содержание собственно понятия); аналитические (раскрывается уже установленное значение понятия) и синтети­ческие (привносится новое в содержание понятия). По функциям, которые они выполняют в тексте, определения могут быть регистрирующими (перечисляющими уже извест­ные, установленные признаки), уточняющими (вводящими дополнительные сведения) и учреждающими (раскрывающими смысл нового события или явления). Нередко работа редактора над определениями в журналистском тексте становится работой над терминологией. Всякий термин в своей основе имеет опре­деление понятия. Оценить логическую точность термина, правиль­ность его употребления невозможно, не зная правил определений и приёмов введения их в текст.

 ПРАВИЛА ОПРЕДЕЛЕНИЙ

Логика требует, чтобы части определения были соразмерными, чтобы определение не строилось на отрицании, не содержало в себе круга, не было противоречивым. Правило соразмерности подразумевает равенство объёмов оп­ределяемого и определяющего понятий. Если соразмерность час­тей определения нарушена, учит логика, оно будет либо слишком широким, либо слишком узким. Круг в определении, т. е. попытка раскрыть содержание поня­тия через определяемое, также должен быть устранён редакто­ром. В публицистическом тексте операция определения понятий может послужить основой для конструирования приёмов вырази­тельности изложения.

 Оценка содержания и формы определений. Фактическая точность и правильность определения зависят от истинности и существенности перечисляемых в нём признаков и находятся в прямой зависимости от уровня, достигнутого научным знанием. Задача редактора – оценить содержание и форму определения, раз­личая определения чёткие и те, что находятся в процессе фор­мирования, отдавая себе отчёт в том, что далеко не всегда опре­деление в журналистском тексте может претендовать на завер­шённость формулировки. Попытка подвести его при редактировании под привычную форму классификационного определения без достаточных на то оснований, как правило, несостоятельна. Пере­насыщенность дефинитивными конструкциями придаёт тексту спе­цифическую стилистическую окраску, сообщает суждениям не­пререкаемость, что, как правило, идёт вразрез с целями публицистики. С другой стороны, стремление избежать во что бы то ни стало формализованных конструкций, боязнь засушить изложение может привести к приблизительности в толковании понятий, к попыткам определить понятие через неизвестные для читателя признаки, к злоупотреблению образными средствами языка.

«Перевод» определений на язык известных читателю представ­лений не терпит небрежности. Редактор ответственен за формулировки определений. Неточ­ное словоупотребление, невнимание к стилистическим особеннос­тям речи зачастую служат причиной их логической и содержа­тельной дефектности.

 Определения в информационных публикациях. В тексте информационных материалов термины и слова профессио­нальной лексики часто играют роль своеобразного фона для сообщения о каком-либо конкретном событии. Точное их зна­чение будет расшифровано только специалистами, а для большин­ства читателей термины и профессионализмы очерчивают гра­ницы содержания понятий лишь в самом общем виде.

Главная задача редактора – определить допустимую меру приближённости в толковании терминов читателем, решить, ког­да объяснения обязательны, когда они излишни. Однако достаточ­но часто редактор сталкивается с необходимостью расшифровать термин. В этом случае термин служит смысловым центром за­метки, обозначает новое для читателя знание. Автор её выступает в качестве популяризатора открытий науки, достижений техники, и редактор должен владеть приёмами, позволяющими помочь ре­шить эту задачу. Наиболее часто при расшифровке терминов в газетных текстах используют приложения, разъясняющие их смысл, прибегают к подбору синонимов, позволяющих выделить различ­ные, существенные в данной ситуации стороны явления, включа­ют в текст описания, дающие конкретное представление о пред­мете заметки. Но каким бы ни был приём объяснения, в основе своей он имеет логическое определение понятия, правилами ко­торого следует руководствоваться при работе над текстом.

Определения в публикациях на общественно-полити­ческие темы. Специфических, только общественным наукам при­сущих терминов сравнительно немного. В большинстве случаев они не отделены, как в естественных науках, резко обозначенной границей от обыденного языка. На наших глазах часто возникают новые оттенки их значений, уточняется и изменяется содержание. Буквально каждый день мы сталкиваемся с переносом значе­ний терминов на новые ситуации и явления. Включённые в жур­налистский текст, такие термины, как правило, не нуждаются в строгом логическом определении, но прояснить их смысл для чита­теля необходимо, и в текст вводят объяснение, часто непосред­ственно связанное с конкретным содержанием публикации.

 

Методыка рэдагавання тэкстаў-перакладаў. Стылістыка перакладу.

Галоўная асаблівасць методыкі рэдагавання тэкстаў-перакладаў – захаванне як мага больш рысаў тэкста-арыгінала. Гэта датычыць стыля, памера (калі размова ідзе пра пераклад верша), моўных асаблівасцей, вобразных сродкаў. Рэдактар сочыць, наколькі захавана ідэнтычнасць і асаблівасць арыгінала. Адначасова ён кантралюе, каб пераклад не быў падрадкоўным – найгоршы варыянт пераклада.

Задача рэдактара – супаставіць арыгінал (магчыма, падрадкоўнік) і пераклад, прааналізаваць абодва тэксты, вылучыць недахопы і добрыя бакі. Калі рэдактар валодае мовай арыгінала, ён можа параўноўваць тэксты на глыбейшым узроўні. Першасная ўвага звяртаецца на структуру тэксту, вершаваны памер, захаванне зместавых асаблівасцей.

Затым аналізуюцца вобразныя сродкі і тропы, прасочваецца, наколькі аўтар змог падабраць адпаведнікі. Асобная ўвага – лексікі. Не заўсёды можна падабраць дакладныя адпаведнікі, таму задача рэдактара вызначыць, наколькі ўдала зроблены замены.

Рэдактар (як і аўтар-перакладчык) можа ўносіць змены ў сэнсавы і вобразны змест тэкста-пераклада, калі гэта неабходна для адаптацыі. Напрыклад, Ф.Скарына пры перакладзе Бібліі на беларускую мову некаторыя назвы замяняў на больш зразумелыя чытачу яго часу паняцці. Адаптатыўныя пераклады ствараюцца таксама для дзяцей. У астатніх выпадках – на гледжанне аўтара і рэдактара. Калі пакідаюцца ў тэксце незразумелыя словы, паняцці, то яны павінны тлумачыцца ў затэкставай прасторы.

Адаптацыя ўяўляе сабой прыстасаванне тэкста да ўзроўня кампетэнтнасці рэцыпіента, г.зн. стварэнне такога тэкста, які чытач зможа зразумець, не звяртаючыся да пабочнай дапамогі. Найбольш частыя выпадкі – тэксты для дзяцей, апрацоўка тэкстаў для неспецыялістаў, лінгваэтнічная адаптацыя.

Адаптацыя заключаецца ў спрашчэнні тэкста як у фармальным, так і зместавым плане. У прыватнасці, спецыяльная лексіка, цяжкая тэматычная лексіка замяняецца пры перакладзе на агульнамоўную, нарматыўную. Спрашчаюцца цяжкія сінтаксічныя структуры, змяншаецца аб’ём сказа.

Паколькі зыходны тэкст не заўсёды ідэальны, то перакладчык і рэдактар перакладу вымушаны ўбіраць цяжкія канструкцыі, убіраць нелагічнасць, шырэй, чым у арыгінале тлумачыць нешта, узнаўляць адзінства стылю і логіку зместа.

Аднак галоўная задача рэдактара пры апрацоўцы тэксту-перакладу – зрабіць так, каб ён успрымаўся як асобны твор, самастойны твор. Для гэтага можна выкарыстоўваць увесь арсенал сродкаў, даступных рэдактару.

Стылістыка перакладу. Калі тэкст добры і стаіць задача перадаць яго чытачу ў выглядзе як мага больш набліжаным да арыгінала, з’яўляецца задача захавання стылю. Гэта можа праяўляцца ва ўжыванні адпаведных канструкцый, нанізвання слоў і г.д., у залежнасці ад зыходнага тэксту.

Калі маем не зусім добры тэкст з гледжання стылю, то рэдактар працуе над ім гэтак сама, як і над стылем звычайнага тэксту: прыводзіць да адзінства, прасочвае лексіку і пад.

Патрабаванні да тоеснасці перакладу (паводле Лейбніца): 1) роўныя камунік-фунцыянальныя асаблівасці тэкстаў, 2) роўныя у семантыка-структурных аднсінах, 3) пры усіх адхіленнях не павінна быць семантыч разыходжанняў. Але Рэдактар-П. можа ўносіць перакладчыцкія трансфармацыі- эквівалентныя або неэквівалентныя. Напрыклад, Ф.Скарына. Адаптатыўныя пераклады ствараюцца таксама для дзяцей. У астатніх выпадках – на гледжанне аўтара і рэдактара. Калі пакідаюцца ў тэксце незразумелыя словы, паняцці, то яны павінны тлумачыцца ў затэкставай прасторы.

Весці размову пра рэдакт дзеянні можна толькі ўяўна, звяртаючыся да ЗТ і ПТ. Такі спосаб называецца ЛАГІЧНЫМ МАДЭЛЯВАННЕМ Перакладчык выконвае 1)дзеянні транслявання і 2)дзеянні мадыфікацыі. 1- максімальнае супадзенне зместу і структуры ЗТ і ПТ – як вынік прыёмы падстаноўкі (слова ў слова- але значэнне ПС м.б. шырэйшым/вузейшым за зн-не ЗС, уключаць зн-ні некалькіх ЗС, ці быць неадэкватным ЗС – perfeck fool – круглы дурань).

2) вызначаюць прыёмы трансфармацыі (ПТ аддалены ад арыгіналу). Лексіч трасфармацыі: ПЕРАСТАНОЎКІ (часта пры перакладзе дзеепрым зваротаў), ЗАМЕНЫ – генералізацыя (Зыходнае Слова мае больш вузкае знач чым Перакладное С), канкрэтызацыя (ЗС больш шыр чым ПС, усмешка рус і бел), антанімічны пераклад (адсутнасць адмаулення у ЗТэксце і наяўнасць і ПТ), кампенсацыя (замена 1й часціны мову на 2ю – я непьющий/я не п’ю), АПУШЧЭННІ, ДАБАЎЛЕННІ (павелічэнне к-сці слоў, безэквівалентная лексіка).

П. безэквівалентнай лексікі – транслітэрацыя (літарамі ПМ; у дужках тлумачэнне), калькаванне (роза вятроў/wind rose), апісальны П. (Berufsverbot – забарона займацца пэўнай прафесіяй у Герм), прыблізны П. (Санта Клаус/Дзед Мароз/Святы Мікола)

Арганізацыя і структура сучаснага радыёвяшчання Беларусі.

Радыёвяшчанне ў Беларусі прадстаўлена на ўзроўні: 1)Белдзяржтэлерадыёкампанія; 2)абласное радыё; 3)раённае радыё (найчасцей на базе раённай газеты); 4)FM-радыёстанцыі.

233 теле- и радиопрограммы: 156 программ радиовещания, из которых 135 – государственной формы собственности, 21 – негосударственной формы собственности и 77 программ телевещания, из которых 29 - государственной формы собственности, 48 - негосударственной формы собственности.

ПРОЛЕСКОВСКИЙ Олег Витольдович – Министр информации. Первый заместитель Министра информации - АНАНИЧ Лилия Станиславовна. СЛОБОДЧУК Александр Иванович.

РАДИО

- Первый Национальный канал Белорусского радио. На Белорусском радио выходят следующие информационные программы: "Радиофакт", "Постфактум", "Регион", "Тема дня", "Прямая линия" и др.

- Радиоканал "Культура"; Радиостанция "Беларусь"; Радиостанция "Столица"; Радиостанция "Радиус-FM"; Пять областных телерадиокомпаний.

FM-радиовещание

Министерство информации провело работу с руководителями FM-станций по обеспечению с 01.01.2005г. трансляции музыкальных произведений белорусских авторов и исполнителей в объеме 75% от общего времени музыкального вещания. Данный показатель FM-радиостанциями выполнен (два года назад он составлял 10-20%).

Даведачна-інфармацыйны апарат выдання і методыка яго рэдагавання.

Кніга складаецца з: асноўнага тэкста твора, дзеля распаўсюджання і чытання якога выдаецца кніга, дадатковага тэкста, які прымыкае да твора, але ў яго не ўваходзіць, г.зн. дадатку, дакументаў, справачных табліц, рэдакцый, варыянтаў асноўнага тэксту, дапаможнага (службовага) тэксту – так званага апарату кнігі.

Апарат кнігі дапаўняе асноўны тэкст, а таксама дазваляе чытачу лягчэй і прасцей успрымаць змешчаную ў кнізе інфармацыю. У склад апарата кнігі ўваходзяць:

• Інфармацыйна-апавяшчальны апарат (выхадныя дадзеныя на тытульным лісце, абароце тытула, канцавой паласе, якія ўяўляюць сабой кароткія дадзеныя, характарызуючыя кнігу);

• Пошукавы, даведачна-дапаможны апарат кнігі (аглаўленне, змест, паказальнікі імёнаў, прадметаў і г.д., спсы або паказальнікі ілюстрацый, калантытулы);

• Бібліяграфічны апарат (бібліяграфічныя спасылкі, спісы літаратуры, паказальнікі.)

Кампаненты апарата кнігі могуць папярэднічаць асноўнаму тэксту (прадтэкставы апарат), знаходзіцца ўнутры яго (унутрытэкставы апарат), значыцца пасля яго (затэкставы апарат).

На практыцы замацаваўся такі парадак прадтэкставага апарата: 1) прадмова выдавецтва, 2) спіс скарачэнняў і ўмоўных абазначэнняў (можа знаходзіцца ўканцы кнігі), 3) прадмова рэдактара, рэдакцыі, 4) уступны артыкул, 5) прадмова аўтара да выдання ў перакладзе, 6) прадмова аўтара да апошняга арыгінальнага выдання, 7) прадмова аўтара да папярэдніх арыгінальных выданняў у парадку, адваротным нумарам выдання, 8) прысвячэнне (як асобны элемент асноўнага тэксту), 9) эпіграф (кампанент асноўнага тэксту).

Прадмова – паведамленне чытача аб тым, што яму трэба прыняць да ўвагі, чытаючы ці праглядаючы кнігу. Прадмова служыць уступным артыкулам да якога небудзь твора.

Прадмову не трэба блытаць з уводзінамі – уступнай часткай твора аўтара, дзе пачынае раскрывацца яго тэма.

Уступны артыкул – гэта адносна самастойнае сачыненне, у якім шырока трактуецца творчасць аўтара ці выдаваемы твор як частка гэтай творчасці дзеля таго, каб дапамагчы чытачу глыбей і лепш успрыняць змест кнігі, разабрацца ў яе складанасцях, пазнаёміцца з яе гісторыяй, чытацкім лёсам і зменамі ў тлумачэнні і ацэнцы. Уступны артыкул асабліва неабходны ў кнігах складаных, у змесце якіх цяжка разабрацца без дадатковых звестак, а таксама ў тых, якія тлумачацца па-рознаму.

Вельмі блізкае па мэтах да ўступнага артыкула пасляслоўе. Яно адрозніваецца толькі тым, што змешчана за тэкстам кнігі. Пасляслоўе змяшчаецца ў канцы кнігі тады, калі выдавец не хоча ўздзейнічаць на чытача да знаёмства з творчасцю аўтара і яго творамі. А таксама тады, калі само тлумачэнне творчасці аўтара і яго твора немагчыма без добрага ведання яго чытачамі, і ў тых выпадках, калі асноўны змест патрабуецца дапоўніць матэрыяламі новымі і свежымі дадзенымі.

Анатацыя (ад лац. annotatio – заўвага) – кароткая характарыстыка зместу твораў друку ці рукапісу, а таксама кароткі выклад зместу кнігі, артыкула і пад. Анатацыя з’яўляецца дакументам, які коратка характарызуе твор пісьменнасці з погляду зместу, прызначэння і формы. Сярэдні аб’ём анатацыі – 500 знакаў (сімвалаў). Анатацыя прыводзіцца пасля бібліяграфічнага апісання з абзацнага водступу.

Патрабаванні да анатацыі зафіксаваны ў ГОСТ 29.131-98. (Аннотация. Реферат. Общие требования. М., 1998.). Рэдактар пры падрыхтоўцы анатацыі павінен прытрымлівацца патрабаванняў, зафіксаваных ў адзначаным ГОСТе.

Заўвагі і каментарыі – гэта тлумачэнне і дапаўненне да асноўнага тэксту, калі ён можа быць незразумелым чытачамі ва ўсім аб’ёме ці можа быць зразумелы не так, як патрэбна. Розніца паміж заўвагай і каментарам у тым, што заўвага – гэта кароткая даведка да слова (слоў), а каментар – тлумачэнне твора цалкам з таго ці іншага боку (гісторыка-літаратурнага, тэксталагічнага, выдавецкага і г.д.) ці фрагментаў твора.

Калі-некалі заўвагі і каментары да фрагментаў тэкста ідуць у адным раду, тады як частку апарата лепш назваць “Заўвагі і каментарыі”.

Паказальнікі – даведачныя кнігі або даведачны спіс у кнізе. Паказальнікі выступаюць важнай састаўной часткай апарату кнігі. Галоўная задача дапаможных паказальнікаў – дапамагчы тым, хто выкарыстоўвае кнігу выбарачна, а не чытае яе ўсю, хутка знайсці ў суцэльным тэксце звесткі аб асобах, падзеях, прадметах, тэмах, якія цікавяць чытача. Паказальнік – гэта пошукавы апарат, даведнік па адносна невялікіх элементах зместу кнігі. Часцей за ўсё паказальнік будуюць у алфавітным парадку. Паказальнік пераўтварае кнігу ў своеасаблівы слоўнік. Адсылаючы да старонак, дзе змяшчаецца патрэбная чытачу інфармацыя, паказальнік перабудоўвае тэкст кнігі, не датыкаючыся да яго.

У дапаможных паказальнікаў дзве асноўныя функцыі: даведачна-пашуковая, даведачна-арыентуючая (паказальнік даводзіць, пра што можна ў кнізе знайсці інфармацыю).

Існуюць наступныя віды паказальнікаў: іменны, прадметны, паказальнік загалоўкаў, геаграфічны, здобрнікаў нотных выданняў.

Структура паказальнікаў такая:

Загаловак – слова ці словазлучэнне, якое вызначае аб’ект даведкі, звесткі пра які надрукаваны ў выданні. Падзагаловак – слова ці словазлучэнне, якое вызначае аб’ект даведкі, пастаўлены ў падпарадкаванне загалоўку ў якасці яго састаўной часткі. Спасылка адрасная – нумар старонкі, параграфа, раздзела. Спасылка простая (агульная) – скарочанае слова ГЛ, СМ, пераадрасоўка. Спасылка дадатковая – СМ. ТАКЖЕ, ГЛ. ТАКСАМА.

Да паказальнікаў ставяцца наступныя патрабаванні: максімальная паўната адлюстравання зместу кнігі; пашуковасць загалоўкаў (ставчць на першае месца слова, па якому пошук бачыцца найбольш верагодным); патрэбна захоўваць паслядоўнасць рашэнняў у пабудове паказальнікаў; псачыць за дакладнасцю адрасных спасылак; захоўваць строгі алфавітны парадак; паведамляць (змяшчаць у пачатку паказальніка паведамленне чытача з тлумачэннем прынцыпаў, па якія складзены паказальнік).

Калантытул – даведачны радок над тэкстам старонкі (рэдка – збоку), які вызначае змест старонкі: які твор якога аўтара на ёй надрукаваны ў зборніку, які параграф якой главы – у монавыданні, які атрыкул ў слоўніку, аб якім прадмеце, асобе ідзе размова – у мемуарах.

Бібліяграфічныя спасылкі – гэта апісанні крыніц цытатаў, запазычанняў, якія ўпамінаюцца ў рэкамендуемай літаратуры, якія дыктуюцца зместам тэкста з яго фрагментам (сімваламі спасылак і вынасак, прозвішчамі аўтара і годам выдання); прыкніжныя бібліяграфічныя спісы і паказальнікі – гэта тэматычна адабраныя апісанні крыніц, звязаных з тэкстам.

Бібліяграфічны апарат кнігі выконвае дзве функцыі: даведачную – дае магчымасць чытачам знайсці крыніцы цытатаў, запазычанасцяў, якія аўтар апісвае ў тэксце сваёй працы; інфармацыйную – знаёміць чытача з літаратурай па тэме кнігі, рэкамендуе літаратуры для паглыбленага вывучэння тэмы і праблемы, якія абмяркоўваюцца ў кнізе; адсылае чытача да працаў, дзе пытанні, закранутыя ў кнізе, асвячаюцца больш поўна і падрабязна, папулярна і навукова.

Этапы развіцця айчыннага тэлебачання.

1 января 1956 года диктор Тамара Бастун впервые обратилась к телезрителям Минска: "Добрый вечер! Поздравляем с Новым годом! Начинаем наши пробные передачи…". Так начался первый год жизни Белорусского телевидения. Передачи тогда принимали чуть более 4 тысяч зрителей, а Минский телецентр был рассчитан на однопрограммное вещание со среднесуточным объемом 6 часов и радиусом действия 60 км…

Сегодня это один из крупнейших телевещателей в Европе, компания, оснащенная самым современным оборудованием, в штате которой работают только профессионалы. В новый сезон 2006-2007 гг. главный телеканал страны вступил под новым слоганом: “Это - Первый!”, который наиболее точно соответствует статусу лидера отечественного телевещания. Телеканал сменил логотип, оформление, декорации студий, появились новые проекты и лица, а уже известные и полюбившиеся зрителям программы вышли в обновленном виде.

Методыка рэдагавання афіцыйна-справавой літаратуры.

Афіцыйна стыль – гэта сукупнасць моўных сродкаў, ф-цыя каторых заключаецца ў абслугоўванні сферы афіцыйна-справавых зносін.

Падстылі аф-справ. літ-ры: 1.уласна афіцыйна-справавы; 2. юрыдычны (мова законаў, указаў); 3.дыпламатычны.

Каб захаваць дакладнасць аф.-справ. ст. Выключая магчымасць розных тлумачэнняў і незразумеласцей прысутнічае моўны стандарт – выкарыстанне гатовых, трывала замацаваных формаў. Моўны стандарт выкарыстоўваецца ў аф.справ.літ. і падтрымліваецца правіламі традыціі і асабліва правіламі інструкцыі даведнікаў.

Сродкі аф.спр. стылю рэалізуюцца ў 3 моўных узроўнях: лексічны, марфалагічны, сінтаксічны.

Рысы: адносная ўстойлівасць, абмежаванасць; высокая ступень стандарт., што праяўляецца ва ўжыванни вял. кольк. шаблонаў, клішэ; жанравая разнастайнасць. Функцыяніруе пераважна ў пісьм. форме+ выступленні дзярж. І грамадскіх дзеячаў( дакладны стыль вымаўлення, асаблівая выразнасць інтанацыі, лагічныя націскі).Адпаведнасць літ.норме на ўсіх яе ўзроўнях, ніякай экспрэсіі. Асаблівасці мовы:1.сцісласць, лаканічнасць маўлення.Эканомнае выкарыстанне моўн. сродкаў.2.стандартнае размяшчэнне мат-лаў, абавязковасць формы;3.спец., а-сп., ленксіка, тэрміналогія+элементы юрыд, дыплам, ваеннай тэр-логіі;4.абрэвіатуры выкарыстоўваюцца паралельна з поўнымі дакладнымі назвамі, абазначэннямі пэўных устаноў, органаў друку. 5. Ужыванне слоў, не прынятых у іншых стылях( вышэй адзначаны, пакаральнасць) + устойлівыя словазлучэнні ( касацыйная скарга, падпіска аб нявыездзе). Марфалогія: 1.іменныя формы над дзеяслоўнымі(загад, патрабаванне, прадпісанне), 2. ужыванне расчэпленага выказніка( дзеяслоў з асаб. лекс. значэннем+ аддзеясл. наз-к – прымаць удзел, замест удзельнічаць). 3. Назоўнікі пасады ў муж. Родзе( бухгалтар, дырэктар). 4. адсутнічаюць формы 1 і 2 асобы займеннікаў і дзеясловаў, пануюць безасабовыя канструкцыі. Сінтаксіс: прамы парадак слоў, апісальны хар-р выкладу, шырокае выкарыстанне складаных канструкцый са складанымі злучнікамі і адыменнымі прыназоўнікамі( дзякуючы таму што..), намінатыўных сказаў з пералічэннем, 2 разнавіднасці ў залежнасці ад сферы выкарыстання: 1. Афіцыйна-справавыя дакументы( Заканадаўчы:мова закан. актаў, звязаных з дзейнасцю дзярж. органаў, Дыпламатычны: разнастайных міжн. дамоў і пагадненняў. Лексіка: высокія, дамаўляючыеся бакі, акрэдытацыя, дэнансацыя, персона нон-грата, дыпламатычная нота. 2. Паўсядзённа-справавы, адміністрацыйна-канцылярскі( заявы, даверанасці, распіскі - афіцыйная перапіска паміж установамі і арганізацыямі; прыватныя справавыя паперы).2 функцыі: інфармацыйна-змястоўная( абвестка, павестка) і арганізац.-рэгулюючая(распараджэнне, загад). Канцэлярызмы.

Станаўленне і развіццё айчыннага радыёвяшчання

15 НОЯБРЯ 1925 г. у Мінске пачала працу перша ШИРОКОВЕЩАТЕЛЬНАЯ радыёстанцыя імя Совнаркома БССР. З гэтай даты і пачынаецца гісторыя бел.радыёвяшчання. У яго развіцці выдзяляюць два гістарычны. перыяда: 1925-1991 г – Бел-ае радыё функцыянуе як неад’емлімая частка савецкага радыёвяшчання; пасля 1991- развіваецца самастойна у новых абставінах дзяржаўнага суверынітэту Беларусі.

У 1929 г. аб’ём уласнага вяшчання Мінскай студыі складаў 2053 гадзіны. У лютым 1929 г. з’явіўся 2-х гадовы радыёуніверсітэт, які меў 3 факультэта: агульнапалітычны, гаспадарчы, ПРОМЫШЛЕННЫЙ.

Да пачатку вайны савецкім радыёвяшчаннем былі асвоены ўсе формы і жанры, канчаткова склалісь усе яго асноўныя віды.

Асноўныя задачы радыё ў першыя пасляваенныя годы былі звязаны з мабілізацыяй народа на адрадженне і далейшае развіццё разбуранай народнай гаспадаркі. Беларускае радыёвяшчанне пачыналась з нуля (немцы разабралі радыёапаратуру, знішчылі сродкі сувязі).

У пачатку 70-х г. у Бел. праходзіла рэформа вяшчання. Рэспубліка была поўнасцю радыёфіцірована.

У пача ку 90-х г. адбыліся змены структуры Дзяржтелерадыё СССР. Яго палажэнне пашатнулась у сувязі з з’яўленнем у расійскім радыёэфіре у 1990-1991 г. першых недзяржаўных радыёстанцый “Эхо Москвы” і «Европа Плюс» - манаполія дзяржавы на інфармацыю пашатнулась.

Першай прыватнай FM-станцыяй на бел.тэррыт. было “Радио-Рокс” (1992), у 1993 г у эфір выходзіць першая беларуская радыёстація – радыё “Би-Эй”. У наступныя годы ў эфір выйшлі “Русское радио” радыё “Мир”, “Стиль”, “Альфа-радио”, “Юнистар” і інш.

У 2001 г. на бел. FM рынке функцыянавала 7 радыёстанцый, з іх 1 – дзяржаўная (“Сталіца”).

Сёння дзяржаўнае радыё знаходзіцца на новым этапе развіцця. 233 теле- и радиопрограммы: 156 программ радиовещания, из которых 135 – государственной формы собственности, 21 – негосударственной формы собственности и 77 программ телевещания, из которых 29 - государственной формы собственности, 48 - негосударственной формы собственности.

ПРОЛЕСКОВСКИЙ Олег Витольдович – Министр информации. Первый заместитель Министра информации - АНАНИЧ Лилия Станиславовна. СЛОБОДЧУК Александр Иванович.

Метад дзелавой аналітыкі (Стральцоў)

Назва метаду сведчыць, што творы, напісаныя па яго нормах, гэтак жа як і тэксты, створаныя па нормах метадаў публіцыстыкі і эсэістыкі, грунтуюцца на аналізе сітуацый і з’яў рэчаіснасці. Гэта новаўтварэнне, якое да апошняга часу ў журналісцкай тэорыі не ўжывалася. Усе тэксты, у аснову якіх пакладзены не фіксацыя ва ўсіх яе формах, а аналіз і сінтэз, залічваліся ў разрад публіцыстыкі.

Публіцыстычны твор, у якім логіка-рацыянальны пачатак у распрацоўцы тэмы спалучаецца за пачаткам эмацыянальна-вобразным, і твор, напісаны як “халодна”-разумовы маналог, блізкі па гучанню навуковым артыкулам, - не адно і тое ж, хоть там і там аналітыка. Больш таго, сістэма жанраў тоесная: карэспандэнцыя, артыкул, каментарый, агляд, рэцэнзія. У сэнсе адлюстравання жыццёвых рэалій – тая ж тоеснасць: аналіз сітуацый і з’яў з канчатковым сінтэзам, які забяспечвае цэласнае ўспрыманне вобраза сітуацыі ці яеважнейшага фрагмента, напрама распрацоўкі тэмы і аўтарскіх высноў. Аднолькавыя патрабаванні да арганізацыі сістэм фактаў і аргументаў.

Самае істотнае адрозненне – у тэкставай эстэтыцы.

Творы дзелавой аналітыкі адрасуюцца пераважна спецыфічнай аўдыторыі – так званым дзелавым людзям. Газета “Белорусский рынок”, напрыклад, суправаджае сваю назву абавязковым дадаткам :“ Штотыднёвая аналітычная газета для дзелавых людзей”.

З масавым з’яўленнем новых спецыялізаваных выданняў – такіх як “Белорусская деловая газета”, “Белорусский рынок”, “Новая экономическая газета” і іншых, непубліцыстычная аналітыка стала пашыранай і ўстойлівай формай адлюстравання і інтэрпрэтацыі рэчаіснасці. Чытачоў гэтых газет найперш цікавяць факты, а не эмоцыі. Ім патрэбны разважлівыя характарыстыкі стану спраў у сферах, звязаных з іх прафесійнай дзейнасцю, яны чакаюць ад газет вывераных каментарыяў, статыстычных выкладак, дзелавога аналізу вытворчай, гандлёвай і фінансавай кан’юнктуры, панарамных аглядаў. Ніхто не чакае публіцыстычнай узвышанасці ці эсэісцкай рэфлексіі ад аўтараў, якія друкуюцца пад рубрыкамі “Эканамічная палітыка”, “Праблемы і вырашэнні”, “Аналіз і прагноз”, “Каметарый да закона” і інш.

Такога тыпу аналітычныя творы нярэдка з’яўлюцца зараз і ў грамадска-палітычных масавых выданнях. Прынцып сацыяльнай дыферэнцыяцыі тэкстаў знаёмы нам даўно. Дзелавая распрацоўка сітуацый з адпаведнымі каментарыямі і прагнозамі разлічана на пэўнае кола чытачоў і выконвае карысную функцыю.

У газетных публікацыях, разлічаных на прафесійны інтарэс, звязаных з непасрэднай вытворчай дзейнасцю людзей, напісаных па нормах метаду дзелавой аналітыкі значная функцыянальная роля ўскладаецца на лічбы. Іх супастаўленне, анаіз працэсаў і з’яў, што стаяь за лічбамі, складаюць базісную аснову артыкулаў, каментарыяў, аглядаў.

Метад дзелавой аналітыкі не абмяжоўвае аўтараў кароткімі рамкамі. Яны вольныя ў структуру свайго аналітычнага маналогу ўключаць элементы публіцыстычнай, эсэісцкай і нават мастацкай вобразнасці.

Выдавецкая дзейнасць беларускіх народнікаў. (80-90гг. ХІХ в.)

Магутным штуршком для дзейнасці беларускіх народнікаў з’явілася адкрыцце падпольнай друкарні ў Мінску па выпуску часопіса “Чорны перадзел” і газеты “Зерно”. У пач. 80-х народнікамі было тайна выдадзена некалькі пракламацый і брашур праграмна-тэкставага характару. Сярод іх – зварот “Да беларускай моладзі” (Шчыры Беларус),“Письма о Беларуси” (Даніла Баравік).

Вяршыня дзейнасці бел. народнікаў – выданне ў Пецярбргу ў глыбокім падполлі групай студэнтаў з Беларусі (на чале з Марчанка) часопіса “Гоман”. Падзагаловак: “Беларускі сацыяльна-рэвалюцыйны агляд”.Па памерах часопіс нагадваў вучнёўскі сшытак. 1№ -- пач. 1884.

Падтэкст: Надыдзе час -- і Беларусь загамоніць.

2№ -- 15 лістапада 1884.

Па прычыне канспірацыі подпісы аўтараў пад артыкуламі не ставіліся. Выдаваўся на рускай мове. Сацыялісты-рэвалюцыянеры. ЗА МІРНУЮ РЭВАЛЮЦЫЮ!!!

Перадавыя артыкулы 1 і 2№ -- “Ад рэдакцыі” - у такім артыкуле выказваецца жаданне гоманаўцаў з’яднацца ў адной моцнай рэвалюцыйнай партыі.

Народнікі выступалі за федэратыўную самастойнасць Беларусі ў складзе РФ, што павінна адбыцца пасля перамогі сацыялістычнай рэвалюцыі. Аднак адзін з ідэолагаў народніцтва Леў Ціхаміраў крытыкаваў лозунг народнікаў аб федэратыўнай самастойнасці нацый і народнасцей. Палеміка.

У часопісе быў надрукаваны зварот “Да беларускай інтэлігенцыі”, дзе народнікі лічуць, што толькі інтэлігенцыя можа абужзіць народ да барацьбы. Інтэлігенцыя не павінна адрывацца ад народа – Даніла Баравік. Аднак Баравік не называе канкрэтныя шляхі выйсця з сітуацыі. З ім палемізуе Шчыры Беларус. Ён піша, што на месцах павінны стварацца шырокія сеткі марксістскіх арганізацый. Трэба шырока распаўсюджваць ідэі сацыялізма.

!Народнікі памылкова лічылі, што сялянства – гэта адзіны не раздзіраемы супярэчлівасцямі клас. Адмаўлялі рост капіталістычных адносін і кулацтва.

Царская ўлада адмоўна ставілася да такога рода выданняў. Урад лічыў, што любая народніцкая газета “бэсціць грамадскую думку”.

“Мінскі лісток”. Галоўнае кіраўніцтва на справах друку дазволіла выданне “МЛ” – 1886 г. Падзагаловак: “грамадска-літаратурная газета” 1886-1902 (16 гадоў). 2р на тыдз, штодзенна, 3 р на тыдзень. У розныя часы рэдагавалі Фацінскі, Матвееў, каменскі, Зіноўеў (больш клопату пра народ).

Першыя гады – невыразнае ідэйна-тэматычнае багацце: віншфвальныя тэлеграмы. Царскія ўказы. Не было праўдзівага адлюстравання жыцця сёл і гарадоў. Зіноўеў, цэнзура, некаторыя нумары канфіскаваліся.

У “Мінскім лістке” надрукавана паэма “Тарас на Парнасе”.

Методыка рэдагавання мастацкай літаратуры.

Мастацкая творчасть – гэта своеасаблівы спосаб панання і адлюстравання рэчаіснасці. Навакольная рэчаіснасть адбіваецца ў мастацтве ў своесаблівай мастацка-вобразнай сістэме.

Мастацкі вобраз – спосаб і форма адлюстравання свету, выражэнне пэўнай воразнай думкі.

Уласцівасці мастацкага вобразу :

• Пачуццёвая канкрэтнасць (апісанне знешніх ці ўнутраных бакоў з’явы; павінна выклікаць у чытача выранасць і яўнае бачанне);

• Арганічнае дачыненне асобы аўтара (праяўляецца ў тым, што мастацкі вобраз адначасова нясе інфармацыю і пра суб’ект і пра аб’ект пазнання. Чытач адчувае стаўленне аўтара да персанажаў ці падзей. Такім спосабам ствараецца ўражанне, што чытач з’яўляецца ўдзельнікам падзей, якія апісваюцца у творы);

• Шматзначнасць (заключаецца у здольнасці мастацкага вобраза будзіць фантазію чытачоў. Мабілізаваць мноства атрыманых раней уражанняў);

• Асацыятыўнасць (залежыць ад жыццёвага вопыту, светаўспрыманя – адзін і той жа твор можа вызываць розныя эмоцыі);

• Цэласнасць (калі прысутнічае канкрэтнасць, шматзначнасць, дачыненне асобы аўтара).

Першы этап працы рэдактара на маст. тэкстам – аналіз і ацэнка рукапісу на ўзроўні аналізу ўласцівасцей маст.вобразу.

Першае прачытанне эмацыйнае, пачуццёвае, калі рэдактар можа прыняць рукапіс ці адмовіць аўтара

Другі этап, гэта прафесіянальная, навукова-абгрунтаваная ацэнка твора на падставе выяўлення крытэрыяў ацэнкі мастацкага тэксту.

Крытэрыі ацэнкі тэксту:

1. Адзінства формы і зместу. Змест і форма – гэта адна з найважнейшых катэгорый. Змест – гэта рацыянальны пачатак, светапогляд самога аўтара - ідэя твора. Форма – эмацыйны пачатак, які ляжыць у аснове аўтарскага пачуццёвага сузірання – жанр, мова, тыпаж, марфемы, сюжэт.

2. Крытэрый мастацкай праўды. Патрабуе ад аўтара праўдзівага адлюстравання рэчаіснасуі. Аналізуючы паводзіны герояў, дыялогі, пейзажы, рэдактар ацэньвае ўсё гэта ў адпаведнасці з рэальнасцю. Часам, у маст.творах парушаны гэты крытэрый. Напрыклад, у творы В.Быкава “Балота” – бабры не грызуць дубы.

3. Арыгінальны аўтарскі падыход (творчы почырк). Рэальнасць адлюстроўваецца ва ўспрыманні пісьменніка, у цікавым і важным для яго змесце. Раскрываецца ў форме, якая ўласціва аўтару. У маст.творы адбіваецца аўтарскае бачанне свету. І дзеля яго рэалізацыі ён выкарыстоўвае срокі ўласцівыя толькі яму.

Задача рэдактара: Зразумець аўтара, адчуць яго самабытнасць; Паважліва ставіцца да аўтарскай манеры пісьма; Адчуваць наватарства часу; Дапамагчы аўтару пазбегнусь фармалістычных “выкрунтасаў”, жаданняў “выказацца нязвычайна”.

4. Эмацыянальная напоўненасць і асацыятыўнае багацце тэксту. Тэкст павінен зваляваць чытача і выклікаць пэўныя эмоцыі. Рэдактар павінен сачыць за тым, каб эмацыйная напоўненасць не пераважала у тэксце, таксама як і за эмацыйным збядненнем.

5. Цэласнае успрыманне вобраза. Рэдактар павінен прасачыць па усім тэксце і суаднесці розныя дэталі мастацкага вобраза, каб яны не змяняліся.

Няма абектыўных крытэрыяў, каб вылучыць яго, спец. лексікі. Выдзяляюцца 3 асноўныя кніжныя стылі. Агульная камунікат. функцыя+ спецыфічная эстэтычная( эмац-вобразнага ўздзеяння на чытача або слухача). Мова “прынцыпова рознастылёвая”. Праблемы: узаемадзеянне слова і вобраза, стыліст. Асаблівасці аўтара і вобраза апавядальніка, узаемасувязь аўтарскай мовы і мовы персанажа.

Мастацкі вобраз –сродак мастацкага ўсваення рэчаіснасці. Маст. Твор таксама своеасаблівы вобраз. Усе вобразы ствараюцца пры дапамозе слоў –як вобразных, так і бязвобразных. Вобразы могуць спалучацца ў паслядоўна разгортваемый ланцуг, суадносіцца адзін з адным у стыліст. Сістэме літ. Твора на адлегласці вялікіх кавалкаў тэксту, могуць уключаць у сабе адзін аднаго, развіваючыся ў складаны, шматпланавы вобраз. Спецыфіка вобразнасці- мова сканцэнтравана і сістэмна накіравана на выражэнне вобр. Зместу. У маст. творы “вобразным” можа стаць нават самае “бязвобразнае” слова. Існаванне 2х відаў вобразнасці: адкрытай, традыцыйнай( тропы) і скрытай, унутранай, якая зяўляецца асноўным, вядучым сродкам увасаблення ідэйна-мастацка-вобразнага зместу. Віды арганічна ўзаемадзейнічаюць паміж сабою, набываючы ў кожным канкрэтным выпадку( у залежнасці ад зместу, ідэі, жанру твора і творч. манеры аўтара) свае адметныя рысы і асаблівасці. Такім чынам, мова– сродак стварэння і існавання вобраза, а не ўпрыгожвання маўлення. Сапраўдны сэнс маст. слова ніколі не замыкаецца ў яго літаральным сэнсе. Слова двухпланавае па сваёй сэнсавай накіраванасці. Суадносіць вобраз з усім зместам твора і яго моўнай асацыятыўнай сістэмай. Але супраць вычварнай вобразнасці, “красамоўства”, фальшывых моўных аздобаў у літ. Творы. Кожнае слова, кожная фраза ў маст. творы павінны быць стыліст. Апраўданымі.

На кожным тэксце ляжыць адбітак аўтаркай індывідуальнасці, які выяўляецца ў выкарыстанні лексіка-фразеалаг., марфалаг., сінтаксічных, вобразна-выяўленчых сродкаў маўлення.