- •Раздзел 5. Рэдагаванне службовых дакументаў этапы работы над тэкстам дакумента
- •Тэхніка праўкі
- •Аналіз фактычнага матэрыялу
- •Аналіз фактаў, іх праверка
- •Цытаты ў тэксце, іх праверка
- •Ужыванне вялікай літары
- •Асновы рэдагавання на марфалагічным узроўні асаблівасці ўжывання назоўнікаў
- •Цяжкасці ва ўжыванні назоўнікаў, звязаныя з катэгорыямі роду, ліку, адушаўлёнасці-неадушаўлёнасці
- •Асаблівасці ўжывання прозвішчаў
- •Асаблівасці ўжывання прыметнікаў
- •Ужыванне кароткіх прыметнікаў
- •Запіс лічбавай інфармацыі ў адс
- •Асаблівасці склонавых формаў лічэбнікаў
- •Асаблівасці дробавых лічэбнікаў
- •Спалучэнне колькасных і зборных лічэбнікаў з назоўнікамі
- •Стылістычнае выкарыстанне займеннікаў у адс
- •Дзеяслоў. Роля інфінітыва ў тэкстах дакументаў
- •Асаблівасці спрагальных формаў
- •Ужыванне зваротных дзеясловаў
- •Памылкі, звязаныя з выкарыстаннем дзеепрыметнікавых і дзеепрыслоўных формаў Асаблівасці ўжывання дзеепрыслоўяў
- •Асаблівасці ўжывання дзеепрыметнікаў
- •Асаблівасці ўжывання прыназоўнікаў
- •Пытанні для самакантролю Стылістычнае выкарыстанне назоўніка
- •Стылістычнае выкарыстанне прыназоўніка
- •Тэмы навукова-даследчых работ навучэнцаў
- •Раздзел 4. Сінтаксічны склад адс
- •Кіраванне – пераважаючы від сувязі слоў ў словазлучэннях дзелавога стылю
- •Канструкцыі 3 прыназоўнікам па
- •Парадак слоў у дзелавым маўленні
- •Практычныя заданні па раздзелу “Асновы рэдагавання на арфаграфічным узроўні”
Асаблівасці ўжывання прозвішчаў
1. Скланяюцца мужчынскія прозвішчы на зычны, акрамя прозвішчаў на -ых і націскное -о: аб Кавальчуку, аб Кісялю, пры Сувораве(у), разам з Барыса-вым, Вялюгіным (параўн.: пад Кобрынам, Барысавам, Талачыном — гарадамі); але: дапамагчы Баранавых, без Сусло. Замежныя прозвішчы на -ын (-ін) у творным склоне маюць канчатак -ам: Грынам, Дарвінам.
Не скланяюцца жаночыя прозвішчы на зычны і на націскное -о: аб Вользе Кавальчук, разам з Галінай Лобан, без Юліі Яско.
Прозвішчы, якія суадносяцца з прыметнікамі, змяняюцца як прыметнікі: Васілеўскага, Васілеўскай; Тарчэўскім, Тарчэўскай. Падобныя прозвішчы на -ой захоўваюць націск на канчатку: Талстога, Крамскога.
Прозвішчы на -га, -ка, -ха, якія ўзыходзяць да назваў прадметаў жаночага роду з ненаціскным канчаткам, павінны скланяцца па-рознаму ў залежнасці ад полу асобы. Прадэманструем гэта ў табліцы:
склон |
Мужчынскі род |
Жаночы род |
Н. |
Фёдар Кніга, Аляксандр Саладуха, Мікалай Сарока, |
Інга Кніга, Зоя Саладуха, Маргарыта Сарока
|
Р. |
Фёдара Кнігі, Аляксандра Саладухі, Мікалая Сарокі
|
Інгі Кнігі, Зоі Саладухі, Маргарыты Сарокі
|
Д. |
Фёдару Кнігу, Аляксандру Саладуху, Мікалаю Сароку
|
Інзе Кнізе, Зоі Саладусе, Маргарыце Сароцы
|
В. |
Фёдара Кнігу, Аляксандра Саладуху, Мікалая Сароку
|
Інгу Кнігу, Зою Саладуху, Маргарыту Сароку
|
Т. |
Фёдарам Кнігам, Аляксандрам Саладухам, Мікалаем Сарокам
|
Інгай Кнігай, Зояй Саладухай, Маргарытай Сарокай
|
М. |
(аб) Фё'дару Кнігу, Аляксандру Саладуху, Мікалаю Сароку |
(аб) Інзе Кнізе, Зоі Саладусе, Маргарыце Сароцы
|
5. Прозвішчы на -а, -я (акрамя ўказаных у п. 4), якія ўзыходзяць да назваў прадметаў жаночага роду з ненаціскным і націскным канчаткам, скланяюцца як назоўнікі I скланення незалежна ад полу асобы: Кацярынай Дзюбай, Вікенціем Дзюбай, Карнеем Пчалой, Дзянісам Сумятнёй; аб Кацярыне Дзюбе, Вікенцію Дзюбе, Карнею Пчале, Дзянісе(у) Сумятні. Дарэчы, мужчынскія імёны Ілья, Кузьма змяняюцца падобным чынам: Ільёй, Кузьмой; аб Ільі, Кузьме.
Прозвішчы на -а, якія паходзяць ад назваў прадметаў ніякага роду, скланяюцца пры абазначэнні асоб мужчынскага полу, і не скланяюцца пры абазначэнні асоб жаночага полу: Нічыпарам Шылам, Любоўю Шыла; аб Нічыпару Шыле, Любові Шыла.
7. Прозвішчы на -а, -я, якія не суадносяцца з назвамі прадметаў, скланяюцца ў тым выпадку, калі адносяцца да мужчыны (як у левай калонцы табл. ): з Бандарэнкам, Каратчэнем; аб Бандарэнку, Каратчэню.
Няма агульнага пункту гледжання наконт скланення такіх прозвішчаў, калі яны адносяцца да жанчыны: або скланяць, як у правай калонцы табл., або зусім не скланяць: з Дар'яй Бандарэнкай, Хрысцнай Каратчэняй; аб Дар'і Бандарэнцы, Хрысціне Каратчэні або з Дар 'яй Бандарэнка, Хрысцінай Каратчэня; аб Дар 'і Бандарэнка, Хрысціне Каратчэня.
Прозвішчы, адзначаныя ў пунктах 4 — 7, пажадана скланяць паводле ўзору табл., што нашмат аб лягчае іх ужыванне і канкрэтызуе род асобы ў тэксце. Пакуль жа сакратар павінен выбраць аднастайны і варыянт і карыстацца ім у дачыненні да падобных прозвішчаў.