«Менсінбеуші ем наданды»

Абайдың 1891 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты 9 шумақтан түрады. Өлеңнен ұлтының бойындағы мерeз мінезбен күресуден қажыған ақынның қамығып, қынжылып, шарасыздықтан шамырқануы, заманына өкініші көрінеді. Бұрын осы алуандас өлеңдерінде ақын надандықты жақсы ақылмен, сап таза өсиетпен, шынайы адал көңілмен түзеуге болады деген ниетте еді. Бұнда надандық әлсіз жау емес, ол өте күшті кесепат. Сондықтан оны жеңу жалғыздың қолынан келмейді, онымен арпалысып, күресу бос әурешілік-ау деген дағдарыс байқалады. Сөйтсе де, ақын қас наданды қамшылап, намысына тиетін сөздерді айтады. Бір сәт ылажының таусылғанына ызаланып, қазақты басқалардан ұялып, жұртым деуге арланатынын да жасырмайды. Өлең шалыс ұйқас үлгісінде жазылған. Алғаш рет 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұлының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1909 жылғы жинақта 6-шумақтың 2-жолы «Мұны да ойла толғанып» делінсе, кейінгі басылымдарда Мүрсейіт қолжазбалары бойынша «Оны да ойла толғанып» болып берілген. Мүрсейіт қолжазбаларында 9-шумақтың 1-жолы «Сондай елден бойың тарт» деп алынса, жинақтарда 1909 жылғы басылым негізінде «Мұндай елден бойың тарт» делінген. Туынды орыс, үйғыр т.б. тілдерге аударылған.

Менсінбеуші ем наданды

Менсінбеуші ем наданды,

Ақылсыз деп қор тұтып,

Түзетпек едім заманды,

Өзімді тым-ақ зор тұтып.

Таппадым көмек өзіме,

Көп наданмен алысып.

Көнбеді ешкім сөзіме,

Әдетіне қарысып.

Жан шошырлық түріне

Бәрі бірдей еліріп.

Ұстай алмадым бірін де,

Кекиді кейін шегініп.

Әринемен ел кетті,

Қоқиланды мақтанды.

Қуат бітті, күн өтті,

Жарылқа, құдай, жатқанды.

Мен-қажыған арықпын.

Қатын, бала қонағы.

Сендерге де қанықпын,

Жұртың анау баяғы.

Жарлы емеспін, зарлымын,

Оны да ойла толғанып.

Жұртым деуге арлымын,

Өзге жұрттан ұялып.

Барымта мен партия —

Бәрі мастық, жұрт құмар.

Сыпыра елірме, сұрқия,

Көп пияншік нені ұғар? 

Татулықты, тыныштықты,

Қоңыр көрер, кем көрер.

Ұрлық пенен қулыќты

Қызық көрер, өңі енер.

Мұндай елден бойың тарт,

Мен қажыдым, сен қажы!

Айтып-айтпай өтті қарт,

Көнбеді жұрт, не ылажы?

ІV Бағалау: оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.

V Үйге тапсырма:

1. Өлеңдерді жатқа айту.

2. Өлеңдерді құрылысына қарай талдау.

Тексерілді:

Күні: 14.12.2014

Пәні: Абайтану (қолданбалы курс)

Сыныбы: 11-сынып

Сабақтың тақырыбы: «Бойы бұлғаң» сатирасы

Сабақ мақсаты:

1. Білімділік: оқушыларға Абайдың «Бойы бұлғаң» өлеңінің мәнін түсіндіре отырып, сол кездегі дәуір тынысын, қазақ халқының мінез ерекшелігін ұғынуға жағдай жасау;

2. Дамытушылық: Абай шығармаларын оқу арқылы адам бойындағы қасиеттерді саралай білуге, ой түюге, мәнерлі сөйлеуге дағдыландыру;

3. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, имандылыққа, еңбекқор болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.

Сабақтың көрнекілігі: Абай портреті, шығармалар жинағы

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі:

1. Оқушылармен амандасу, түгелдеу;

2. Оқу құралдарын, сабаққа дайындығын тексеру;

3. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу;

4. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару;

5. Cабақтың мақсатымен таныстыру.

ІІ Өткен сабақты сұрау:

1. «Көзінен басқа ойы жоқ», «Менсінбеуші ем наданды» өлеңдерін жатқа айту.

2. Өлеңдерді құрылысына қарай талдау.

ІІІ Жаңа сабақ: