РЕФЕРАТ

Қазақстанда 1990 жылдардың басындағы экономикалық, саяси, әлеуметтік жағдайлардың күрт өзгеруі, құқықтық реттеулерге де әсерін тигізбей қоймады. Еліміздегі соңғы жылдардағы оқиғалар, бүтіндей тұтас құқықтық реттеулердің, соның ішінде мұрагерлік құқықтық реттеу қажеттілігінің әлдеқашан пісіп жетілгенін байқатты. Құқықтық мемлекетімізде және ашық демократиялық қоғамымызда, азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылар шеңберінің едәуір ұлғайғанын, сонымен қатар азаматтық-құқықтың жеке құқықтық институттарының көбейгенін, азаматтың жеке меншігінде болатын мүліктің саны мен құны шектелмейтінін (ҚР-ның АК-нің 191 бабының 1,2 тармақтары), сонымен қатар т.б. жағдайлардың көз алдымызда қарқынды түрде қалыптасуын байқаймыз. Осының барлығы күнделікті тіршілікте және заңда белгіленген ережелерге қарама-қайшылық туғызатыны сөзсіз.

Кез келген қайта құру түрі, ең алдымен идеологиялық, әлеуметтік, психологиялық тәсілдер мен қағидалардан көрініс табады және көптеген сұрақтардың туындауына алып келеді. Оның бірі әрі қарай дамудың жолы қалай болмақ, қоғамдық өмірдің қайта құруы қандай мақсатта жасалмақ деген әлеуметтік-экономикалық, саяси, құқықтық-қатынастар, әдет-ғұрып, діни негіз дәстүрлері әсерінен қалыптасқан қоғам дамуының ерекшеліктерін ескерместен өмір сүре алмайды. Мемлекет экономиканы реформалау барысында монополиядан бас тартып, жеке меншікке ауысуы Қазақстанның экономикалық реформасының маңызды бағытына айналды және ол мұрагерлік құқық институтына әсерін тигізді.

Құқық нормаларының ескіруі құқық қолдану тәжірибесінде коллизияның пайда болуына әкеп соқтыратыны, сонымен қатар іс жүзінде азаматтардың мүдделерін толық көлемде жүзеге асырумен және оны қамтамасыз етуге кері әсерін тигізетіні жасырын емес. Ұзақ уақыт қолданыста болған Қазақ КСР-нің АК-сі шаруашылық үрдістерді басқарудың тоталитарлық үлгісінен нарықтық үлгісіне ауысу жағдайында жаңа уақыт талабына жауап бермейтін дәрежеге жетті. Осыған орай, Конституциямызға және бүтіндей дерлік құқық салаларына, соның ішінде мұрагерлік құқықты реттейтін заңдарға да жаңа ережелер енгізілді. Айта кететін жағдай, егер Қазақ КСР-нің АК-нің VIII «Мұрагерлік право» бөлімі 35 баптан тұрса, қазіргі ҚР-ның АК-нің VI «Мұрагерлік құқық» бөлімі 48 бапты қамтиды. Яғни, мұрагерлік құқық ережелеріне жаңа заман талабына сәйкес бірнеше жаңа баптар енгізілді.

Мұрагерлік мүліктік қатынастарды құқықтық реттеу конституциялық, азаматтық-құқықтық нормасы бойынша өзінің мұра қалдыру мүмкіндігін және азаматтың қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлкін өз ықтиярымен билік ету бойынша өсиет қалдыруы, не болмаса заңды мұрагерлік бойынша мұрагерліктің жүзеге асуы, сонымен қатар осы мәселелер бойынша өзге тұлғалардың мүлікке қол сұғуынан құқықтық қорғау тәсілдері бекітілген. ҚР-сы Конституциясының 26 бабына сәйкес: «1. Қазақстан Республикасының азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкін жеке меншігінде ұстай алады.

2. Меншікке , оның ішінде мұрагерлік құқығына заңмен кепілдік беріледі», -деп көрсетіліп, бекітілген. Яғни, азаматтардың мұрагерлік құқығы заң жүзінде танылады және сақталады.

Жалпы мұрагерлік құқықтың өсиет бойынша және заңды мұрагерлік құқық мәселелеріне арналған құқықтық нормалар заң шығарушылардан дәлділікті, ой-тұжырымдарының анықтығы мен айқындығын талап етеді. Бұл әрбір азаматтың басқа да мүдделерін қорғайтын мұрагерлік ерекшелігімен байланысты.

Мұрагерлік институттың консервативтілігі соншалық, оған қандай да бір маңызды өзгерістерді қолдану мүмкін емес, себебі оны қайта қалпына келтіру қиынға соғады. Дегенмен де уақыт өз толықтыруларын енгізіп отыр, бұл өмірдің өзгеруімен, сондай-ақ адамдардың өз талаптарының өзгеруімен де байланысты. Мұндай жағдайда қоғамда болып жатқан өзгерістерге соқтықпайынша, мұрагерлік құқық институты өзгеріссіз қалуы мүмкін емес. Ол барлық құқық сияқты бүтіндей жаңа уақыттың және жаңа саясаттың талаптарына жауап беруі керек. Аталған мәселелер теориялық деңгейде өңделмесе, мұрагерлік құқықтық қатынастарды реттейтін азаматтық заңдарды толық жетілдіру процесі қиындайды.

Жоғарыда айтылған мәселелер және теориядағы мұрагерлікке қатысты өзге де мәселелер, заңдар мен тәжірибелер ғылыми-теориялық зерттеулерге мұқтаж. Сонымен қатар мұрагерлік құқық институтында құқықтық реттеулерді толық жетілдіру бойынша, соның ішінде меншік құқығына ие болу және т.б. мұрагерлік құқық институтына қатысты өзге де мәселелерді өңдеу және оған баға беру керек. Мұрагерлік қатынастарды реттейтін негіздердің жүйесін дамыту мәселелерінің мәнін түсіну қажет, сонымен қатар нотариалды және сот тәжірибесінде азаматтардың мұрагерлік құқығын жүзеге асыру кезінде пайда болатын мәселелердің онды жолдарын табу қажет.

Демек, зерттеу жұмысының өзектілігі мұрагерлік институтын жан-жақты және терең теориялық зерттеу қажеттілігінің алдын ала анықтау, сонымен қатар осы салада пайда болған құқықтық мәселелерді кешенді шешу болып табылады.

Берілген тақырыптың маңыздылығы бойынша курстық жұмыстың мақсаты мұрагерлік құқық институтының даму тенденциясын білу болып табылады, яғни қазіргі мемлекеттің даму кезеңі мен кеңес дәуіріндегі мұрагерлік туралы заңнамаларды салыстыру және мұрагерлік құқықтың өзекті мәселелері жан-жақты талдап зерттеледі.

Аталған мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылады:

- Мұрагерлік құқықтың тарихын зерттеу негізінде өсиет бойынша және заң бойынша мұрагерліктің қалыптасуымен даму ерекшеліктеріне талдау жасап, олардың өзекті мәселелерін анықтау;

- Кез келген қайтыс болған адам «мұра қалдырушы» болмайды, яғни азаматтың тірі кезінде оған тиесілі болған мүліктің мұрагерлеріне ауысуын қарастыру;

- Мұрагерлік құқықтық қатынастың құрылымын саралау;

- Өсиет қалдырушының өсиетті құруға байланысты пайда болатын мәселелеріне талдау жүргізу,

- Мүліктің жеке түрлерін мұраға қалдыру ерекшеліктеріне талдау жүргізу;

- ҚР-ның мұрагерлік құқық туралы қазіргі қолданыстағы заңнамалар бойынша сот тәжірибесіндегі істерді саралау және оны зерттеп білу.

Курсттық жұмыс өзімен бірге кріспені, төрт тарау мен қорытындыны қамтиды.

Мұрагерлік құқық және мұрагерлік туралы жалпы ережелер

1.1 Мұрагерлік түсінігі және мазмұны

Мұрагерлік – қайтыс болған азамат (мұра қалдырушы) мүлкінің

Қайтыс болған азаматтың мұрасы басқа адамдарға әмбебап құқық

Мұрагерлік Азаматтық Кодекспен, ал тікелей өзі белгілеген жағдайларда

Мұрагерлік өте ертеден келе жатқан көне институттардың бірі.

Кейініректе шаруашылық мүліктері дамыған сайын, адамдардың қатынастары күрделене

Рим құқығында мұрагерлік институты ерекше орынға ие. Мұрагерлік

Рим мұрагерлік құқығының дамуының қалыптасу кезеңін

Цивилдік құқық бойынша (heredіtas) мұрагерлік. Римде, барлық

Рим мұрагерлік институтының сиптаты, оның әр кезеңде

Мұрагерлік құқығының бұл кезенде дамуы өсиет қалдырудың еркіндік

Преторлық құқық бойынша мұрагерлік. Цивілдік мұрагерлікпен қатар

Агнаттық туыстыққа байланысты өмірін жаңа

Претор мұрагерлік мүлікті иеленуге байланысты

Кейін, bonorum possessіo эмансипацияланған балаларына, яғни

Осылайша мұрагерлік цивильдік жүйесімен

Император заңдарына бойынша мұрагерлік. Мұрагерлікке принципат дәуірінде әсірессе

Император қаулылары және сенатусконсульттар қандық туыстық тенденциясын

Юстиниян құқығы бойынша мұрагерлік. Мұрагерлік құқығының дамуы Юстиниян

Мұранның құрамына мұра қалдырушыға тиесілі мүлік, сондай-ақ оның

Мұра қалдырушының жеке басына тығыз байланысты мына

1. Егер заң актілерінде немесе

2. Өміріне немесе денсаулығына келтірілген зиянды өтеу

3. Алименттік міндеттемелерді туындайтын құқықтармен міндеттемелері.

4. Зейнет ақы төлеу және жәрдемақы және еңбекпен

Мүліктік құқытармен байланысы жоқ жеке

Мұра қалдырушыға тиесілі болған жеке мүліктік емес,

Мұраның ашылуы. Мұра азаматтың қайтыс болуы немесе

Мұра қалдырушының қайтыс болған күні, ал

Егер бірінен кейін бірі мұрагер болуға

Мұраның ашылу орны. Мұра қалдырушының соңғы тұрған

Азаматтың ол қайтыс болған жағдайда өзіне тиісілі мүлікке

Өсиет заңды нәтиже беру үшін мынандай

Гайдының айту бойынша: ерте құқықта өсиеттің екі

Өсиеттің екі нысанында кемшіліктер болды.Олар:

1) Өсиеттің екі нысаны да жария

2) Бірінші өсиет жылына тек екі

Өсиет қалдырушы мұрагер мінез –құлқының сипатына

Өсиеттің күші: 1) нотариат кеңесіне бұрын өзі

Өсиетке түсінік беру: Нотариус, өсиетті орындаушы немесе

Өсиет қалдырушы өсиет бойынша мұрагерге мұра есебінен

Заң бойынша мұрагерлер қатарына кіретін адамдарда,

Өсиеттік бас тартудың нысанасы мұраның, иеленудің

Өсиет қалдырушы өсиеттік бас тартуды жүктеген мұрагер оны

Егер өсиеттік бас тарту жүктелген мұрагердің

Тұрғын үй немесе өзге тұрғын үй- жәй

Өсиеттік бас тарту жүктелген мұрагер қайтыс

Өсиеттік бас тарту мұра ашылғанға дейін немесе

Өсиет қалдырушы өсиетті орындауды мұрагер

1.2 Мұрагерлік қатынасының субъектілері

Қолданыстағы Азаматтық кодекс азаматтық құқық субъектілері қатарына жеке

Авторлардың бірі мұрагерлік қатынасының субъектілері қатарына мұра қалдырушы

Мұрагерлік қатынасының жалпы ережелерінде мұрагерліктің пайда болу негіздері

Сонымен қатар, ресей ғалымы В.И. Серебровский де заңды

ҚР Азаматтық кодексі мұрагер (мұрагерлер) деп мұра қалдырушының

Тірі туылған бала оның өмір сүру уақыты қысқа

Мұрагер болу құқығы мұрагердің азаматтығының болуын талап етпейді.

Мұрагер болу құқығынан айыратын заңға қайшы әрекеттер қатарына

Мұрагер ретінде мемлекет те қатыса алады, себебі қолданыстағы

1.3 Мұраның құрамы мен мұраның ашылу орны және

Мұрагерлік түсінігін анықтаған кезде келесі жағдайларды ескеру керек:

Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің 6 бөлімі «Мұрагерлік құқық»

Мұрагерліктің маңызын айтқан кезде, оны жалпы адамзат өмір

Мұрагерлік ешкімге өтпесе, сол тұлганың жақын адамдарына кері

Бұл көптеген акционерлік қоғамдардың, банктердің, сақтандыру компаниялардың және

Қайтыс болған азаматтың кредиторлары өз талаптарын кімге қоятындарын

Адам бүкіл өмірі бойына жұмыс істеп, өз мүлкін

Мұрагерлік құқықтың негізгі түсініктері ретінде, мұра мирасқорлығын қарастырсақ

Заң белгілеген ережелер бойынша қайтыс болған азаматтың

Е.П. Данилов бойынша мұрагерлік бұл құқықтардың өтуі емес,

Ю. Н. Власовтың пікірінше мұрагерлік қайтыс болған азамат

Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің 1039-бабына сәйкес мұрагерліктің

Мұра дегеніміз мұра қалдырушыдан мұрагерге құқық мирасқорлығы тәртібінде

- біріншіден, мұра не мұралық мүлік құрамына қайтыс

- екіншіден, мұрагерлік бойынша тек мұра қалдырушы тірі

- үшіншіден, мұра қалдырушының кейбір құқықтары мен міндеттері

- төртіншіден, мұрагерге өтетін кейбір құқықтар мен міндеттер

- бесіншіден, мұрагерлік бойынша тек мүліктік ғана емес,

Мұраның құрамына мұра қалдырушыға тиесілі мүлік, сондай-ақ оның

- егер заң актілерінде немесе шартта өзгеше белгіленбесе,

- өміріне немесе денсаулығына келтірілген қиянды өтеу құқығы;

- алименттік міндеттемелерден туындайтын құқықтар мен міндеттер;

- зейнетақы төлеу, жәрдемақы және еңбек пен

- мүліктік құқықтармен байланысы жоқ жеке мүліктік емес

Мұра қалдырушыға тиесілі болған жеке мүліктік емес құқықтар

Мұра азаматтың қайтыс болуы немесе оны қайтыс болды

Мұраны қалдыру уақыты дегеніміз не? Сот шешімінде көрсетілген

Мұраны ашу уақыты өте маңызды, өйткені онымен келесі

- мұрагерлік мүліктің құрамы;

- мұраны қалдыру не мұрадан бас тарту

- кредиторлардың талап қою уақыты;

- мұрагерлердің мұрагерлік мүлікке ие болу құқығының пайда

- мұрагерлік құқы куәлігін беру уақыты;

- негізге алынатын заңдар.

Мұраны ашу жері мұра қалдырушының соңғы тұрған жері

Мұра қалдырушы (Қазақстан Республикасының, шет ел немесе азматтығы

Қайтыс болған азамат мүлкі өтетін тұлға мұрагер деп

Мұра ашылған кезде тiрi жүрген, сондай-ақ мұра қалдырушының

Мұра ашылғанға дейiн құрылған және мұраның ашылу уақытында

1. Мұра қалдырушыны немесе мүмкiн болатын мұрагерлердiң бiреуiн

2. Мұра қалдырушының соңғы еркiн жүзеге асыруға қасақана

3. Балаларына ата-аналық құқықтарынан айырылған және мұра ашылған

4. Лайықсыз мұрагерлердi мұрагерлiктен шеттетуге негiз болатын мән-жайларды

Осы ережелер барлық мұрагерлерге, соның iшiнде міндеттi

Өсиет бойынша мұрагерлікте мұрагерлердi қосымша тағайындау да кездеседі.

Мұрагер бола алатын кез келген адам қосымша тағайындалған

Азаматтық құқығында мұрагерлік құқық қатынастары үлкен маңызы бар.

Мұрагерлік өсиет және заң бойынша жүзеге асырылады. Өсиет

Өсиет қалдырушы өсиет бойынша мұрагерге мұра есебінен өсиеттік

Өсиеттік бас тартудың нысанасы мұраның, иеленудің құрамына кіретін

Ерте ме, кеш пе, әрбір азамат мұрагерлік құқықтарын

Сот тәжірибесінен мысал, Е.Николаев мұраны қабылдау мерзімін ұзарту

Осындай мерзім мұрадан бас тарту үшін де белгіленген

Егер мұрагер мұрагерлiктi iс жүзiнде қабылдағанын куәландыратын iс-әрекеттер

Ерлі-зайыптылар неке кезінде пәтер сатып алды дейік. Күйеуі

2 Заң бойынша және өсиет бойынша мұрагерлік

2.1 Заңды мұрагерліктегі кезек тәртібі мәселелері

Қазақстан Республикасында мұрагерлік құқық екі негізде

Заң бойынша мұрагер болу құқығын бiрiншi кезекте тең

Заң бойынша мұрагер болу құқығын екiншi кезекте тең

Заң бойынша мұрагер болу құқығын үшiншi кезекте тең

Заң бойынша мұрагер болу құқығын төртiншi кезекте мұра

Заң бойынша мұрагер болу құқығын бесiншi кезекте, егер

Заң бойынша мұрагер болу құқығын алтыншы кезекте тең

Мұрагерлер жоғарыда көзделген кезек тәртiбiмен мұрагерлiкке шақырылады.

Заң бойынша мұрагерлiк кезiнде, бiр жағынан, асырап алынған

Заң бойынша мұрагерлердi мұрагерлiкке шақырудың кезектiлiгi туралы және

Ұсыну құқығы бойынша мұрагерлiк. Егер заң бойынша мұрагер

Мұра қалдырушының асырауындағы еңбекке жарамсыз адамдар. Мұра қалдырушы

Мұрадағы мiндеттi үлеске құқық. Мұра қалдырушының кәмелетке толмаған

Мұра алу кезiндегi ерлi-зайыптылардың құқықтары.

Мұраны қорғау және заң бойынша мұрагерлi кезiнде оны

Жалпы, мұра қалдырушының құқығы мен міндеті заңда көрсетілген

Сондай-ақ, өсиетте мүліктің жартысы ғана көрсетіліп мүліктің

Ескеретін мәселе, заң бойынша мүрагерлікті анықтау кезінде асырап

Заң бойынша мұрагерлік өзінен алдыңғы кезектегі мұрагерлер

Айтылғандарды жинақтай келе, заңды мұрагерліктің келесі жағдайларда пайда

1. Өсиет қалдырушының өсиет қалдырмауынан немесе өсиеттің жоқ

2. Мұрагер өсиетте көрсетілген мұрадан бас тартса немесе

3. Өсиет бойынша

айықсыз мұрагер деп танылса.

4. Өсиетте муліктің бір бөлігі ғана

5. Өсиет ішінара немесе

6. Мұра қалдырушы өсиет қалдырмас бұрын

Іс жүзінде заңды мұрагерлік өсиет

түрі болып табылады. Оның өсиет бойынша мұра қалдырудан

Сондай-ақ, мұрагер мен мұра қалдырушының туыстық

- АХАЖ органдарының куәлігімен;

- метркелік кітапшалардан алынған көшірмелер

- туыстық қатынастар фактісін белгілеу туралы заңды күшіне

Мұрагерлік кезек тәртібі Азаматтық кодекстің баптарына сәйкес

1) сот өлген, хабар-ошарсыз кеткен деп таныса;

2) сот әрекетке қабілетсіз деп таныса;

3) сот ата-аналық құқықтарынан айырса;

4) Ата-ана баламен бірге түрмайтын және сот дәлелсіз

Әдетте, баланы асырап алу туралы істерді сот қамқоршы

Қазақстан Республикасы «Неке және отбасы туралы» заңының

Өгей балалар заң бойынша

Заңды мүрагерліктің бірінші кезегіне кіретін түлғалардың бір жұбайы

Айта кететіні, бірінші кезектегі мұрагерлердің кем дегенде біреуі

Қайтыс болған адамның бірінші, екінші, үшінші кезектегі мұрагерлерінің

- мұра қалдырушының кәмелет жасқа толмаған немесе

- мұра қалдырушының еңбекке жарамсыз жұбайы мен

Аталған тұлғалар өсиет мазмұнына қарамастан мұраның ұштен

Заң бойынша мұрагер болу құқығына екінші кезекте

Ал заң бойынша мұрагер болу құқығын бесінші кезекте