11.Сель гасп Беларусі ў хvі – першай палове хvіі ст.

Першапачаткова вял.князь літ-кі лічыў-ся вярх-ым уласнікм усёй зямлі. З к.14ст. побач з велікакняжыцкай стала прызнавац-ца і прыватная ўласнасць на зямлю: княжыцкая, баярская, царкоўная. Паступова ўся зямля ў ВКЛ падзялілася: дзярж.,прыватнаўласніцкую і царк.. Сяляне:дзярж.,прыват., царк. Поўнай уласнасцю феадалаў была чэлядзь нявольная. Жыла пры гаспадарскім двары і на сяле. Утрымлівалася чэлядзь месячынай, якая была форма аплаты яе працы. Цяглыя сяляне мелі меньшую залежнасць ад уладальніка і карысталіся зям-мі наделамі(сядзібнай і агародніцкай зямлі, поля, сенажаці). За карыстанне зямлёй сяляне абавязаны плаціць уласніку пэўную рэнту. Формы рэнты: адработанную, грашовую(чынш)і прадуктовую. Выконв.: талокіагульныя сезонныя гаспад. работы.Цяглыя сяляне дял. : на “пахожых” і “непахожых”. Прывілей 1447 пачаў працэс абгрун-тавання прыгоннага права ў ВКЛ. Пражылі на зямлі феадала 10 гадоў, становяцца “непахожымі”, старажыхарамі і спадчанае валоданне селяніна зямлёй. Спачатку сяляне маглі вызваліцца ад няволі продажам сваёй вотчыны прышламу селяніну, той хто прадаў станавіўся вольным. Кантынгент “пахожых” сялян папаўняўся з катэгорыі служак. Людзі служэбныя, яны таксама былі земле-карыстальнікамі.Галоунай іх павіннасцю была ваен.служба. У мірны час яны раз’язджалі па справах княжыцкай адміністрацыі. Яны таксама неслі павінасці з цяглымі сялянамі. Каб павысіць прыбытнасць маёнткаў Жыгімонт2 ў 1557 правёў у дзярж-х землях рэформу-“Устава на валокі” (валачная памера”). Зямля падзялялася:надзелы, валокі, памерам 21,3 га кожны. Лепшыя землі забіраліся пад княж.фальваркі, у якіх сяляне адбывалі паншчыну. Кожная сялян.гаспадарка замацоўвалася за часткай валокі. Селянін станавіўся прыгонным. Цяглыя сяляне павінны за кожную валоку працаваць на 2 дні на тыдзень у фальварку, і плаціць натур.аброк, уносіць грашовы чынш і выконваць працоўную павіннасць у княж.замках. Асадныя сяляне павінны былі плаціць чынш ад 66 да 106 грошаў у год. Валочная памера была праведзена і ў маёнтках феадалаў. Рэформа была першым умешаннем дзярж.улады ў працэс землеўладкавання ў ВКЛ. Яна азначала новую ступень у развіцці феад-х адносін, спрыяла масаваму запрагоньванню сялян. Статуты 1566 і 1588 устанавілі 10, а потым 20 гадавы тэрмін вышуку беглых сялян і вяртанне іх гаспадарам. Гэта азначала канчатковае афармленне прыгон-га права на Беларусі і ў усім ВКЛ. Сялян стала можна прадаваць, мяняць, аддаваць у якасці закладу як усю сям’ю, так і асобных яе членаў. У выніку валочнай памеры прыбыткі феада-лаў ад маёнткаў значна выраслі. У Зах.і Цэнтр.Бела-русі ажыц-цяўленне рэформы прывяло да замены абшчыннага землекарыстання падворным. Экан.становішча і сац. Супярэ-чнасці у сяр.17-1й пал.18ст. заняпад бел. зямель, т.к. в-ны. + засуха + эпідэмія (1708-1711) + Пн в-на. С/г, гарады, рамяство, гандаль -глыбокі заняпад. Аднаўлен. с/г -павольна. паколькі казна не м. сродкаў д/аднаўл. гас-кі. Вызвал. ад паншч. сяляне змаглі адрадз. с/г Пач. працэс рацыян-цыі памешч. гасп-кі. Буйн. феадалы арыент-я на замеж. рынак. Сяр. і дроб. прадавалі збожжа на месцы, у гарадах і мястэчках. да сяр. XVII ст. - заснаваны дроб. прамысл. прадпр-вы феадалаў. З 30-х гг XVIII ст. іх кол-ць пач. павяліч. ў 30—40-я гг т.к. вотчын. прадпр-ва і будаўніцтва феадалы найм. кваліфікаваных вольных майстроў + падзел працы п/ж гор. і вёскай.рамесн. на вёсцы стала<. гарады - разбураны. Да сяр. XVIII заняпадзе. Развіцце і рамесн. вытворч. промысл., гандаль, павыш. знач. гандлёва-прамысл. дз-ці ў занятках гараджан. Важн. рысай рамяства – захоўв. дасягнут. раней таварнасць. Нов. рыса эк. ж. – ўзн-не ў некаторых магнат. мястэч. прамыс. пр-ваў мануф. тыпу, на якіх выкарыст. праца прыгон.. Першыя мануфактуры – 10-30-я гг XVIII ст.: у Налібоках і Урэччы (шкло), у Свержані — фарфор. мануф. Гандл. сувязі з Прыбал., П. і Р. вывазілі сукно і тканіну, галантарэю, мет. вырабы, гарбарныя.