16. Культура 1й пал. XIX ст.

Культура Новага часу. Раз с\х і прам-ці, рост гар, эк, сац фактары павл на разв культ.У к 18 – п п 19 ст. моцн пазіцыі ў Беларусі мела пол культура. Пол мова была мовай пераважнай часткі адук насел, мовай асветы, тэатра, кнігадрукавання. Аднач з паланізатартэндэнц ў куль жыцці Бел пач ўзмац рускі ўплыў. На першым этапе распаўс рус культ праходз праз польскае пасрэдніцтва:пераклад рус кніг, паст п'ес рус аўт, падр да друку руска-пол выданняў. У др чв 19 ст. паліт царызму, накіраваная супраць паланіз.

У муз-тэат культ пач 19 ст. вылуч сваёй адметнасцю прыгонны прафесійны тэатр магнатаў. Гэты тэатр меў змешаныя оперна-драмат трупы. Оперы ставілі ў Нясвіж і Слуц тэатрах Радзівілаў, Ружанскім і Дзярэчынскім тэатрах Сапегаў і інш. Значную частку рэпертуару Гродзенскага, Слонімскага і Шклоўскага тэатраў складалі балеты. Пры нек магнац тэатрах існавалі балетныя школы. У п п19 ст тэатр на Беларусі набывае ўжо камерц хар. Усталёў тэатр сезон, з'яўл паст гарадя тэатры. рэпертуар тэатра быў двухмоўным — польска-рускім.

Ставіліся п'есы пол, рус і заходнееўрап аўтараў. Муз культур- Агінскі, паланеза "Развітанне з Радзімай"; Выяўленчае мастацтва- гіст, партрэтны і пейзажны жанры стан галоўнымі ў беларускім жыпапісе. Зацвярджаўся стыль рамантызму, які ламаў стэрэатыпы і каноны класіцызму, узаконьваў свабоду думак і творчасці, ставіў у цэнтр асобу, чалавека, пачуцці. Выд прадст партра жанру з'яўл І.Аляшкевіч, Я.Рустэм, В.Ваньковіч і інш. Гіст жанр -Я.Дамель. І.Хруцкі -рэал нацюрморта. Значная частка беларускай творчай моладзі вучыл ў той час у Пецярб акадэм маст і ў Маск вучыл жыв, скул і дойл.З к 18- класіцызм —у архітэктуры.

Літаратура. Адам Міцкевіч на поль мове, сюжэты бел гіст і фальклору. Прадстаўнік рамантызму у поль літ.

Ян Чачот выдаў 6 фалькл зборн, бел песні на поль мове і арыгінале.

Ян Баршчэўскі – на бел м вершы і паэма “Рабункі мужыкоў”“Шляхціц Завальня, або Бел у фант апав” – поль м. пераапр фалькл мат-л.

Уладз Сыракомля твораў на поль м, ёсць і бел вершы.

В.Дунін-Марцінкевіч – пераход ад поль літ трад да уласна бел.

ВЫЯЎЛ МАСТ. Узаемадзеянне 2-х плыняў – класіцызму і рамантызму. Бел мастак Іосіф Аляшкевіч – шэраг партрэтаў (А.Чартарыйскага).Валенцій Ваньковіч рамантызм. Партрэты “Міцкевіч на скале Аюдаг” – рамант партр

Ян Дамель – гіст жанр. Карціны “Смерць князя панятоўскага”, “Смерць Глінскага ў няволі”, “Вызваленне Т.Касцюшкі з цямніцы”, “Адступленне французау пад Вільню ў 1812г.” пісаў т.с. партрэты і пейзажы.

Вікенцій Дмахоўскі – рамант пейзажы пра дзейн сябра А Міцкевіча.(Возера Свіцязь” “Дом Міцкевіча ў Навагрудку”, “Заход сонца”)

Іван Хруцкі – заснавальнік рэаліст нацюрм. 1839г.- за нацюрм “Кветкі і садавіна атр званне акадэміка Пецярб акадэміі мастацтв. Партрэты – “Сямейны партрэт”, “Партрэт хлопчыка ў саламяным брылі”.

АРХІТЭКТУРА класіцызм. Разв горадабуд-ва. Новыя тыпы будын – канцылярыі, бальн, гімназіі. ПАЛАЦЫ: Гомельскі, Жыліцкі (Кіраўскі р-н), Сноўскі (Нясвіж р-н). 1785г. – буд-ва палаца ў Гомелі – граф Румянцаў. 1834 Гомельскі палац набыў фельдмаршал граф Паскевіч - рэканструкцыя з элементамі рамантызму. 1809-1819 – Петрапаўл сабор у Гомелі па праекце англ архіт Дж.Кларка. альтэрнацівай класіцызму выступаў рамантызм, які праявіўся ў пейзажна-паркавым мастацтве.