29. Тегеранская конференция

Тегеранская конференция — первая за годы Второй мировой войны конференция «Большой тройки» — лидеров трёх стран: Ф. Д. Рузвельта (США), У. Черчилля(Великобритания) и И. В. Сталина (СССР)^[1], состоявшаяся в Тегеране 28 ноября — 1 декабря 1943 года.

Историческое значение конференции трудно переоценить — это была первая встреча «Большой Тройки», на которой решались судьбы миллионов людей, будущее мира.

Цели конференции

Конференция была призвана разработать окончательную стратегию борьбы против Германии и её союзников. Конференция стала важным этапом в развитии международных и межсоюзнических отношений, на ней был рассмотрен и решён ряд вопросов войны и мира:

• установлен точный срок открытия союзниками второго фронта во Франции (и отвергнута предложенная Великобританией «балканская стратегия»),

• обсуждались вопросы о предоставлении независимости Ирану («Декларация об Иране»)

• положено начало решения польского вопроса

• о начале СССР войны с Японией после разгрома фашистской Германии

• были намечены контуры послевоенного устройства мира

• достигнуто единство взглядов по вопросам обеспечения международной безопасности и прочного мира

Открытие «второго фронта»

Основным вопросом было открытие второго фронта в Западной Европе.

После долгих дебатов проблема «Оверлорда» оказалась в тупике. Тогда Сталин поднялся с кресла и, обратившись к Ворошилову и Молотову, с раздражением сказал: «У нас слишком много дел дома, чтобы здесь тратить время. Ничего путного, как я вижу, не получается». Наступил критический момент. Черчилль понял это и, опасаясь, что конференция может быть сорвана, пошёл на компромисс.

Польский вопрос

Было принято предложение У. Черчиля о том, что претензии Польши на земли Западной Белоруссии и Западной Украины будут удовлетворены за счет Германии, а в качестве границы на востоке должна быть линия Керзона.

Послевоенное устройство мира

• де-факто было закреплено за Советским Союзом право в качестве контрибуции присоединить к себе после победы часть Восточной Пруссии

• также, Ф. Рузвельт предложил разделить Германию на 5 государств

30. Победы союзных войск в Африке, Межземноморье и Тихом океане

Паражэнне нямецка-фашысцкай арміі пад Масквой мела важныя палітычныя і стратэгічныя вынікі. 1 студзеня 1942 г. 26 дзяржаў падпісалі ў Вышынгтоне дэкларацыю аб сумеснай барацьбе супраць фашысцкага агрэсіўнага блока, да якой у далейшым далучыліся іншыя дзяржавы, якія абавязаліся супрацоўнічаць у вайне да перамогі.

Актыўныя баявыя дзеянні ў пачатку 1942 г. разгарнуліся на Ціхім акеане. Японія акупіравала Малазію, Інданэзію, Філіпіны, Бірму, нанесла буйнае паражэнне англійскаму флоту ў Сіамскім заліве і англа-амерыканскаму флоту ў Яванскай аперацыі, захапіўшы панаванне на моры. Аднак ужо ў маі–чэрвені амерыканцы нанеслі паражэнне японскаму флоту у Каралавым моры і каля вострава Мідуэй і захапілі ініцыятыву.

У Міжземным моры італа-германскаму флоту ўдалося ўстанавіць кантроль на шляхах, якія вялі ў Афрыку. У студзені-лютым 1942 г. італа-германскія войскі разграмілі брытанскія часці ў Лівіі і занялі Бенгазі. У Атлантычным акеане актывізаваліся дзеянні германскіх падводных лодак, якія тапілі англійскія і амерыканскія транспарты, пагражалі зрывам марскіх камунікацый саюзнікаў. Германскі надводны флот і авіяцыя перабазіраваліся ў Нарвегію, перашкоджваючы руху паўночных канвояў у Савецкі Саюз, якія дастаўлялі лендлізаўскія грузы ў СССР. На шляхах іх руху разгарнуліся лютыя марскія і паветраныя баі.

Аднак з вясны 1942 г. суадносіны сіл пачалі змяняцца на карысць антыгітлераўскай кааліцыі. У Афрыцы італа-германскія войскі, у склад якіх уваходзілі 8 італьянскіх і 4 нямецкія дывізіі, у тым ліку 4танкавыя і 2 матарызаваныя, аказаліся не ў стане працягваць наступленне і перайшлі ў раёне Эль-Аламейна да абароны.

Восенню 1942 г., калі асноўныя сілы нямецкай арміі былі звязаны цяжкімі, кравапралітнымі баямі на савецка-германскім фронце, для англа-амерыканскіх войск ствараліся спрыяльныя ўмовы для актывізацыі ваенных дзеянняў у Паўночнай Афрыцы. У канцы кастрычніка – пачатку лістапада 1942 г. 8-я брытанская армія, у склад якой уваходзілі англійскія, аўстралійскія, індыйскія, навазеландскія, паўднёва-афрыканскія, грэчаскія і французскія дывізіі і брыгады, у ходзе двухтыднёвых наступальных баёў зламала супраціўленне італа-нямецкіх войск пад Эль-Аламейнам, нанесла ім вялікія страты і выгнала з Егіпта.

Гэтая перамога брытанскай арміі стала значнай падзеяй для заходніх саюзнікаў. Яна змяніла абставіны ў Паўночнай Афрыцы і на Міжземным моры на іх карысць. Але не варта перабольшваць значэнне гэтай аперацыі, тым больш выдаваць яе як “паваротны пункт у вайне”, ці на словах Чэрчыля “паварот лёсу ў вайне”.

У час бітвы пад Эль-Аламейнам італьянцы і немцы страцілі 55 тыс. забітымі, параненымі і палоннымі, 320 танкаў і каля 1 тыс. гармат. Агульныя ж страты гітлераўцаў і іх саюзнікаў толькі ў час контрнаступлення савецкіх войск пад Сталінградам (19 лістапада 1942 г. – 2 лютага 1943 г.) склалі больш за 800 тыс. чалавек, 2 тыс. танкаў і штурмавых гармат, 10 тыс. гармат і мінамётаў, 3 тыс. баявых самалётаў.

Лёс вайны ў цэлым, яе паварот вырашыліся на савецка-германскім фронце, дзе дзейнічалі галоўныя сілы фашысцкай кааліцыі, дзе разгрому падвергліся асноўныя буйныя стратэгічныя групоўкі яе войск.

8 лістапада 1942г. амерыканска-англійскія войскі высадзіліся ў Паўночнай Афрыцы. 13 мая 1943г. італа-гермаснкія войскі ў Тунісе капітуліравалі. Іх агульныя страты склалі больш за 300 тыс. салдат і афіцэраў, з іх 30 тыс. забітымі. Ваенныя дзеянні ў Паўночнай Афрыцы закончыліся.

У ліпені-жніўні англа-амерыканскія войскі высадзіліся на востраве Сіцылія і авалодалі ім. 25 ліпеня 1943 г. фашысцкі рэжым у Італіі паў. З верасня яна заключыла перамір`е з саюзнікамі. Выхад Італіі з вайны быў прадрашоны перамогамі Чырвонай Арміі ў Курскай бітве, якая паклала пачатак распаду фашысцкага блока. 13 кастрычніка 1943 г. Італія аб`явіла вайну Германіі.