Сярод састауных тэрмінау-антонімау можна вылучыць 2-е групы:

1) антанімічныя пары з рознакаранёвымі кампаненгамі, дзе супрацьлегласць выражаецца: а)лексічнымі асновамі відавых кампанентау сасчтауных тэрмінау: (высокі мяч - нізкі мяч), б) лексічнымі ановамі родавых кампанентау састуных тэрмінау (запаволіць тэмп – павялічыць тэмп)

2) найменні з аднакаранёвымі кампанентамі антанімічнасць якім надаюць супрацьлеглыя па сэнсе прыстаукі у складзе відавых кампанентау або супрацьлеглы сэнс надае прысьаука у складзе толькі аднаго з вілавых кампанентау антанамічнай пары (згінальныя рукі – разгінальныя рухі).

Супрацьлеглым па ceaвiм значэнні можа быць адгзін i той жа тэрмін.

Энантыесемія – здольнасць слова выражаць супрацьлеглыя значэнні без змянення сваей формы. (ваяка – воін, баец)

Паронімы- словы, блізкія паводле гучання, але розныя паводле значэння, якія маюць, як правіла, адзін корань, належань да адной часціны мовы. (спаборнасць -спаборніцтва).

Гіпамінія – рода-відавыя адносін, тэрміны, што абазначаюць больш шырокае родавае паняцце – гіперонімамі, тэрміны, якія абазначаюць больш вузкае, відавое – гіпонімінамі. (банк – акцыянерны, дзяржауны, сусветны).

ПАХОДЖАННЕ ЛЕКСІКІ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ

Пласты паходжання лексікі: - спрадвечная

1. індаеурапейскія словы (самыя стар. ~ III – I тыс. да н.э.), абазначалі жыццева важныя прадметы жывой і нежывой прыроды: бог, душа, вера, неба.

2. Агульнаславянскія (праславянскія) словы (~ II тыс. да н.э.), дзіця, бабка, конь, сірата, каша, масла; ваенныя тэрміны – полк, вайна, абарона;колеры - белы, чорны.

3. Агульнаусходнеславянскія словы (VIII – XIII ст.), ваявода, дань, воласць, выкуп.

4. Уласнабеларускія словы (XIV – XVII ст) асілак, працаунік, араты, вясковы.

• запазычаныя – адносяцца словы запаз. з іншай мовы.

Асноуная прымета: абазначае прадметы і паняцці, якія не маюць адэкватнага абазначэння у самой бел. мове.

Групы запазычаных слоу: Са славянскіх моу:

а) стараславянізмы (або царкоунаславянізмы): вобраз, вочы, воблака, храбры.

б) з рускай мовы: ссылка, пероварот.

в) украінскай мовы: боршч, прыкмета,бацькаушчына, ежа.

г) з польскай мовы: касцёл, скарб, карысць, сродак, скарга, рахунак,

д) з чэшекай мовы: колготы, блакіт.

3 неславянскіх моу:

а) балтызмы (літоускія i латышскія словы): жвір, пуня, коуш.

б) цюркізмы (татарская мова): арда, баран, калчан.

в) грэцызмы (словы навукі, культуры, мастацтва, адукацыі): тона, царква, алфавіт.

г) лацізмы: каляндар, нацыя, тэкст, легенда, ангта, вакцына.

д) германізмы: афіцэр, маузер, лагер, штаб, фронт.

е) галіцызмы (з французскай мовы): акардэон, баль, ватльс, жанр, журы.

ё) англіцызмы: аут, бокс, гандбол, футбол, клуб.

ж) італізмы: акорд, арыя, бас, флейта, опера, маэстро.

з) з галандскай: бакен, баркас, боцман, канвой, брас, краб.

i) з іспанскай: балеро, гітара, румба, танго.

к) з фіна-угорскіх (фінскай, карэльскай, эстонскай,): навага, сёмга, тундра.

л) з кітайскай: чай, жэньшэнь.

м) з японскай: соя, кімано, самурай, цунамі.