1Ндыкатыуныя рэфераты (рэфераты-рэзюмэ) займаюць прамежкавае становішча паміж рэфератам I анатацыяй (IX называюць рэфератыунай анатацыяй).

Схема інфарматыунага рэферата (рэферата-канспекта): уступ (загалоукавая частка); апісанне (уласна рэфератыуная частка);заключная частка.

Анатацыя - гэта кароткая характарыстыка арыгінала, якая перадае змест у выглядзе пералпку асноуных пытанняу, а часам дае i крытычную ацэнку.

Схема анатацыі:

прозвішча, імя, імя па бацьку аутара;

назва твора;

месца выдання, выдавецтва, год;

аб'ём (колькасць старонак, малюнкау, табліц);

кароткі змест (пералік асноуных палажэнняу гэксту-крыніцы);

пытанні, разгледжаныя у заключэнні i вывадах;

выкарыстанне у тэксце літаратуры;

чытацкае назначэнне.

Паміж рэфератам i анатацыяй існуюць пэуныя адрозненні:

1) у рэфераце інфармацыя выкладаецца з пазіцый аутара арыгінала без ацэнкі рэферэнтам выкладаемага, у анатацыі – фармулёукамі рэферэнта;

2) рэферат знаёміць чытача з асноунымі пытаннямі, праблемамі, дае адказ на пытанне, менавіта якая інфармацыя змяшчаецца у тэксце, анатацыя ж толькі павярхоуна дае уяуленне, аб чым гаворыцца у арыгінале, аблягчае пошук неабходнай інфармацыі;

3) рэферат будуецца на аснове ключавых фрагментау тэксту, анатацыя ж пішацца сваімі словамі.

Студэнты у ВНУ даволі часта шшуць рзфераты-даклады, якія чытаюцца у аудыторыі. План звычайна складаецца з трох частак: уводзін, асноунай часткі, заключэння.

Ва уводзінах студэнт робшіць абгрунтаванне актуальнасці вы­бранай тэмы, яе тэарэтычнай i практычнай значнасці. Таксама фармулююцца асноуная мэта i заданы рэферата-даклада.

У асноунай частцы раскрываецца сутнасць асноуных пытан­няу плана, асноуных сучасных напрамкау у разглядзе абранай тэмы.

У заключэнні даюцца у карогткай, яснай форме асноуныя вывады па разглядаемай працы.

Цытата – даслоуная вытрымка з якого-небудзь тэксту ці літаральна перададзеный чыя-небудзь словы, выкарыстаныя для пацвярджэння або тлумачэння аутарскай думкі.

Ужываюцца у навуковых працах, лекцыях, дакладах, рэфератах, сачыненнях, у розных творах як эпbграф.

Цытата афармляецца як простая i як ускосная мовы. Калі цытата уключаецца у тэкст як частка сказа, яна пачынаецца з малой літары i бярэнцца у двукоссе. Kaлі цытата суправаджаецца словамі аутара, яна афармляецца так, як простая мова.

Словы i словазлучэнні, якія уключаюцца у ayrapcкі тэкст без спецыяльных спасылак, бяруцца у двукоссе.

Схема бібліяграфічнага апісання:

Загаловак (прозвішча, ініцыялы аутарау).

Звесткі, якія раскрываюць тэматыку загалоука,від, прызначэнне.

Звесткі аб адказнасці (інфармацыя аб складальніках, рэдактарах, перакладчыках.

Звесткі аб выданні (пауторнасць выдання, яго перапрацоука.

Месца i час выдання (горад, выдавецтва, год выдання).

Аб'ём (колькасць старонак, можна указаць колькасць таблiц).

ПАНЯЦЦЕ БІЛІГВІЗМУ. АСПЕКТЫ БЕЛАРУСКА-РУСКАГА БІЛІНГВІЗМУ

БІЛІНГВІЗМ двухмоуе, - валоданне i папераменнае карыстанне дзвюма мовамі. Kaлі ва ужытку знаходзяцца тры i больш моу - гэта шматмоуе або полінгвізм.

Моуныя кантакты, якія дыктуюцца эканамічнымі, культурнымі i іншымі сувязямі, патрабуюць вывучэння i выкарыстання у моунай практыцы дзвюх i больш моу існуюць i іншыя матывы авалодвання дзвюма цi некальммі мовамі (атрыманне адукацыі, патрэбы навуковай дзейнасці).

Адным з рэгіёнау, значная частка насельніцтва якога карыстаецца дзвюма мовамі з'яуляецца Беларусь. Ужо у перыяд ВКЛ існавала беларуска-царкоунаславянскае пісьмовае і вуснае двухмоуе. 3 пашырэпнем на тэрыторьп Беларусі польскай мовы пачало складвацца беларуска-польскае двухмоуе. Шырока развіваецца беларуска-рускас двухмоуе.

Можна назіраць прафесійна арыенаваны білінгвізм у настуніцкай беларускай мове, дыктарау радые і тэлебачання, якія беларускую мову выкарыстоуваюць пры выкананні службовых абавязкау, а на бытавым узроуні- рукую.

Білінгвізм – даследуецца у трох апектах: псіхалагічны, педагагічны, сацыялінгвістычны.

Псіхалагічны - аспек двухмоуя звязаны з асаблівасцямі ncіxaлагічнага складу індывіда, з яго разумовымі здольнасцямі, эмацыйнай прыстасаванасцю, з праблемамі пераключэння з аднаго моунага кода на другі.

Е.М. Верашчагін выдзяляе тры узроуні білінгвізму: рэцэптыуны (разуменне маулення) рэпрадуктыуны (уменіе узнавіць прачытанае i пачутае), прадуктыуны (уменіе не толью разумець i узнауляць, але i будаваць асэнсаваныя выказвашнні).

Некаторыя даследчыкі вылучаюць такія тыпы білінгвізму: каардынатыуны - аднолькавае валоданне дзвюма мо­вамі, i змешаны( калі другая мова засвойваецца пры ужо сфарміра-ванай сістэме першай мовы).

У навуковай літа­ратуры адрозніваюць два тыпы білінгвізму: пасіуны (залежны), актыуны (незалежны). У пасіуным білінгвізме звычайна сістэма роднай мовы выступае як дамінантная, яна перадае другой моунай сістэме свае катэгорьм i формы. Пры актыуным білінгазме кожная з моу функцыянуе незалежна, самастойна.

Педагагічны бок двухмоуя закранае розныя аспекты навучан­ня другой мове, у тым ліку i уплыу адной мовы на працэс засваення другой.

Сацыялінгвістычны аспект праблемы двухмоуя ахоплівае кола пытанняу, звязаных з вывучэннем адносін, сфера выкарыстання першай i другой моу; ступень авалодвання мовамі; размеркаванне камунікатыуных функцый паміж мовамі; кантынгент ахопленых двухмоуем членау соцыуму, моу­ная палітыка дзяржавы i г.д.

Вылучаюць наступныя разнавіднасці двухмоуя:

- індывідуальнае, калі дзвюма мовамі валодаюць толью асобныя члены калектыву;

- групавое, калі двухмоунымі з'яуляюцца цэлыя групы;

- поунае,ці суцэльнае, калі двухмоуе з'яуляецца характэрным для усіх сацыяльна-культурных груп народа;

- дзяржаунае, калі у адной краіне статус афіцыйнай, дзяржаунай маюць дзве мовы, напрыклад

Па іншых крытэрыях можна выдзеліць такія тыпы двухмоуя: кантактнае, якое узнікае у выніку сумеснага жыцця двух народау (беларуска-польскае, беларуска-лггоускае), i некатпактнае, калі непасрэдны кантакт паміж групамі адсутнічае (беларуска-нямецкае).